sobota, 30 grudnia 2023

Gobeliny dla królowej Danii

Z gobelinem Reformacja
Gobeliny Królowej w Pałacu Christiansborg (Kopenhaga) to prezent od duńskiego biznesu dla Jej Królewskiej Mości Małgorzaty II z okazji jej 50. urodzin w 1990 roku. 11 gobelinów pochodzi z paryskiego Le Mobilier National et les Manufactures Nationales de Gobelins et de Beauvais - powszechnie określanych jako les Gobelins.

Projekt był finansowany przez szereg duńskich firm i fundacji oraz państwo francuskie. Bjørn Nørgaard namalował pełnowymiarowe szkice - znane jako karykatury - na których tkano gobeliny. Jeden z nich obrazuje erę Reformacji. Powstał w latach 1989-1997. Dania przyjęła nauki doktora Marcina Lutra w 1536 roku, a Kościόł Ewangelicko-Luterański w tym kraju zreformował ścisły współpracownik Reformatora, Jan Bugenhagen. Szkice Bjørna Nørgaarda do gobelinów królowej są wystawiane w Muzeum Sztuki w Przestrzeni Publicznej KØS, Køge, Dania.

Seria gobelinów opowiada historię Danii i świata, w tym epokę wikingów, średniowiecze, monarchię absolutną, Reformację, II wojnę światową, teraźniejszość, a nawet przyszłość.
Foto: Kamil Basiński

Literatura:

poniedziałek, 25 grudnia 2023

Kolędy holenderskie


Tradycja kolędowania w Holandii ma długą tradycję. Kolędy (het kerstlied / kerstliederen) są obecnie rzadko śpiewane w domach, a na ulicach zostały wyparte przez popularne piosenki świąteczne.

Nu zijt wellekome ("Dobrze, przyjdź, Jezu") jest jedną z najstarszych pieśni bożonarodzeniowych, bo swoimi korzeniami sięga XV wieku. Posiada dwie wersje - katolicką - dłuższą i protestancką - bez zwrotek maryjnych.

Nu zijt wellekome Jesu, lieve Heer,
Gij komt van alzo hoge, van alzo veer.
Nu zijt wellekome van de hoge hemel neer,
hier al op dit aardrijk zijt Gij gezien nooit meer.
Kyrieleis.

Herders op den velde hoorden een nieuw lied,
dat Jezus was geboren, zij wisten 't niet.
Gaat aan gene straten en gij zult Hem vinden klaar,
Beth'lem is de stede, daar is 't geschied voorwaar.
Kyrieleis.

Wijzen uit het Oosten uit zo verren land,
zij zochten onze Here met offerand.
Ze offerden ootmoediglijk mirr', wierook ende goud,
te eren van dat kinde, dat alle ding behoudt.
Kyrieleis.

De herdertjes lagen bij nachte ("Pasterze leżeli w nocy") jest nieco młodszą kolędą, ktόra pochodzi z XIX wieku. Opowiada o pasterzach, którzy w nocy przyszli oddać pokłon maleńkiemu Jezusowi.

De herdertjes lagen bij nachte,
Ze lagen bij nacht in het veld;
Ze hielden vol trouwe de wachte,
Ze hadden hun schaapjes geteld

Daar hoorden ze d'engelen zingen,
Hun liederen vloeiend en klaar
De herders naar Bethlehem gingen,
't liep tegen het nieuwe jaar.

Toen zij er te Bethlehem kwamen,
Daar schoten drie stralen dooreen
Een straal van omhoog zij vernamen,

Een straal uit het kribje beneên
Toen vlamd'er een straal uit hun ogen,
En viel op het Kindeke teer
Ze stonden tot schreiens bewogen,
En knielden bij Jezus neer.

Maria die bloosde van weelde,
Van ootmoed en lieflijke vreugd
De goede Sint Jozef, hij streelde,
Het Kindje der mensen geneugt

De herders bevalen te weiden,
Hun schaapjes aan d'engelenschaar
Wij kunnen van 't kribje niet scheiden,
Wij wachten het nieuwe jaar.

Och Kindje, och Kindje dat heden,
In 't nedrige stalletje kwaamt
Ach laat ons Uw paden betreden,
Want Gij hebt de wereld beschaamd
Gij komt om de wereld te winnen,

Den machtigsten vijand te slaan
De kracht uwer liefde van binnen,
Kan wereld noch hel weerstaan.

Komt allen tezamen (jak ją nazywają protestanci) lub Wij komen tezamen (wersja katolicka) to pieśń łacińska, wciąż popularna w Holandii. Posiada również polskie tłumaczenie (z łaciny), które zaczyna się od słów: O przybywajcie wierni wesoło i z tryumfem.

Komt allen tezamen
jubelend van vreugde
komt nu, o komt nu
naar Bethlehem
Ziet nu de vorst der
eng'len hier geboren
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
die Koning

De hemelse eng'len
riepen eens de herders
weg van de kudde
naar 't schamel dak
Spoeden ook wij ons
met eerbied'ge schreden
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
die Koning

O Kind, ons geboren
liggend in de kribbe
neem onze liefde
in genade aan
U, die ons liefhebt
U behoort ons harte
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
Komt, laten wij aanbidden
die Koning

Wij prijzen U voor eeuwig
Wij prijzen U voor eeuwig
Wij prijzen U voor eeuwig
o Koning

Eer zij God in onze dagen ("Chwała Bogu w naszych dniach") to tłumaczenie pieśni w oryginalnej francuskiej wersji Les Anges dans nos campagnes z XVIII wieku, opartej na historii Narodzenia, zapisanej w Ewangelii Łukasza, w której pasterze pod Betlejem spotykają tłum aniołów śpiewających o nowo narodzonym dziecko. W piosence pojawia się tekst Gloria in excelsis Deo. Piosenka francuska została zredagowana i przetłumaczona na kilka innych języków. Adaptację holenderską zatytułowaną Chwała Bogu w naszych dniach zrealizował w 1973 roku Willem Barnard.

Eer zij God in onze dagen,
eer zij God in deze tijd.
Mensen van het welbehagen,
roept op aarde vrede uit.
Gloria in excelsis Deo,
Gloria in excelsis Deo.

Eer zij God die onze Vader
en die onze Koning is.
Eer zij God die op de aarde
naar ons toe gekomen is.
Gloria in excelsis Deo,
gloria in excelsis Deo.

Lam van God, Gij hebt gedragen
alle schuld tot elke prijs,
geef in onze levensdagen
peis en vreê kyrieleis.
Gloria in excelsis Deo,
gloria in excelsis Deo.

Kerst voor iedereen ("Święta dla wszystkich") to współczesna piosenka świąteczna:

Sneeuw bedekt het land
Verlichte pleinen
De kerstboom overeind
Cadeaus verschijnen
De koude winter maand
Is aangebroken
De openhaar in menig huis
Wordt aangestoken

Want het is kerst voor iederen
Niemand is meer zo alleen
Door de warmte van familie
En de vrienden om je heen
In de sneeuw zingt groot en klein
Laat ons allen vrolijk zijn
Kerstmis voelt voor jong en oud
Geborgen en vertrouwd

Kaarten in de bus
Vol beste wensen
Van ieder jaar opniew
Dezelfde mensen
De koude wintermaand
Sneeuw witte bomen
Een tijd van samen zijn
Is aangekomen

Het is kerst voor iedereen
Niemand is meer zo alleen
Door de warmte van familie
En de vrienden om je heen
In de sneeuw zingt groot en klein
Laat ons allen vrolijk zijn
Kerstmis voelt voor jong en oud
Geborgen en vertrouwd
Het is kerst voor iedereen
Niemand is meer zo alleen
Kerstmis voelt voor jong en oud
Geborgen en vertrouwd
Kerstmis voelt voor jong en oud
Geborgen en vertrouwd

W Belgii wykonuje się kolędy po niderlandzku i francusku (TUTAJ).

Literatura:

1. BLOG




środa, 20 grudnia 2023

Kolędy francuskie


Kolędy, czyli Chants de Noël stały się popularne we Francji na początku XVI stulecia. Najstarszą znaną kolędą jest Entre le bœuf et l’âne gris czyli “Pomiędzy wołem a szarym osłem” – to oczywiste odwołanie do Chrystusa, który urodził się w betlejemskiej stajence. Obecność osła i wołu w żłobie prawdopodobnie zawdzięcza swoje pochodzenie Izajaszowi : „Wół zna swojego właściciela, a osioł żłób swego pana, Izrael nie zna, mój lud nie rozumie” (Iz 1,3) . Wół zwykle przebywa w stajni, w której schronili się Maria i Józef; osioł, prowadzony przez Józefa, przeniósłby ciężarną Marię z Nazaretu do Betlejem.

Entre les deux bras de Marie
Dors, dors, dors le fruit de vie

Mille anges divins
Mille séraphins
Volent à l'entour
De ce grand Dieu d'amour

Entre les roses et les lys
Dors, dors, dors le petit fils

Mille anges divins
Mille séraphins
Volent à l'entour
De ce grand Dieu d'amour

Entre les pastoureaux jolis
Dors, dors, dors le petit fils

Mille anges divins
Mille séraphins
Volent à l'entour
De ce grand Dieu d'amour

En ce beau jour si solennel,
Dors, dors, dors l'Emmanuel

Mille anges divins
Mille séraphins
Volent à l'entour
De ce grand Dieu d'amour

Les anges dans nos campagnes („Aniołowie na naszych polach”) to francuska kolęda z XVI wieku (drukiem wydana w XVIII wieku) znana też jako „Gloria”, „francuska Gloria” lub „Nad Betlejem w ciemną noc”. Jest to nadal jedna z najbardziej wzruszających chrześcijańskich pieśni. Jej melodyjność przyczyniła się do rozkwitu kolęd. Refren „Gloria” zaczęto odtąd stosować w pieśniach bożonarodzeniowych (m.in. w angielskiej Ding Dong Merrily on High).

Les anges dans nos campagnes
Ont entonné l’hymne des cieux
Et l'écho de nos montagnes
Redit ce chant mélodieux
Gloria in excelsis Déo! (bis)

Bergers, pour qui cette fête
Quel est l’objet de tous ces chants?
Quel vainqueur, quelle conquête
Mérite ces cris triomphants?
Gloria in excelsis Déo! (bis)

Il est né, le Dieu de gloire
Terre, tressaille de bonheur
Que tes hymnes de victoire
Chantent, célèbrent ton sauveur!
Gloria in excelsis Déo! (bis)

Wiele znanych i śpiewanych dzisiaj francuskich kolęd powstało na przełomie XVIII i XIX wieku. Podobnie jak w kulturze anglosaskiej, we Francji znane są kolędy kościelne (les cantiques) i kolędy o tematyce świątecznej (świeckiej) – jak na przykład Petit Papa Noël (Święty Mikołaj) czy Mon Beau Sapin (Moja piękna choinka).

Tradycyjnie Les chansons de Noël były piosenkami dla ludu. Opisywały historię narodzin Jezusa Chrystusa, hołd składany przez pasterzy i całą betlejemską epopeję. Oczywiście, wiele z kolęd, które śpiewamy we Francji dzisiaj, miało inny tekst, który z czasem ewoluował i stał się bardziej nowoczesny. Z kolei Les cantiques, czyli kolędy bardziej uroczyste i śpiewane w kościele, miały za zadanie budować wiarę i umacniać ducha wiernych.

Quelle est cette odeur agréable? ("Co to za przyjemny zapach?") to tradycyjna kolęda napisana w XVII wieku . Francuski chanson zajmuje się chrześcijańską szopką, a tekstom zwykle towarzyszy muzyka napisana przez Johna Gaya w 1728 roku dla Opéra du gueux.

Quelle est cette odeur agréable,
Bergers, qui ravit tous nos sens ?
S’exhale-t-il rien de semblable
Au milieu des fleurs du printemps ?
Quelle est cette odeur agréable
Bergers, qui ravit tous nos sens ?

Mais quelle éclatante lumière
Dans la nuit vient frapper nos yeux
L’astre de jour, dans sa carrière,
Fut-il jamais si radieux!
Mais quelle éclatante lumière
Dans la nuit vient frapper nos yeux.

A Bethléem, dans une crèche
Il vient de vous naitre un Sauveur
Allons, que rien ne vous empêche
D’adorer votre rédempteur
A Bethléem, dans une crèche,
Il vient de vous naître un Sauveur.

Dieu tout puissant, gloire éternelle
Vous soit rendue jusqu’aux cieux.
Que la paix soit universelle
Que la grâce a bonde en tous lieux.
Dieu tout puissant, gloire éternelle
Vous soit rendue jusqu’aux cieux


Minuit, Chrétiens ("Północ, Chrześcijanie") to kolęda do tekstu napisanego około 1843 roku przez Placide Cappeau i do muzyki Adolphe Adama w 1847 roku. Oryginalnie skomponowany na sopran i klawisze ( fortepian , organy lub fisharmonia), Minuit, Chrétiens jest często śpiewany solo barytonem lub tenorem z akompaniamentem na organach podczas pierwszej mszy bożonarodzeniowej tradycyjnie odprawianej 24 grudnia o północy. Dokonano wielu transkrypcji tego hymnu dla najróżniejszych formacji, od prostej adaptacji na instrument solo do orkiestracji symfonicznej z dużym chórem i organami.

Minuit, chrétiens, c'est l'heure solennelle,
Où l'Homme Dieu descendit jusqu'à nous
Pour effacer la tache originelle
Et de Son Père arrêter le courroux.
Le monde entier tressaille d'espérance
En cette nuit qui lui donne un Sauveur.

Peuple à genoux, attends ta délivrance.
Noël, Noël, voici le Rédempteur,
Noël, Noël, voici le Rédempteur!

De notre foi que la lumière ardente
Nous guide tous au berceau de l'Enfant,
Comme autrefois une étoile brillante

Y conduisit les chefs de l'Orient.
Le Roi des rois naît dans une humble crèche:
Puissants du jour, fiers de votre grandeur,

A votre orgueil, c'est de là que Dieu prêche.
Courbez vos fronts devant le Rédempteur.
Courbez vos fronts devant le Rédempteur.

Le Rédempteur a brisé toute entrave:
La terre est libre, et le ciel est ouvert.
Il voit un frère où n'était qu'un esclave,
L'amour unit ceux qu'enchaînait le fer.
Qui lui dira notre reconnaissance,
C'est pour nous tous qu'il naît, qu'il souffre et meurt.

Peuple debout! Chante ta délivrance,
Noël, Noël, chantons le Rédempteur,
Noël, Noël, chantons le Rédempteur!
 
Çà, bergers, assemblons-nous ("To, pasterze, chodźcie razem") to bożonarodzeniowa pieśń . Jest to jedna z najbardziej znanych chrześcijańskich pieśni duszpasterskich. Jego poetycka struktura składa się z pięciu szóstek z płaskimi i skrzyżowanymi rymami. Swoje natchnienie czerpie z (Łk 2,8-12). Piosenka jest adaptacją starszej pieśni z XVI wieku, Os s'en vaces gais bergers. Wiele popularnych piosenek zostało w tym czasie ustawionych na muzykę. O tej pieśni pisał w XIX wieku folklorysta i literat Ernest Gagnon.

Çà, bergers, assemblons-nous,
Allons voir le Messie;
Cherchons cet enfant si doux,
Dans les bras de Marie :
Je l'entends, il nous appelle tous :
Ô sort digne d'envie!

Laissons là tout le troupeau ;
Qu'il erre à l'aventure :
Que sans nous sur ce coteau,
Il cherche sa pâture ;
Allons voir dans un petit berceau,
L'auteur de la nature

Que l'hiver par ses frimas,
Ait endurci la plaine ;
S'il croit arrêter nos pas,
Cette espérance est vaine ;
Quand on cherche un Dieu rempli d'appas,
On ne craint point de peine.

Sous la forme d'un mortel,
C'est un Dieu qui se cache ;
Du sein du Père éternel
Son tendre amour l'arrache ;
En victime il se livre à l'autel,
C'est un agneau sans tache.

Faisons retentir les airs
Du son de nos musettes,
Accordons, dans nos concerts,
Timballes et trompettes ;
Célébrons le Roi de l'univers,
Il est dans nos retraites.

Sa naissance sur ces 1 bords
Ramène l'allégresse :
Répondons par nos transports,
À l'ardeur qui le presse ;
Secondons de nouveaux efforts,
L'excès de sa tendresse.

Nous voici près du séjour
Qu'il a pris pour asile ;
C'est ici que son amour
Nous fait un sort tranquille ;
Ce village vaut, en ce grand jour,
La plus superbe ville.

Qu'il est beau! Qu'il est charmant!
De quel éclat il brille!
Joseph passe vainement
Pour le chef de famille ;
Le vrai Père est dans le firmament,
La Mère est une fille.

Dieu naissant, exauce-nous,
Dissipe nos alarmes ;
Nous tombons à tes genoux,
Nous les baignons des larmes.
Hâte-toi de nous donner à tous
La paix et tous ses charmes.

Literatura:



3. WIK FR

4. KOL FR

5. MINUIT

piątek, 15 grudnia 2023

Kolędy włoskie


Najwcześniejsze hymny bożonarodzeniowe pochodzą z Rzymu z IV wieku. Muzyka bożonarodzeniowa ma swoje korzenia w liturgii chrześcijańskiej: pieśni bożonarodzeniowe były łacińskimi hymnami o teologicznym znaczeniu. Były one częścią pierwszych obchodów Bożego Narodzenia. Ambroży z Mediolanu — biskup i teolog, skomponował jeden z pierwszych znanych hymnów liturgicznych na cześć Bożego Narodzenia Veni, Redemptor Gentium (Przyjdź, Odkupicielu ludu), teologiczną interpretację znaczenia Bożego Narodzenia.

Dopiero w XIII wieku muzyka bożonarodzeniowa się zmieniła. Następuje to dzięki Świętemu Franciszkowi z Asyżu, który wyprowadza pokorne człowieczeństwo Jezusa i czułą miłość Jego Matki na pierwsze miejsce, pozostawiając teologię i jej interpretację skryptoriom klasztorów. W okresie Bożego Narodzenia ludzie śpiewają pieśni na cześć miłości: Jezusa do ludzkości, Marii do Jej Syna i ludzkości do obojga. Pomimo tak ogromnej zmiany treści i przesłania Franciszek nie pozostawił nam żadnej kompozycji, mimo że jego znaczenie w odniesieniu do Bożego Narodzenia jest dobrze naznaczone faktem, że stworzył pierwszą szopkę. Z tego też powodu św. Franciszek jest często wspominany z czułością o tej porze roku.

Tu scendi dalle Stelle ("Schodzisz z gwiazd") skomponowano 1754 roku. Melodia i oryginalny tekst hymnu zostały napisane przez Alfonsa Liguori, neapolitańskiego kapłana i filozofa scholastyka (później kanonizowanego), założyciela zakonu misjonarzy redemptorystów. W 1732 roku, przebywając w klasztorze Pocieszenia, jednym z domów swego zakonu w miasteczku Deliceto w prowincji Foggia w południowo-wschodnich Włoszech, napisał piosenkę bożonarodzeniową rozpoczynającą się „Zstępujesz z gwiazd” zatytułowaną „Mała pieśń”. Ta wersja z włoskim tekstem w rzeczywistości pojawiła się po oryginalnej piosence napisanej w języku neapolitańskim zatytułowanej „O narodziny Jezusa”, która zaczyna się "Quanno nascette Ninno" (Kiedy urodziło się dziecko) i czasami jest określana jako „Kolęda dudziarzy” (Canzone d' zampognari). Od tego czasu „Pieśń do Dzieciątka Jezus” stała się popularną we Włoszech kolędą. To bardzo wzruszająca i chyba jak wszystkie melodie włoskie, wpadająca w ucho, kołysanka dla Dzieciątka Jezus.

Tu scendi dalle stelle, o Re del cielo,

e vieni in una grotta al freddo e al gelo,
e vieni in una grotta al freddo e al gelo.
O Bambino mio divino,
io ti vedo qui tremar;
o Dio beato!
Ahi quanto ti costò l'avermi amato!
ahi quanto ti costò l'avermi amato!

Tu lasci il bel gioir del divin seno,
per venire a penar su questo fieno,
per venire a penar su questo fieno.
Dolce amore del mio core,
dove amor ti trasportò?
O Gesù mio,
perché tanto patir? Per amor mio!
perché tanto patir? Per amor mio!

Ma se fu tuo voler il tuo patire,
perché vuoi pianger poi, perché vagire?
perché vuoi pianger poi, perché vagire?
Sposo mio, amato Dio,
mio Gesù, t'intendo sì!
Ah, mio Signore,
tu piangi non per duol, ma per amore,
tu piangi non per duol, ma per amore.

Tu piangi per vederti da me ingrato
dopo sì grande amor, sì poco amato,
dopo sì grande amor, sì poco amato!
O diletto del mio petto,
se già un tempo fu così,
or te sol bramo:
caro non pianger più, ch'io t'amo e t'amo,
caro non pianger più, ch'io t'amo e t'amo.

Tu dormi, Ninno mio, ma intanto il core
non dorme, no ma veglia a tutte l'ore,
non dorme, no ma veglia a tutte l'ore.
Deh, mio bello e puro Agnello,
a che pensi? dimmi tu.
O amore immenso,
"Un dì morir per te" – rispondi – "io penso",
"Un dì morir per te" – rispondi – "io penso".

Dunque a morire per me, tu pensi, o Dio
ed altro, fuor di te, amar poss'io?
ed altro, fuor di te, amar poss'io?
O Maria, speranza mia,
s'io poc'amo il tuo Gesù,
non ti sdegnare
amalo tu per me, s'io nol so amare!

amalo tu per me, s'io nol so amare!

Gesu Bambino ("Dzieciątko Jezus") to włoska kolęda skomponowana przez Pietro Yona w 1917 roku. Melodia została użyta przez Fredericka H. Martensa w wersji angielskiej kolędy „When Blossoms Flowered 'mid the Snows”:

Nell'umile capanna
nel freddo e povertà
è nato il Santo pargolo
che il mondo adorerà.
Osanna, osanna cantano
con giubilante cor
i tuoi pastori ed angeli
o re di luce e amor.
Venite adoremus
venite adoremus
venite adoremus
Dominum.

O bel bambin non piangere
non piangere, Redentor!
la mamma tua cullandoti
ti bacia, O Salvator.
Osanna, osanna cantano
con giubilante cor
i tuoi pastori ed angeli
o re di luce e amor.
Venite adoremus
venite adoremus
venite adoremus
Dominum.

Ah! venite adoremus
Ah! adoremus Dominum
venite, venite
venite adoremus
adoremus
Dominum.

Astro del Ciel to włoska wersja „Cichej nocy”. Nie jest tłumaczeniem tekstu niemieckiego, ale oryginalnym tekstem napisanym przez księdza z Bergamo Angelo Meli (1901-1970) i ​​opublikowanym w 1937 roku przez Edizioni Carrara z Bergamo.
Jest uważana za jedną z najpiękniejszych piosenek bożonarodzeniowych i niewątpliwie jest jedną z najbardziej znanych.

Astro del ciel, Pargol divin, mite Agnello Redentor!
Tu che i Vati da lungi sognar, tu che angeliche voci nunziar,
luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!
luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!
Astro del ciel, Pargol divin, mite Agnello Redentor!
Tu di stirpe regale decor, Tu virgineo, mistico fior,
luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!
Luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!
Astro del ciel, Pargol divin, mite Agnello Redentor!
Tu disceso a scontare l'error, Tu sol nato a parlare d'amor, luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!
Luce dona alle genti, pace infondi nei cuor!

A Natale puoi ("Na Boże Narodzenie możesz") to jedna z najbardziej znanych i śpiewanych piosenek bożonarodzeniowych ostatnich lat. Stała się melodią, którą praktycznie każdy nuci. Pochodzi z reklamy dobrze znanego włoskiego produktu cukierniczego Panettone.

A Natale puoi
fare quello che non puoi fare mai:
riprendere a giocare,
riprendere a sognare,
riprendere quel tempo
che rincorrevi tanto.

È Natale e a Natale si può fare di più,
è Natale e a Natale si può amare di più,
è Natale e a Natale si può fare di più
per noi:
a Natale puoi.

A Natale puoi
dire ciò che non riesci a dire mai:
che bello stare insieme,
che sembra di volare,
che voglia di gridare
quanto ti voglio bene.

È Natale e a Natale si può fare di più,
è Natale e a Natale si può amare di più,
è Natale e a Natale si può fare di più
per noi:
a Natale puoi.
È Natale e a Natale si può amare di più,
è Natale e a Natale si può fare di più
per noi:
a Natale puoi.

Luce blu,
c’è qualcosa dentro l’anima che brilla di più:
è la voglia che è l’amore,
che non c’è solo a Natale,
che ogni giorno crescerà,
se lo vuoi.

Literatura:


niedziela, 10 grudnia 2023

Choinka – statystyki

Choinka przy Rockefeller Center w Nowym Jorku

Nadchodzi czas kupowania i stawiania choinek w naszych domach. Oto kilka faktόw dotyczących świątecznych drzewek z ostatnich lat:

A) Każdego roku Polacy kupują ok. 12,5 miliona drzewek świątecznych za ponad 600 mln złotych rocznie

B) Aby świerk osiągnął pożądaną wielkość (1,5-2m) musi rosnąć od 8 do 10 lat

C) 98% polskich domostw stawia choinki w okresie bożonarodzeniowym

D) Na polski rynek trafia nawet 6 mln żywych drzewek rocznie, a Lasy Państwowe sprzedają ich jedynie ok. 100 tys.

E) Przeciętna cena choinki w 2014 roku wynosiła 50 złotych, a w 2022 – 90 złotych

F) Obecnie w Danii choinki uprawia się na obszarze 20.000 hektarów na plantacjach choinek i 4.000 hektarów w lasach

G) W Niemczech dominuje jodła kaukaska ze stabilnym 85% udziałem. 10% to świerk srebrny, a pozostałe 5% to sosna i świerk pospolity. 75% choinek sprzedawanych jest przez hurt, a tylko 25% bezpośrednio z plantacji

H) 84% Niemców każdego roku zakłada choinkę. Niemcy coraz częściej preferują mniejsze choinki. Średnia wielkość drzewa wynosi od 1,50 do 1,75 metra, w przeszłości sprzedawano więcej dużych drzew

I) 34% Niemcόw stawia drzewko świąteczne na kilka dni przed Wigilią Bożego Narodzenia, a 15% - 24 grudnia

J) Około 5 milionów drzew jest importowanych z Danii do Niemiec. Największe niemieckie obszary uprawy znajdują się w Dolnej Saksonii, Szlezwiku-Holsztynie i Kraju Saary, gdzie tylko z tego miejsca pokrywa około jednej trzeciej zapotrzebowania na choinki. Wielu małych producentów pracuje w Bawarii i Badenii-Wirtembergii

K) W Austrii widać silną promocję lokalnych choinek. Import stanowi oficjalnie około 10%, a cały rynek to około 2 mln sztuk

L) We Francji ponad 50% gospodarstw domowych w ogóle nie kupuje choinek

M) Rynek w Norwegii ocenia się na 1,5 mln choinek, z czego około 1 mln pochodzi z własnej produkcji, a około 500 tysięcy z importu

N) W sumie w Czechach jest 100 plantacji, ale są stosunkowo małe. Jodła stanowi 70% rynku choinek, świerk srebrny 20%, 5% sosna i 5% świerk pospolity

O) Każdego roku sprzedaje się w Stanach Zjednoczonych około 25-30 milionów prawdziwych choinek

P) 40% Amerykanów planuje przechowywać sztuczne choinki przez około 10 lat

Q) Najwyższa choinka na świecie została ustawiona zapalona 26 listopada 2021 o godzinie 19:00 w Enid, w stanie Oklahoma. Żywe cięte wiecznie zielony drzewko miało 144 stóp wysokości. Choinka na Rockefeller Square w Nowym Jorku ma około 77 stóp wysokości

R) Cały rynek choinek w Wielkiej Brytanii to około 7-8 mln sztuk na 24 mln gospodarstw domowych. Szkocja sporo eksportuje, ale Anglia importowała choinki z Danii. W hrabstwie Kent próbowano zablokować import choinek wyższych niż 3 metry ze względów sanitarnych

S) Średnia cena choinek w detalu wynosi w Irlandii ponad 50 euro

Literatura:








środa, 6 grudnia 2023

CIEKAWOSTKA REFORMACYJNA: Mikołaj z Miry

Mikołaj z Miry, ikona z 1294 roku

Najstarsze przekazy o Mikołaju z Miry pochodzą z VI wieku. Według średniowiecznej hagiografii żył na przełomie III i IV wieku, był biskupem Miry w Licji, wsławił się cudami oraz pomocą biednym i potrzebującym. Przez wieki był jednym z najbardziej czczonych świętych na Zachodzie i Wschodzie. Największe jego sanktuarium znajduje się we włoskim Bari.

Współczesna baśniowa postać Świętego Mikołaja, wzorowana na św. Mikołaju z Miry, jest wykorzystywana w kulturze popularnej w czasie świąt Bożego Narodzenia.

1. Biografia i kult

Pozostałości po bazylice w Mirze, obecna Turcja



Według średniowiecznych przekazów święty Mikołaj żył na przełomie III i IV wieku. Był biskupem Miry w Licji i uczestniczył w soborze nicejskim z 325 roku. Historycy nie odnaleźli jednak żadnego zapisu z III, IV czy nawet V wieku, który potwierdzałby istnienie takiej postaci. Nie wymieniono imienia Mikołaja w przekazach z soboru nicejskiego. Nie wspominał o nim uczestnik tego zgromadzenia, Atanazy z Aleksandrii. Żadne z zachowanych źródeł sprzed VI wieku nie przekazało o Mikołaju nawet najkrótszej informacji.

Wzmianki o świętym Mikołaju pojawiają się dopiero w wieku VI, ponad 200 lat po jego domniemanej śmierci, za panowania cesarza Justyniana. Zapisano wówczas krótką opowieść zwaną Stratelatis (Praxis de Stratelatis, „Oficerowie”), według której Mikołaj uratował życie sześciu żołnierzom cesarza Konstantyna. Anonimowy autor znał dobrze topografię Miry. W VII wieku pismo to krążyło w kościołach greckich, łacińskich oraz syryjskich i cieszyło się dużą popularnością.

W spisanym około 565 roku żywocie archimandryty Mikołaja z klasztoru Syjon (Vita Nicolai Sinonitae) pojawiła się opowieść o tym, że ów pobożny mnich, wyruszając na pielgrzymkę do Jerozolimy, odwiedził Mirę. Tam modlił się w bazylice poświęconej świętemu biskupowi Mikołajowi. Z tekstu wynikało, że biskup był uważany za męczennika, a jego zwłoki przeniesiono wiele lat po męczeństwie z miejsca śmierci do bazyliki, gdzie zbudowano martyrion. Natomiast Prokopiusz z Cezarei w dziele O budowlach, powstałym w latach 553–555, zanotował w księdze drugiej, że cesarz Justynian wybudował w Konstantynopolu kościół pod wezwaniem świętych Priskosa i Mikołaja. Nie jest jednak jasne, któremu Mikołajowi dedykowano nową świątynię.

Od VI do drugiej połowy VIII wieku nie zapisano żadnych nowych informacji o Mikołaju. Dopiero w aktach drugiego soboru nicejskiego z 787 roku zanotowano, że jeden z archidiakonów miał sen, w którym ukazał się święty Mikołaj. Diakon sądził, że przemówił do niego patriarcha Konstantynopola, jednak biskup Miry Teodor sprostował, że chodziło o biskupa jego miasta.

Z początkiem IX wieku w źródłach pojawia się coraz więcej postaci o imieniu Mikołaj, co świadczyć może o rosnącej popularności kultu świętego.

W pierwszej połowie IX wieku, w Konstantynopolu powstał najstarszy żywot, napisany przez archimandrytę Michała, tzw. Vita per Micheaelem. W utworze tym autor podaje nowe informacje, które na trwale wejdą do legendy o świętym. Michał twierdził, że Mikołaj urodził się w niewielkim miasteczku Patara w Licji, jako jedyne dziecko szlachetnych, bogatych i pobożnych rodziców. Od dzieciństwa związane z nim były cudowne wydarzenia. Dorastając wyrzekł się kobiet, rozrywek, polityki i handlu a poświęcił pobożności. Po śmierci rodziców rozdał cały odziedziczony majątek. Stawał w obronie pokrzywdzonych, wspomagał biednych. Podczas wyborów biskupa w Mirze uradzono, że urząd obejmie pierwsza osoba, która rankiem wejdzie do kościoła, aby się pomodlić. Dzięki interwencji Boga był to Mikołaj. Jako biskup wspierał naukę o Trójcy Świętej, przeciwstawiał się zwolennikom Ariusza i zwalczał pogaństwo – doprowadził między innymi do zburzenia świątyni Artemidy. Słynął z wielu cudów, dzięki którym pomagał bliźnim w potrzebie. Michał przytacza pod koniec Vita opowieść o Stratelatis, natomiast o śmierci Mikołaja tylko krótko wspomina.

Drugim z kolei, niezwykle ważnym dla rozwoju legendy Mikołaja, był napisany w IX wieku żywot autorstwa Szymona Metafrastesa. Był on kompilacją utworu archimandryty Michała oraz Vita archimandryty Mikołaja z VI wieku. Mikołaj z klasztoru Syjon został pod koniec życia biskupem Pinary w Licji. Zbieżność imion była prawdopodobnie przyczyną połączenia w dziele Szymona opowieści dotyczących dwóch odrębnych świętych.

Od IX wieku Mikołaj był czczony w chrześcijaństwie wschodnim i zachodnim jako święty i cudotwórca. Żywot pióra archimandryty Michała z IX wieku przekazuje, że 6 grudnia obchodzono w Konstantynopolu święto Mikołaja, które traktowano jako godne przygotowanie do Bożego Narodzenia.

Na Zachodzie jego wspomnieniu nadano również rangę święta. Najstarszy o tym przekaz pochodzi z akt synodów w Neapolu z lat 821 i 842. Na synodzie w Oksfordzie z 1222 roku podniesiono rangę tego święta w kalendarzu do najwyższej. Na pamiątkę translacji ciała Mikołaja do Bari z 1087 roku, ustanowiono drugie święto na dzień 9 maja. Było ono obchodzone tak w Kościele katolickim, jak i Kościołach prawosławnych. Pierwsze znane hymny liturgiczne ku czci świętego powstały w IX wieku w południowej Italii.

2. Bari

Zniszczony sarkofag Mikołaja w bazylice w Mirze

Domniemane ciało świętego Mikołaja zostało przeniesione w 1087 roku z Miry do Bari w południowej Italii. Wydarzenie to zostało szczegółowo zrelacjonowane we współczesnej mu Translatio Sancti Nicolai Confessoris („Translacji świętego Mikołaja wyznawcy”) pióra Nikefora z Bari.

Według Nikefora, przebywający w Antiochii kupcy z Bari dowiedzieli się, że Wenecjanie planują wywieźć ciało świętego Mikołaja z Miry, aby uchronić je przed profanacją, gdyż do miasta zbliżały się wojska tureckie. Kupcy z Bari postanowili uprzedzić Wenecjan i całą flotą popłynęli do Miry. Tam, w bazylice świętego Mikołaja, negocjowali ze strażnikami świątyni przekazanie ciała. Kilka cudów, proroctw i wizji skłoniło strażników do oddania relikwii, które znaleziono pod posadzką kościoła, w marmurowym grobowcu. Kości wydzielały cudowny zapach. Mimo protestów mieszkańców Miry Włosi przenieśli je na statek, w mieście pozostawili jednak cudowną ikonę oraz pusty sarkofag świętego. Podczas podróży morskiej flota napotkała groźny sztorm, który jak się okazało był wywołany kradzieżą części relikwii przez marynarzy. Po kolejnych cudownych wydarzeniach flota dopłynęła do Bari, gdzie 9 maja zniesiono ciało Mikołaja na ląd. Złożono je w kościele św. Benedykta, ale wkrótce wybudowano wspaniałą bazylikę. Nowa świątynia zasłynęła z cudów, które działy się w niej za przyczyną świętego Mikołaja.

3. Wenecja

W odpowiedzi Wenecjanie sprowadzili do swojego miasta „prawdziwe” relikwie, gdy podczas pierwszej wyprawy krzyżowej w roku 1100 zdobyli Mirę. Niewdzięczne zadanie przekonania świata o słuszności sprawy zaaranżowanej przez Wenecjan wziął na siebie anonimowy Mnich z Lido, autor Historia de translatione sanctorum Magni Nicolai („Historii o translacji św. Mikołaja Wielkiego”), spisanej w latach 1102–1108.

Według Mnicha z Lido, flota wenecka jesienią 1099 roku wyruszyła na pierwszą wyprawę krzyżową, podczas której Wenecjanie zdobyli Mirę. W tamtejszej katedrze rozpoczęli poszukiwania grobu św. Mikołaja, podczas których burzyli mury, przekopywali grunt, a nawet torturowali strażnika świątyni. W końcu odnaleźli relikwie, które uznali za najdroższy skarb. Wypłynęli z nimi na Cypr, potem do Jafy w Ziemi Świętej, aby dotrzeć do Jerozolimy. Wzięli udział w oblężeniu i szturmie Hajfy. Po zwycięstwie drogą morską wrócili do Wenecji, a relikwie św. Mikołaja zostały złożone w klasztorze na wyspie Lido.

Wenecjanie nie przekonali Europy do swojej wersji wydarzeń, bowiem sanktuarium na Lido miało oddziaływanie jedynie lokalne, podczas gdy sanktuarium w Bari stało się w średniowieczu najważniejszym ośrodkiem kultu świętego w Europie i pozostaje nim nadal. Fragmentami relikwii z Bari zostały obdarowane inne sanktuaria Mikołaja w Europie – lotaryńskie opactwo w Gorze (XI wiek) oraz francuska bazylika w Saint-Nicolas-de-Port (XII wiek).

W 1972 roku papież Paweł VI przekazał fragmenty relikwii Mikołaja z Bari przedstawicielom prawosławia jako gest dobrej woli w rozpoczynającym się dialogu Kościołów zachodnich i wschodnich. Relikwie te są czczone współcześnie między innymi w greckiej katedrze prawosławnej na Manhattanie oraz sanktuarium świętego we Flushing, w stanie Nowy Jork.

Literatura:

1. A. Brückner, Nicolaus von Myra. In: Theologische Realenzyklopädie Bd. 24, 1994, 566–568.

2. T. Gulevich, Encyclopedia of Christmas and New Year’s Celebrations, 2003.

3. S. Coughlan, "'Santa's bone' proved to be correct age", BBC News: Family & Education, retrieved 7 December 2017.