CIEKAWOSTKA REFORMACYJNA: Święto Reformacji w NRD

Aż do 1966 roku Święto Reformacji było dniem wolnym od pracy we wszystkich okręgach Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Literatura:

https://www.mdr.de/zeitreise/fakten-reformationstag-100.html Abgefuren am 30. Oktober 2018.

Polscy luteranie a stosunek chrześcijan do Żydów

Kościół Ewangelicko-Augsburski (luterański) w RP zajął oficjalne stanowisko w kwestii relacji judeochrześcijańskich i pism Marcina Lutra o Żydach:


STANOWISKO SYNODU KOŚCIOŁA EWANGELICKO-AUGSBURSKIEGO W RP DO DOKUMENTU LEUENBERSKIEJ WSPÓLNOTY KOŚCIOŁÓW DOTYCZĄCEGO STOSUNKU CHRZEŚCIJAN DO ŻYDÓW

"Kończący się wiek XX i zarazem drugie tysiąclecie, które w cywilizacji zachodniej liczone jest od narodzin Jezusa z Nazaretu, skłaniają do refleksji nad czasem, który przeminął i czasem, który jest jeszcze przed nami. W tej refleksji towarzyszy nam wiara, że na początku i końcu czasu w ogóle, jakąkolwiek miarą jest mierzony, stoi Bóg, który objawił się Abrahamowi, a potem powołał lud Izraela, z którym połączył obietnice dotyczące zbawienia, Choć dzieli nas sposób odczytywania świętej Księgi Żydów zawierającej Boże objawienie i obietnice, jest to ta sama Księga. Mamy świadomość, że Kościół Jezusa Chrystusa i Izrael wyrosły z tego samego pnia wiary.

Wezwani przez miłość Jezusa Chrystusa i ogarnięci jego Duchem nie możemy pozostawać obojętni wobec przejawów nietolerancji i nienawiści do Żydów. Dwudziestowieczna historia Kościoła chrześcijańskiego obfituje obok pozytywnych i godnych Bożej miłości przykładów w liczne świadectwa wzajemnej nietolerancji, pogardy i nienawiści, które swoją najstraszliwszą intensyfikację osiągnęły w zagładzie narodu żydowskiego podczas drugiej wojny światowej. Przez miłość Boga, którą ciągle na nowo odczytujemy w nauczaniu Jezusa z Nazaretu, pomni na zło, które się stało, wyznajemy nasze grzechy i prosimy o przebaczenie oraz dar nowego życia. Miłość Boga, który do nas chrześcijan najpełniej przemawia przez Chrystusa jest żywym źródłem nowego początku, odnowy i dążenia do budowania wspólnoty w tym duchu.

Na wydarzenie Szoah patrzymy z naszej polskiej perspektywy. Zaś na przejawy nietolerancji i nienawiści w stosunku do polskich Żydów patrzymy z naszej własnej kościelnej perspektywy, to znaczy z perspektywy społeczności, która sama doznając aktów nietolerancji, a czasem wrogości, lepiej potrafi zrozumieć tych, którzy doznali lub doznają prześladowań z powodu niczym nie uzasadnionej pychy. Wobec ciągle pojawiających się oznak nietolerancji, mimo ustawicznej walki o zbudowanie społeczeństwa otwartego wobec inaczej wierzących, my polscy luteranie będziemy solidaryzowali się z tymi, którzy zostali skrzywdzeni.

Wyzwoleni od totalitarnego systemu politycznego możemy swobodnie i na nowo przemyśleć i ukształtować nasze relacje w stosunku do Żydów. Jest dla nas nie bez znaczenia, że obok niewielkiej liczby polskich Żydów, obywateli naszego kraju, istnieje dziś państwo Izrael, zamieszkiwane również przez wielu Żydów urodzonych w naszej Ojczyźnie. Zawsze też mając na uwadze wszechogarniającą miłość Bożą objawioną w Jezusie Chrystusie, wyrażamy nadzieję na pokojowe współżycie wszystkich religii w państwie Izrael, na Bliskim Wschodzie i na całym świecie. Teologicznie nie jesteśmy jeszcze gotowi do zajęcia stanowiska wobec powstania państwa Izrael.

Wyznanie pierwszych chrześcijan, że Jezus jest Chrystusem, stało się w historycznym procesie powodem podziału między chrześcijanami a Żydami. Niestety, nad czym bolejemy, stało się też powodem wzajemnej wrogości, która zrodziła wiele cierpienia. Doświadczenie, które wynosimy z dwudziestowiecznej historii istnienia Kościoła chrześcijańskiego, wyznając dziś, że naszym Panem jest Jezus Chrystus, w sposób jednoznaczny określa naszą drogę. Miłość do Boga i miłość do człowieka, którą odnajdujemy w Jezusie jest dla nas najwyższym przykazaniem. Nieustannie też pragniemy modlić się o to, aby ten największy dar Ducha Bożego ogarniał wszystkich ludzi.

Krzyż Chrystusa nie jest winą Żydów, lecz winą ludzkiej, grzesznej natury, którą Bóg w niewypowiedzianej swojej łasce chce odkupić.

Jako ewangelicy wyznania augsburskiego w niczym nie czujemy się związani wypowiedziami ks. doktora Marcina Lutra przeciwko wyznawcom judaizmu, które naszym zdaniem należą do ducha epoki, która już minęła. Wyrażamy jednak głęboki żal, jeżeli wypowiedzi antyżydowskie ks. doktora Marcina Lutra stały się kiedykolwiek zarzewiem nienawiści i prześladowań Żydów ze strony ewangelików na naszej polskiej ziemi i gdziekolwiek na świecie.

Wyznając Jezusa Chrystusa jako naszego Pana, wyznając, że jest On jednocześnie prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem wyznajemy, że Boże odkupienie dokonało się w historii świata poprzez wybranie i powołanie do tego celu ludu Izraela. Wyznając, że w Jezusie Chrystusie Bóg uczynił nas swoimi dziećmi i uczestnikami swego ludu wyznajemy, że własnością Bożą jesteśmy poprzez suwerenny Boży wybór i powołanie. Chrystus nie jest naszą własnością, lecz my staliśmy się poprzez tajemnicę Bożej łaski własnością Boga. Mając świadomość takiej przynależności, czujemy się powołani do ustawicznego budowania braterskiej serdecznej, pełnej miłości i szacunku wspólnoty z Ludem Izraela.

Synod Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP


Warszawa, 19 marca 2000 r."

Literatura:

https://www.luteranie.pl/kategoria/materialy/opracowania/oswiadczenia-synodu-kosciola/

Bułeczka reformacyjna

                    Bułeczka reformacyjna. Foto: wikipedia

Bułeczka reformacyjna jest słodki wypiekiem, zwykle kwadratowego kształtu i wielkości strucli jabłkowej. Symbolizuje Różę Lutra, jednak rzeczywiste godło reformacji posiada pięć boków a nie jak bułeczka - tylko cztery. W środku wypieku widać czerwone serce (z krzyżem) wykonane odrobiną pośrodku. Jedna z legend głosi, że Marcin Luter chciał nadać oryginalną formę temu wyrobowi piekarskiemu, wzorując się na ułożonej przez siebie Róży, jednak pomylił się co do ilości płatków  a przez to – co do liczby jej boków … Mniej popularna teoria zakłada inny rodowód bułeczki reformacyjnej, według której przypomina ona czapkę biskupią (mitrę) z okresu reformacji. Trzecia teoria mówi, że każdy z czterech boków wypieku jest dedykowany czterem najbliższym współpracownikom Lutra. 

Bułeczka reformacyjna znana  jest między w Saksonii, Saksonii-Anhalt i Turyngii. W okolicach Drezna oraz w Vogtland wypieka się też obok bułeczki chleb reformacyjny. Ten jest okrągły i dużo większy, dostępny najczęściej w rozmiarach od 250 do 1000 gramów.

 

Bułeczka reformacyjna jest zwyczajowo rokrocznie produkowana w niemal wszystkich piekarniach, zwłaszcza w październiku, do 31 października (Święto Reformacji).

 

Historia tego wypieku jest w dużej mierze nieznana. Przypuszcza się, że jej początki sięgają czasów wyrabiania słodkości na 11 listopada. "Zwykle na Świętego Marcina (11.11) można znaleźć specjalne rogale zarówno w Erfurcie jak na Śląsku . Musiano je wypiekać na wschodzie jeszcze przed reformacją, ponieważ w Saksonii bułki reformacyjne zastąpiły rogale świętomarcińskie. " (M. Zender, Gestalt und Wandel. Aufsätze zur rheinisch-westfälischen Volkskunde und Kulturraumforschung, 1977, 32). Co ciekawe, dzisiaj można delektować się takimi rogalami, tradycyjnie z białym makiem, w Poznaniu i całej Wielkopolsce z okazji Dnia św. Marcina, polecam! Według starszej teorii bułeczka to ewangelicka modyfikacja podobny wypieków na Wszystkich Świętych .

Aby upiec bułeczkę reformacyjną potrzeba:

- Ciasto drożdżowe: drożdże, mąka, cukier, mleko, szczypta soli, rodzynki, sok z cytryny, posiekane migdały.

- Polewa: cukier puder zmieszany z sokiem z cytryny nanieść pędzelkiem na wypieczoną bułeczkę.

- Dżem truskawkowy, wiśniowy lub morelowy umieścić w zagłębieniu w postaci kleksu.

Smacznego!

Literatura:

1. Gebäck aus Deutschen Gauen. Bearbeitet von Dr. Pelshenke, Direktor des Instituts für Bäckerei Berlin, Reichsinnungsverband des Bäckerhandwerks, Berlin 1936, 173.

2. https://www.chefkoch.de/rezepte/16831001077626/Reformationsbroetchen.html

Spotkanie o Marcinie Lutrze w Tybindze

7 listopada podczas spotkania środowego (Mittwochstreff) w domu parafialnym Lamm (Tybinga) Kamil Basiński wygłosił przemówienie "Warownym grodem...O języku Lutra" (Ein feste Burg...Über die Luthersprache). Spotkanie rozpoczęło się słodkim poczęstunkiem. Prelegent skupił się na talencie filologicznym Reformatora, owocem którego było sformułowanie 4987 idiomów niemieckich, z czego 1875 stało się z czasem przysłowiami. Wiele z nich zostało przetłumaczonych na język polski w XIX stuleciu. Foto: Julian Plachtzik, diakon Klaus Forschner.

W miłej atmosferze dyskutowano także o naszym internetowym projekcie "Marcin Luter w cytatach" i wydanej książce "Marcina Lutra myśli (nie)znane". Uczestnicy pytali o odbiór książki w Polsce oraz o obchody Jubileuszu 500-lecia Reformacji. Część z siedzących na sali opowiadało o pobycie w Jeleniej Górze, mieście rodzinnym Kamila Basińskiego. Jedna z uczestniczek przypomniała o swojej babci-Polce.

"Marcina Lutra myśli (nie)znane" są ciągle w sprzedaży zarówno w wybranych ewangelickich księgarniach parafialnych, jak i w internecie:

LUBIMY_CZYTAC

Święto Reformacji

Obchody pamiątki Reformacji 31 października zaczęto organizować długo po śmierci Lutra. Jednak już od 1569 roku na Pomorzu odbywały się okolicznościowe wspomnienia wydarzeń z Wittenbergi, które organizowano 11 listopada w dzień imienin Marcina. Początki wspominania Lutra i świętowanie dzieła Reformacji w dniu 31 października sięgają 1617 roku. Paradoksalnie idea Święta Reformacji wyszła pierwotnie nie od teologów luterańskich, a od ewangelików reformowanych. Najprawdopodobniej głównym animatorem obchodów był urodzony w Zielonej Górze ks. Abraham Scultetus (1566-1625), luteranin, który później związał się z reformowanym nurtem Reformacji. Scultetus był w Heidelbergu nadwornym kaznodzieją księcia Palatynatu Fryderyka V. Pomysł szybko podchwycili wittenberczycy, apelując do elektora saskiego Jana Jerzego II o ustanowieniu obchodów jubileuszowych na dnie od 30 października do 2 listopada 1617 roku.

Święto Reformacji upamiętnia początek dzieła odnowy (reformacji) Kościoła chrześcijańskiego, czego symbolem stało się ogłoszenie 31 października 1517 przez Marcina Ludra w Wittenberdze 95 tez. W przeciwieństwie do typowo luterańskiego święta – Pamiątki Wyznania Augsburskiego – Święto Reformacji ma charakter ponadwyznaniowy i obchodzone jest przez różne Kościoły protestanckie, główne powstałe w XVI wieku, ale także ukształtowane później, w tym Kościoły ewangelikalne.

Obchodom święta towarzyszy nabożeństwo i zazwyczaj odśpiewanie hymnu reformacji autorstwa Marcina Lutra „Warownym grodem jest nasz Bóg.” Odczytywany jest również Psalm 46,2-8, który był pierwowzorem dla napisania Hymnu Reformacji. Obowiązuje barwa liturgiczna czerwona. W zależności od wyznania istnieją różne tradycje obchodzenia tego święta. Niektóre parafie przesuwają nieznacznie termin Święta Reformacji, np. na niedzielę poprzedzającą 31 października, bądź następującą po tej dacie. Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie rozpoczęła w 2010 roku akcję ewangelizacyjną, promującą Święto Reformacji, na swojej witrynie internetowej Pamiętaj-jesteśmy. W parafii ewangelicko-augsburskiej w Katowicach od wielu lat w Święto Reformacji wręcza się powstałą z inicjatywny biskupa Tadeusza Szurmana doroczną nagrodę pn. Śląski Szmaragd jako wyróżnienie dla osób szczególnie zasłużonych dla ekumenizmu, dialogu i śląskiej spuścizny kulturowej. W uroczystościach tych uczestniczą wierni ogółu katowickich Kościołów protestanckich, tj. obok luteran także m.in. metodyści, baptyści i zielonoświątkowcy.

Także inne Kościoły ewangelickie, w tym Kościoły reformowane (kalwińskie) obchodzą Święto Reformacji. W dniu tym odbywa się zazwyczaj nabożeństwo. Wiele Kościołów ewangelikalnych, w tym i zielonoświątkowych, jako wspólnoty zakorzenione w tradycji i duchowości protestanckiej, przywiązuje dużą wagę do Święta Reformacji. W dniu tym mogą odbywać się okolicznościowe nabożeństwa poświęcone tematyce odnowy Kościoła i życia w duchu Ewangelii oraz upamiętniające reformacyjne wystąpienie Marcina Lutra, wykłady dotyczące przyczyn, historii i celu reformacji, prezentacje, festiwale, bądź projekcje filmów, w zależności od zwyczajów wyznania i zboru. Święto obchodzone jest oficjalnie przez ewangelikalne zbory należące do Toruńskiego Przymierza Protestanckiego, które organizuje coroczne jego obchody w Toruniu, niezależnie od spotkań ekumenicznych organizowanych przez tamtejszą parafię Ewangelicko-Augsburską.

Święto Reformacji jest dniem wolnym od pracy m.in. w niektórych krajach związkowych Niemiec: Brandenburgii, Meklemburgii-Pomorzu Przednim, Saksonii, Saksonii-Anhalt i Turyngii, a także w całej Słowenii (mimo iż protestanci stanowią mniej niż 1% słoweńskiego społeczeństwa) oraz Chile. Na Jubileusz 500-lecia Reformacji 31.10.2017 będzie dniem wolnym od racy we wszystkich niemieckich bundeslandach. W Polsce, na podstawie art. 14 Ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, luteranie mają w tym dniu prawo do zwolnienia od nauki lub pracy (Dz.U. z 1994 r. Nr 73, poz. 323).

Literatura:

1. S. Reichelt, Der Erlebnisraum Lutherstadt Wittenberg: Genese, Entwicklung und Bestand eines protestantischen Erinnerungsortes. 2013, 84.

2. Th. Kaufmann, Luthers kopernikanische Wende. Was wollen die Protestanten 2017 eigentlich feiern? Die 95 Thesen? Viel wichtiger ist Luthers Lehre vom Priestertum aller. Sie unterscheidet die evangelische Kirche vom Katholizismus. Auch beim Umgang mit Geld. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 28. Oktober 2013 (250), 7.

3. B. Hasselhorn, M. Gutjahr, Die Wahrheit über Luthers Thesenanschlag, 2018, 78-89.

4. Tekst ustawy w formacie PDF (Dz.U. z 2015 r. poz. 43).

5. "What is Reformation Day?". gotquestions.org. Retrieved 8 April 2018.