Już w 1456 roku papieskie praktyki finansowe były odrzucane na wszystkich Sejmach Rzeszy Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Ale książęta nie tylko narzekali na to, ale ich krytyka była również skierowana przeciwko podejmowanej przez duchownych jurysdykcjach próby rozszerzenia ich władzy sądowniczej na sprawy świeckie. W 1457 roku stany cesarskie przyniosły skargi narodu niemieckiego w traktacie „Gravamina nationis germanicae”. Odegrał on znaczącą rolę w stworzeniu nastroju antypapieskiego, skierowanego przeciwko wpływom Kościoła rzymskokatolickiego i przywilejom, które sam sobie przypisał. W "100 gravamina nationis germanicae" (wydanych po raz pierwszy w Norymberdze w 1523 w języku niemieckim i łacińskim), które zostały przedstawione na Sejmie Rzeszy w Norymberdze w 1522 roku krytyka Kościoła rzymskiego w Świętym Cesarstwie Rzymskim stała się już ostrym wystąpieniem przeciwko Kurii Rzymskiej, co znacząco sprzyjało postępowi Reformacji. Skargi z 1522 roku były skierowane do papieża Hadriana VI. Ich autorzy to przede wszystkim książęta duchowni, książęta-biskupi, którzy narzekali na centralizację spraw kościelnych w Rzymie. Dotyczyło to na przykład składek finansowych, które musiała zapłacić większość biskupów, aby kuria przyznała im beneficjum. Marcin Luter i reformatorzy potrafili budować na tym antypapieskim nastroju; tak więc 95 tez Lutra padło na swego rodzaju przygotowany grunt.
Publikacja 95 tez doktora Lutra była jednym z najważniejszych wydarzeń w okresie nowożytnym o nieprzewidywalnym długoterminowym efekcie. Od wiosny 1517 roku Reformator coraz częściej doświadczał tego, że Wittenberga trzymał się z dala od spowiedzi i zamiast tego mieszkańcy udawali się do miejscowości Jüterbog i Zerbst, aby uchronić siebie, ale także zmarłych krewnych, przed grzechami i karami, kupując listy odpustowe. W rzeczywistości nadużywanie odpustów było jedną z głównych punktów krytyki Marcina Lutra. Połowę dochodów z odpustów przeznaczono na budowę Bazyliki św. Piotra w Rzymie, a drugą połowę podzielili arcybiskup Albrecht z Brandenburgii i kaznodzieje odpustów. Biskup potrzebował dochodu, aby spłacić swoje długi wobec Fuggerów. Tezy były więc atakiem na papieski system finansowy.
Ponieważ krytyka Lutra dotycząca handlu odpustami, miała złożony kontekst. Albrecht z Brandenburgii został arcybiskupem Magdeburga i administratorem diecezji Halberstadt już w 1513 roku w wieku 23 lat. Ponieważ istniał kanoniczny zakaz posiadania nie więcej niż jednego biskupstwa, Albrecht musiał kupić pozwolenie Elektoratu Moguncji, o który chodziło w 1514 roku, w drodze dyspensy Stolicy Apostolskiej w Rzymie. Prośba Albrechta została przyjęta na jego korzyść, ale stwierdzono, że będzie musiał wnieść sumę 21 000 dukatów na nową budowę Bazyliki św. Piotra. Albrecht pożyczył tę kwotę od Jakuba Fuggera z Augsburga. W celu uregulowania tych długów miały zostać wykorzystane wpływy ze sprzedaży odpustów dominikanina Johanna Tetzla.
95 Tez z 31.10.1517 roku to atak na handel odpustami w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego, ale także pośredni atak na dom finansowy Fuggera w Augsburgu.
W styczniu 1519 zmarł cesarz Maksymilian I Habsburg, pozostawiając swojemu wnukowi Karolowi I, księciu Burgundii i królowi Hiszpanii, dziedziczne ziemie Habsburgów z krajami sąsiadującymi z Burgundią i kontrowersyjne roszczenia do rzymsko-niemieckiego tronu cesarskiego. Aby zabezpieczyć politycznie swoje roszczenia do rodu Habsburgów (ponad 170 000 guldenów), Jakub Fugger ponownie poparł aspiranta do tronu w jego wyborze na króla rzymsko-niemieckiego. Oprócz Karola, również Franciszek I z Francji i Henryk VIII z Anglii ubiegali się o tytuł króla i cesarza rzymsko-niemieckiego. Pod koniec kampanii wyborczej kuria wprowadziła do gry także elektora Fryderyka III Mądrego, protektora Marcina Lutra, ale za kandydata uznano tymczasowo także brata Karola – Ferdynanda, ponieważ dla Państwa Kościelnego zbliżająca się zmiana cesarza w Świętym Cesarstwie Rzymskim oznaczała zmianę w geografii politycznej. W ten sposób terytorialna dominacja Habsburgów mogła ograniczyć pole manewru Watykanu. W tym kontekście elektor saski Fryderyk III Mądry toczył teraz grę sił wokół nowego kandydata na cesarza.
W faktycznej rywalizacji między sobą brali udział Karol I i Franciszek I. Obaj kandydaci reprezentowali imperialną ideę „uniwersalnej monarchii” (monarchia universalis), która powinna przezwyciężyć narodowo-monarchiczną separację Europy. Kolegium elektorów składało się z trzech kościelnych (arcybiskupów Moguncji, Kolonii i Trewiru) oraz czterech świeckich książąt (króla Czech, księcia Saksonii, margrabiego brandenburskiego i hrabiego Palatyna nad Renem). W tej bardzo trudnej dla Karola sytuacji siła finansowa Jakuba Fuggera zdecydowała na korzyść Habsburgów. Fugger przekazał sumę 851 918 guldenów siedmiu elektorom, po czym Karol I został jednogłośnie wybrany na króla rzymsko-niemieckiego 28 czerwca 1519 we Frankfurcie nad Menem.
Tezy opublikowane 31.10.1517 w odpowiedzi na kazania odpustowe Johanna Tetzla wywarły wybitny wpływ na prawie wszystkie struktury społeczne, kulturowe i polityczne - coś, czego Marcin Luter nie mógł przewidzieć. Potrzeba reformy (odnowy) Kościoła od dawna były pilnym problemem. Publikacja 95 Tez miała być podstawą do dyskusji dla kompetentnych teologów. Jednak tezy bardzo szybko usamodzielniły się i często były przedrukowywane jako ulotki.
11 listopada 1517 Marcin Luter wysłał egzemplarz 95 Tez do swojego przyjaciela z czasów studenckich Jana Langa z Erfurtu. Tam rozprzestrzeniły się one w środowisku naukowym. W grudniu 1517 roku opublikowano w Bazylei niemieckie tłumaczenie 95 Tez, co zwiększyło ich popularność. Już 27 listopada biskup Merseburga napisał w liście do kancelarii elektorskiej w Wittenberdze, że cieszyłby się, gdyby Tezy mogło przeczytać jak najwięcej osób, by uwolnić ubogich od praktyk Jana Tetzla. W grudniu tego roku szły podziękowania do Wittenbergi za ich dostarczenie od Albrechta Dürera z Norymbergi i hamburskiego księdza Alberta Krantza. W styczniu 1518 roku Tezy dotarły do Frankfurtu nad Odrą, a pod koniec roku – do Jerozolimy.
Zamiast oczekiwanej przez Marcina Lutra debaty akademickiej w 1518 roku odbył się początkowo proces o herezję (tzw. causa Lutheri), a ostatecznie ekskomunika 3 stycznia 1521.
Jednak wpływ myśli Lutra trwa do dziś. Tezy formułują krytykę ówczesnych warunków na gruncie Biblii. Doktor Luter wyjaśnia handel odpustami w Tezach za dzieło człowieka, ponieważ Biblia nie zawiera żadnych podstaw dla tej rzymsko-katolickiej koncepcji. Wittenberski Reformator początkowo dopuszcza, aby odpust za kary nałożone przez Kościół nadal obowiązywał, ale jego krytyka jest skierowana ściśle przeciwko fałszywemu bezpieczeństwu zbawienia, które wynika z niewłaściwego obchodzenia się z odpustami. Papież nie jest również zwolniony z krytyki - tutaj Luter rozpoczyna publiczną krytykę instytucji papiestwa, która następnie ujawniła swoją pełną moc w kolejnych latach i dziesięcioleciach, i ostatecznie doprowadziło do podziału Kościoła Zachodniego.
Elektor saski Fryderyk III Mądry poparł Marcina Lutra w tym stanowisku, ponieważ też nie chciał tolerować odpływu środków finansowych z własnego terytorium do Rzymu.
Literatura:
1. Ch. Möller, M. Heymel, P. Goes, Ich hab einen besseren Sorger. Luthers seelsorgliche Theologie, 2017, 74-77.
2. L. Roper, Der Mensch Martin Luther. Die Biographie, 2016, 13.
3. H. Schnabel-Schüle, Reformation. Historisch-kulturwissenschaftliches Handbuch, 2017, 5.
W styczniu 1519 zmarł cesarz Maksymilian I Habsburg, pozostawiając swojemu wnukowi Karolowi I, księciu Burgundii i królowi Hiszpanii, dziedziczne ziemie Habsburgów z krajami sąsiadującymi z Burgundią i kontrowersyjne roszczenia do rzymsko-niemieckiego tronu cesarskiego. Aby zabezpieczyć politycznie swoje roszczenia do rodu Habsburgów (ponad 170 000 guldenów), Jakub Fugger ponownie poparł aspiranta do tronu w jego wyborze na króla rzymsko-niemieckiego. Oprócz Karola, również Franciszek I z Francji i Henryk VIII z Anglii ubiegali się o tytuł króla i cesarza rzymsko-niemieckiego. Pod koniec kampanii wyborczej kuria wprowadziła do gry także elektora Fryderyka III Mądrego, protektora Marcina Lutra, ale za kandydata uznano tymczasowo także brata Karola – Ferdynanda, ponieważ dla Państwa Kościelnego zbliżająca się zmiana cesarza w Świętym Cesarstwie Rzymskim oznaczała zmianę w geografii politycznej. W ten sposób terytorialna dominacja Habsburgów mogła ograniczyć pole manewru Watykanu. W tym kontekście elektor saski Fryderyk III Mądry toczył teraz grę sił wokół nowego kandydata na cesarza.
W faktycznej rywalizacji między sobą brali udział Karol I i Franciszek I. Obaj kandydaci reprezentowali imperialną ideę „uniwersalnej monarchii” (monarchia universalis), która powinna przezwyciężyć narodowo-monarchiczną separację Europy. Kolegium elektorów składało się z trzech kościelnych (arcybiskupów Moguncji, Kolonii i Trewiru) oraz czterech świeckich książąt (króla Czech, księcia Saksonii, margrabiego brandenburskiego i hrabiego Palatyna nad Renem). W tej bardzo trudnej dla Karola sytuacji siła finansowa Jakuba Fuggera zdecydowała na korzyść Habsburgów. Fugger przekazał sumę 851 918 guldenów siedmiu elektorom, po czym Karol I został jednogłośnie wybrany na króla rzymsko-niemieckiego 28 czerwca 1519 we Frankfurcie nad Menem.
Tezy opublikowane 31.10.1517 w odpowiedzi na kazania odpustowe Johanna Tetzla wywarły wybitny wpływ na prawie wszystkie struktury społeczne, kulturowe i polityczne - coś, czego Marcin Luter nie mógł przewidzieć. Potrzeba reformy (odnowy) Kościoła od dawna były pilnym problemem. Publikacja 95 Tez miała być podstawą do dyskusji dla kompetentnych teologów. Jednak tezy bardzo szybko usamodzielniły się i często były przedrukowywane jako ulotki.
11 listopada 1517 Marcin Luter wysłał egzemplarz 95 Tez do swojego przyjaciela z czasów studenckich Jana Langa z Erfurtu. Tam rozprzestrzeniły się one w środowisku naukowym. W grudniu 1517 roku opublikowano w Bazylei niemieckie tłumaczenie 95 Tez, co zwiększyło ich popularność. Już 27 listopada biskup Merseburga napisał w liście do kancelarii elektorskiej w Wittenberdze, że cieszyłby się, gdyby Tezy mogło przeczytać jak najwięcej osób, by uwolnić ubogich od praktyk Jana Tetzla. W grudniu tego roku szły podziękowania do Wittenbergi za ich dostarczenie od Albrechta Dürera z Norymbergi i hamburskiego księdza Alberta Krantza. W styczniu 1518 roku Tezy dotarły do Frankfurtu nad Odrą, a pod koniec roku – do Jerozolimy.
Zamiast oczekiwanej przez Marcina Lutra debaty akademickiej w 1518 roku odbył się początkowo proces o herezję (tzw. causa Lutheri), a ostatecznie ekskomunika 3 stycznia 1521.
Jednak wpływ myśli Lutra trwa do dziś. Tezy formułują krytykę ówczesnych warunków na gruncie Biblii. Doktor Luter wyjaśnia handel odpustami w Tezach za dzieło człowieka, ponieważ Biblia nie zawiera żadnych podstaw dla tej rzymsko-katolickiej koncepcji. Wittenberski Reformator początkowo dopuszcza, aby odpust za kary nałożone przez Kościół nadal obowiązywał, ale jego krytyka jest skierowana ściśle przeciwko fałszywemu bezpieczeństwu zbawienia, które wynika z niewłaściwego obchodzenia się z odpustami. Papież nie jest również zwolniony z krytyki - tutaj Luter rozpoczyna publiczną krytykę instytucji papiestwa, która następnie ujawniła swoją pełną moc w kolejnych latach i dziesięcioleciach, i ostatecznie doprowadziło do podziału Kościoła Zachodniego.
Elektor saski Fryderyk III Mądry poparł Marcina Lutra w tym stanowisku, ponieważ też nie chciał tolerować odpływu środków finansowych z własnego terytorium do Rzymu.
Literatura:
1. Ch. Möller, M. Heymel, P. Goes, Ich hab einen besseren Sorger. Luthers seelsorgliche Theologie, 2017, 74-77.
2. L. Roper, Der Mensch Martin Luther. Die Biographie, 2016, 13.
3. H. Schnabel-Schüle, Reformation. Historisch-kulturwissenschaftliches Handbuch, 2017, 5.
