Kalendarz adwentowy

Kalendarz adwentowy

Ten specjalny kalendarz stał się nieodłącznym elementem obchodzenia Adwentu w wielu rodzinach chrześcijańskich, niezależnie od przynależności kościelnej. Służy do odliczania dni od pierwszego dnia Adwentu (pierwsza niedziela przypada zwykle między 27. listopada a 3. grudnia) do Wigilii Bożego Narodzenia, w sumie 24 dni.

Początki tego specjalnego kalendarza sięgają XIX wieku. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1851 roku. Niemieckie rodziny ewangelickie wieszały w tamtym czasie 24 obrazki ze scenami biblijnymi na ścianie pokoju, w którym stała choinka a z czasem - również i wieniec adwentowy. Tomasz Mann w powieści „Buddenbrookowie. Dzieje upadku rodziny" opisuje, jak mały Hanno obserwował układanie kalendarza z gałązek jodły podczas Adwentu 1869 roku. Zwyczaj ten szybko przejęli katolicy, którzy kładli się każdego dnia do Wigilii jedno źdźbło słomy obok żłóbka z Dzieciątkiem Jezus.

Kalenderlys z Danii

Kalendarz rozpowszechnił się w rozmaitych formach. W Danii stanowi świecę wypalającą się każdego dnia do zaznaczonego na niej miejsca. Duńska kalenderlys (świąteczna świeca adwentowa) została wymyślona w 1935 roku. Pisarka Lis Byrdal zaproponowała w swojej książce "Små Fester - glade Gæster", aby dzieci mogły dzielić się świecą z dwudziestoma trzema cienkimi pociągnięciami ołówka i spalać ją po trochu każdego dnia aż do Wigilii. Autorka zaproponowała, że na świecy można napisać malutkie życzenia świąteczne lub wiersze, które będą się wypalać w miarę zbliżania się Wigilii. Napisała: "Mówiąc o świetle - powinieneś wiedzieć, że można namalować światło świecy zarówno farbą olejną, jak i chińskim tuszem. Za pomocą cienkiego ołówka i pewnej ręki można napisać życzenia świąteczne lub wiersze, które wypalają się kawałek po kawałku." Mimo, że książka i pomysł na kalenderlys zyskały na popularności, minęło prawie dziesięć lat, zanim pierwsza świąteczna świeca adwentowa została fabrycznie wyprodukowana. Podjęła się tego firma Asp-Holmblad w 1942 roku podczas okupacji niemieckiej. 

W 1902 roku ewangelicka drukarnia Fryderyka Trümplera z Hamburga wydrukowała kalendarz w formie zegara dla dzieci z liczbami od 13 do 24 na cyferblacie.

 

Kalendarz adwentowy z 1903 roku. Foto: wikipedia.de

Od 1904 dołączono go w stuttgarckim „Nowym Dzienniku" jako dodatek świąteczny. W latach dwudziestych poprzedniego stulecia kalendarz rozpowszechnił się jako otwierane okienka, za którymi czekała czekoladowa niespodzianka. Od 1922 roku były w sprzedaży zegary z 24 polami odpowiadającymi ilości dni okresu adwentowego. W czasach narodowego socjalizmu starano się usunąć wszystkie chrześcijańskie motywy z życia publicznego, nie pasowały one do prowadzonej przez partię polityki wrogo nastawionej korzeni religii wyznawców Chrystusa. Wraz z wybuchem II wojny światowej główny urząd kultury zezwolił na produkowanie „kalendarzy przedbożonarodzeniowych". Miał to być propagandowy ukłon NSDAP w stronę kultury i historii niemieckiej. Wraz ze zmieniającą się przewagą na froncie, od 1942 roku na kalendarzach pojawiały się motywy żołnierskie. Dziś popularne są książki mówione (audiobooki) z 24 przypowieściami bożonarodzeniowymi czy też seria smsów z cytatami Pisma Świętego pod nazwą smas.ch (Szwajcaria).

Nowoczesny kalendarz adwentowy

Obecnie znany nam kształt kalendarza adwentowego powstał w drugiej połowie lat 40-stych. Płaskie, kolorowe powierzchnie, barwnie dekorowane z 24 okienkami i motywami biblijnymi, dodawały nadziei w czasach, gdy wokół straszyła nicość ruin. Czekoladowy smakołyk za okienkiem powrócił do sprzedaży w 1958 roku. Obok nich produkowane są odpowiedniki z 24 prezencikami na każdy dzień. Największym na świecie wolnostojący kalendarz znajduje się w Lipsku na Böttchergässchen i liczy sobie powierzchnię 857 m2. Drzwi o wysokości 2-3 metrów otwiera się każdego dnia niczym okienka papierowego wydania.

Zadomowiona w Niemczech tradycja szybko znalazła naśladowców w innych krajach. Od lat 50-tych XX wieku kalendarze produkowano w Stanach Zjednoczonych.
Budynki jako kalendarze adwentowe? Tak! Słynnym przykładem jest wiedeński ratusz. Od 2003 roku największy na świecie kalendarz adwentowy znajduje się w Ewangelickim Kościele Krajowym w Wirtembergii. Każdego dnia są otwierane drzwi innego kościoła w Wirtembergii (wschodniej części landu Badenia-Wirtembergia na Południu Niemiec) i organizuje się w nim adwentową akcję dobroczynną. W północnofryzyjskim mieście Tönning można obejrzeć najdłuższy (77,5 m) kalendarz na świecie. Stanowi go zabytkowy spichlerz w porcie Eider.

W wielu regionach Niemiec, Austrii i Szwajcarii organizuje się tzw. żywe kalendarze adwentowe. W stuttgarckim ratuszu każdego dnia otwiera okno dyrygent orkiestry z innej części miasta i życzy zebranym radosnego okresu czekania na Święta, po czym zostaje odegrana albo pieśń adwentowa, albo kolęda.


Literatura:

1. T. Peschel, Adventskalender. Geschichte und Geschichten aus 100 Jahren, 2009, 26-37.

2. M. Blechschmidt, Weihnachtliches Brauchtum im Erzgebirge, 2010, 36.

3. https://www.worldcat.org/title/smaa-fester-glade-gster/oclc/783339602/editions

4. S. J. Thomsen, Adventstid og Kalendarer i Danmark, 2015, 117-123.

5. N. P. Kristensen, Adventskalendere: Traditioner og Historie, 2014, 67-72.

6. M. R. Berg, Adventskalendere: Historie og Tradisjon, 2014, 56-62.

7. E. J. Svensson, Adventskalendrar: Tradition och Utveckling, 2014, 45-53.

8. T. J. Kowalski, Kalendarze Adwentowe: Historia i Współczesność, 2015, 23-30.