 |
| Gwiazda herrnhucka (adwentowa) |
Adwent był początkowo - prawdopodobnie od połowy IV wieku - okresem postu, który Kościół Antyczny określał jako dni między dniem św. Marcina (11 listopada) a pierwotną datą narodzin Jezusa - Święto Objawienia Pańskiego 6 stycznia. Początkowo poszczono trzy dni w tygodniu, później każdego dnia z wyjątkiem soboty i niedzieli. W ciągu ośmiu tygodni (56 dni) od św. Marcina do 6 stycznia, z wyłączeniem weekendów, obowiązywało 40 dni postu, co odpowiada 40 dniom Wielkiego Postu przed Wielkanocą. Pierwsze ślady takiego przygotowania do święta narodzin Jezusa można znaleźć w Kościele wschodnim, gdzie uroczystość Objawienia Pańskiego była ważną datą chrztu. Okres Wielkiego Postu w Kościele zachodnim rozwinął się najpierw w Hiszpanii i Galii.
Okres Adwentu w czterotygodniowej formie związany z Bożym Narodzeniem sięga VII wieku. Nazywano go tempus ante natale Domini („czas przed narodzeniem Pana”) lub tempus adventūs Domini („czas przyjścia Pana”). Papież Grzegorz I Wielki ustalił liczbę niedziel Adwentu na cztery dla Kościoła Zachodniego. Cztery niedziele symbolizowały cztery tysiące lat, przez które ludzie musieli czekać na Odkupiciela po upadku człowieka, zgodnie z ówczesnym poglądem.
Chociaż król Pepin i cesarz Karol Wielki zarządzili czterotygodniowy Adwent w królestwie Franków, poszczególne diecezje w Kościele łacińskim nadal miały pięcio- lub sześciotygodniowy okres adwentowy. Wiążąca definicja reguły dotyczącej tego, kiedy obchodzony jest Adwent, pochodzi z arbitrażu w tak zwanym „sporze adwentowym w Strasburgu”. Biskup Wilhelm ze Strasburga († 1047) uważał, że Adwent powinien trwać pełne cztery tygodnie. Ale to nie przeważyło. Synod w klasztorze limburskim zdecydował 3 grudnia 1038 za namową cesarza Konrada II w jego obecności, że w adwencie powinny być tylko cztery niedziele. Jeśli czwarta niedziela Adwentu wypadała w Wigilię Bożego Narodzenia, to święto Bożego Narodzenia rozpoczynało się w tym dniu nieszporami. Decyzję podjęli biskupi Azecho z Wormacji, Reginbald ze Spiry, Heribert z Eichstätt, Thietmar z Hildesheim i Walter z Werony.
Dla ewangelików tradycji augsburskiej (luteran) Adwent to szczególny czas roku kościelnego. W tym okresie wierni częściej przychodzą do kościołów i kaplic, są częstszymi uczestnikami Wieczerzy Pańskiej. W parafiach, gdzie nie każdej niedzieli odbywa się Sakrament Ołtarza, jest on sprawowany w każdą niedzielę Adwentu. W tygodniu zbór gromadzi się podczas tzw. tygodniowych nabożeństw adwentowych. Do Bożego Narodzenia nad ołtarzem lub nad głównym wejściem do kościoła (ale też i w wielu domach) można zobaczyć tzw. gwiazdę herrnhucką zwaną gwiazdą adwentową. Gwiazda nosi imię braci morawskich z siedzibą w Herrnhut na Górnych Łużycach, w miejscowości założonej 17 czerwca 1722 roku. Uchodźcy religijni z Czech i Moraw znaleźli tam schronienie. W 1727 roku założyli Odnowioną Jednotę Braci. Ich praca misyjna rozpoczęła się pięć lat później wśród dzieci uczęszczających do szkół z internatem, na przykład do placówki chłopięcej i dziewczęcej w kolonii Kleinwelka i Niesky. To tutaj pojawiły się pierwsze gwiazdy herrnhuckie. Kiedy w 1821 roku miejscowa szkoła dla chłopców obchodziła swoje pięćdziesiąte urodziny, na dziedzińcu unosiła się oświetlona gwiazda ze 110 ramioniami! Nie zawisła też w czasie Adwentu, bo obchody rocznicowe odbywały się od 4 do 6 stycznia, czyli w Święto Epifanii. Podczas gdy inne kościoły wystawiały szopki, gwiazda adwentowa pasowała do prostej, białej Wielkiej Sali (Großer Saal, Kościół braci morawskich w Herrnhut). Później była również montowana w internatach w Neuwied, Königsfeld w Szwarcwaldzie i Kleinwelka i zawieszana w I Niedzielę Adwentu. Pierwsze gwiazdy były biało-czerwone - białe dla czystości i czerwone dla krwi Jezusa Chrystusa.
Pieter Hendrik Verbeek opracował w 1897 roku pierwszy model gwiazdy adwentowej, który można było składać i demontować, a tym samym również wysyłać. Składał się z wytrzymałej papierowej gwiazdy z 25 ramionami, której wnętrze składało się z blaszanego korpusu z szynami. Można było na nią wcisnąć 17 kwadratowych i osiem trójkątnych ramion. Pozostawiono otwarty kwadrat służył do oświetlania gwiazdy lampą naftową lub za pomocą światła elektrycznego. Verbeek złożył wniosek o patent na swój wynalazek, a następnie podpisał kontrakt z herrnhucką Jednotą, założył fabrykę papieru i tektury, w której odbywała się produkcja i sprzedaż oryginalnych morawskich gwiazd. Do wyboru były dwa rozmiary w pięciu kolorach: biały, czerwony, żółty, zielony lub niebieski. Wersję z 25 ramionami, szczególnie odpowiednią do produkcji przemysłowej, dostarczała od lat 20-stych XX wieku firma Sterngesellschaft mbH w Herrnhut. Verbeeck w ulepszył międzyczasie projekt, dzięki czemu od 1925 zęby można było łączyć bezpośrednio ze sobą. Zamiast metalowych ram zastosowano ramki kartonowe, co jeszcze bardziej ułatwiło transport. Rozszerzył również asortyment o czerwoną gwiazdę z jasnymi końcówkami. Po upadku muru berlińskiego powstała firma Herrnhuter Sterne GmbH, zatrudniająca 60 pracowników, oferująca gamę ponad 60 różnych gwiazd i akcesoriów do oświetlenia. Firmę wspiera kilka warsztatów dla osób niepełnosprawnych w regionie, z których 30 osób dostarcza proste komponenty. Wielkość produkcji wynosiła w 2016 roku ok. 600 000 sztuk rocznie. Na początku maja 2011 Herrnhuter Sterne GmbH zainaugurowała swoją nową fabrykę w Herrnhut.
Ponadto, w tym czasie luteranie na świecie podtrzymują tradycję wieńca adwentowego. Więcej informacji o nim znajdziecie Państwo TUTAJ. Upleciony z zielonych gałązek i ozdobiony czerwoną wstążką z czterema świecami, zapalanymi kolejno w każdą niedzielę Adwentu jest również obecny w części ołtarzowej ewangelickich kościołów i kaplic.
Do zwyczajów luterańskich należy także…choinka. Wielkim popularyzatorem jej stawiania w domostwach był wittenberski Reformator ksiądz doktor Marcin Luter. Jedna z najstarszych pisemnych wzmianek o choince pochodzi z 1527 roku. Księżna Dorothea Sibylle Śląska po raz pierwszy udekorowała choinkę świecami w 1611 roku. Z czasem zwyczaj ten stał się popularny w Kościele katolickim.
Kalendarz adwentowy pojawia się z początkiem grudnia i służący do odliczania (zwykle) pierwszych 24 dni grudnia do Bożego Narodzenia. To jedna z tradycji adwentowych szczególnie lubiana przez dzieci. Współczesny komercyjny kalendarz adwentowy może mieć charakter religijny lub świecki. Niektóre kalendarze były drukowane z liczbą dni do odliczania dopasowaną do dni adwentu przypadającego w danym roku i stąd wzięła się jego nazwa. Tradycyjny ewangelicki kalendarz adwentowy zawiera w okienku wersety biblijne zamiast czekoladek. W niektórych domach przybiera on formę świecy z podziałką na 24 dni, podobnie jak w Danii. W tym okresie symbolika światła nabiera szczególny charakter. Nowonarodzony Syn Boży jest światłością świata. Diakonii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP uczestniczy we wspólnej akcji Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom, podczas której są rozprowadzane świece wigilijne, dochód z ich sprzedaży przeznaczony jest na projekty Diakonii na rzecz dzieci ubogich i potrzebujących: dożywianie dzieci w szkole, zakup podręczników i materiałów szkolnych, pomoc rodzinom w trudnych sytuacjach życiowych. Uczestnictwo w akcjach dobroczynnych na rzecz drugiego człowieka skłania do refleksji nad poszukiwaniem sensu życia w Chrystusie, a tym samym do świadomego przeżywania swojej wiary.
Luteranie nie traktują tradycyjnych zwyczajów jako formy kultu. Wszystkie wymienione w tym poście przedmioty są tzw. adiaforami, czymś neutralnym teologicznie i niekoniecznie niezbędnym do przeżycia tego czasu. To, co istotne, to Pismo. W parafiach odbywają się również tradycyjne adwentówki czyli spotkania dla dzieci i młodzieży czy innych grup parafialnych, które wspólnie modlą się i rozważają Słowo Boże. Na wielu tego typu spotkaniach zachował się zwyczaj rozdawania - przygotowanych dla każdego uczestnika – wyroczków, czyli krótkich fragmentów tekstów biblijnych, dobranych tak, aby poruszały i inspirowały do osobistej refleksji wiary formie zakładek książkowych lub małych fiszek.
Adwent i Boże Narodzenie to czas spędzany bardzo rodzinnie, w którym dominuje wspólny śpiew pieśni adwentowych i kolęd z własnym tłumaczeniem. Do najpopularniejszych należy „Córko Syjońska", której słowa napisał Johannes Eschenburg lub Friedrich Heinrich Ranke w 1747 roku. W Polsce pieśń jest często śpiewana na zakończenie luterańskich nabożeństw w okresie Adwentu. Zachowała się także tradycja czytania Mów Stołowych i rodzinnego opowiadania anegdot z życia rodziny Lutrów i ich przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia.
 |
| Tradycyjne wypieki ze Śląska Cieszyńskiego. Foto: Kamil Basiński |
Ten okres jest szczególnie bogaty w rozmaite regionalne wypieki. Na Górnym Śląsku są popularne tzw. szulki, ciastka zawinięte w rurki i zrobione z ciasta podobnego do naleśnikowego ze sporą ilością cynamonu. Przygotowuje się je na specjalnie do tego przeznaczonej szulkownicy (a nie na patelni, czy naleśnikarce), ktόra jest produkowana m.in. na Słowacji. Na Śląsku Cieszyńskim przygotowuje się specjalne ciasteczka. Ta tradycja zadomowiła się zarówno u ewangelików, jak i katolików i pamięta czasy panowania habsburskiego na tym terenie. Orzechy lineckie, kawusie czy rogaliki waniliowe to tylko niektóre z około 20 cieszyńskich specjałów. W wielu parafiach spotykają się panie i przygotowują wypieki w ramach "koła pań" na cele dobroczynne lub jako poczęstunek parafialny.
 |
| Szulki. Foto: Kamil Basiński |
Literatura:
1. L. Schubert, Aus Herrnhut in die Welt – Die Geschichte eines Weihnachtssterns, idea.de, Artikel vom 6. Dezember 2018.
2. M. Schönbach, Gezackte Botschafter aus Sachsen: Herrnhuter Sterne sind Exportschlager. In: Leipziger Volkszeitung. Nr. 296, 20. Dezember 2016, 5.
3. https://kukbuk.pl/artykuly/cieszynskie-ciasteczka-bozonarodzeniowe/?fbclid=IwAR2iQciMNC0aIFEj1958Pm-wVRQ1uHIRR58loTq1TJrv8E6Lqa7OQwp0P34 (otworzono: 17.12.2022)
1. L. Schubert, Aus Herrnhut in die Welt – Die Geschichte eines Weihnachtssterns, idea.de, Artikel vom 6. Dezember 2018.
2. M. Schönbach, Gezackte Botschafter aus Sachsen: Herrnhuter Sterne sind Exportschlager. In: Leipziger Volkszeitung. Nr. 296, 20. Dezember 2016, 5.
3. https://kukbuk.pl/artykuly/cieszynskie-ciasteczka-bozonarodzeniowe/?fbclid=IwAR2iQciMNC0aIFEj1958Pm-wVRQ1uHIRR58loTq1TJrv8E6Lqa7OQwp0P34 (otworzono: 17.12.2022)
6. https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/strassburger-adventsstreit-warum-konrad-sich-weigerte-zu-feiern-11065823.html (otworzono: 17.12.2022)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz