Gwiazda nosi imię Braci Morawskich, których siedziba znajduje się w Herrnhut w Górnych Łużycach, miejscowości założonej przez potomków Morawskich Braci Ewangelickich 17 czerwca 1722 roku. Znaleźli tam schronienie uchodźcy religijni z Czech i Moraw. W 1727 roku założyli Jedność Braci Zjednoczonych (niem. Bruder-Unität), a przez to - nową wspólnotę chrześcijańską.
Pięć lat później rozpoczęła się praca misyjna, a ich dzieci uczęszczały do internatów, m.in. do zakładu dla chłopców i dziewcząt w kolonii Kleinwelka czy szkoły pedagogicznej w Niesky. Tam powstały pierwsze gwiazdy Herrnhut. Kiedy w 1821 roku miejscowa placówka dla chłopców obchodziła pięćdziesiąte urodziny, na dziedzińcu unosiła się oświetlona gwiazda o 110 ramionach. Nie wieszano jej także w okresie Adwentu, gdyż obchody rocznicowe przypadały na okres od 4 do 6 stycznia, czyli Epifanii. Podczas gdy w innych kościołach wystawiano szopki, ta Gwiazda Betlejemska pasowała do prostych, białych sal Kościoła Braci Morawskich. Później gwiazdę wykonano także w internatach w Neuwied, Königsfeld w Schwarzwaldzie i Kleinwelce i zawieszono na Pierwszą Niedzielę Adwentu. Pierwsze gwiazdy miały kolor biały i czerwony – biały oznaczał czystość, a czerwony oznaczał krew Jezusa Chrystusa.
Siedziba w HerrnhutW 1897 roku biznesmen Pieter Hendrik Verbeek wynalazł pierwszy model, który można było złożyć i zdemontować, a tym samym wysłać. Składał się z wytrzymałej papierowej gwiazdy z 25 ramionami, która wewnątrz składała się z blaszanego korpusu z szynami. Można było na nią wcisnąć 17 ramion kwadratowych i osiem trójkątnych. Pozostały otwarty kwadrat oświetlał gwiazdę lampą naftową lub światłem elektrycznym. Verbeek złożył patent na swój wynalazek, a następnie zawarł umowę z Jednością Braci i założył fabrykę wyrobów papierniczych i tektury, w której produkowano i sprzedawano oryginalne gwiazdy herrnhuckie. Do wyboru były dwa rozmiary i pięć kolorów: biały, czerwony, żółty, zielony lub niebieski. Wersja z 25 ramionami, która szczególnie nadaje się do produkcji przemysłowej, była dostarczana od lat dwudziestych XX wieku przez Sterngesellschaft GmbH w Herrnhut. W międzyczasie Verbeeck ulepszył konstrukcję, tak że od 1925 roku ramiona można było łączyć bezpośrednio z sobą. Zamiast ram metalowych zastosowano teraz ramki kartonowe, co jeszcze bardziej ułatwiło transport. Rozszerzył także asortyment o czerwoną gwiazdę z jasnymi końcówkami.
W NRD przedsiębiorstwo zostało znacjonalizowane, a VEB Oberlausitzer Stern- und Lampenschirmfabrik kontynuowało produkcję w 1956 roku w warunkach socjalizmu i na warunkach określonych przez państwo. Jednak oryginalnie chrześcijańskie przesłanie, jak zauważa Bettina Vaupel z Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków, „tak naprawdę nie mieściło się w ofercie państwa”. W 1968 roku zakład został ponownie przekazany Jednocie Braci Morawskich. Od tego momentu produkcja odbywała się w firmie, która faktycznie zajmowała się produkcją osprzętu elektroinstalacyjnego. 90% gwiazd wyprodukowanych w NRD zostało sprzedanych za granicę za obcą walutę.
Herrnhuter Sterne GmbH została założona w 1991 roku i zatrudniając 160 pracowników stałych i 30 do 40 sezonowych, oferuje asortyment ponad 60 różnych gwiazd i akcesoriów oświetleniowych. Akcję wspiera kilka warsztatów dla osób niepełnosprawnych w regionie, z których 30 osób dostarcza proste komponenty. O ile wielkość produkcji na początku XXI wieku wynosiła 125 000 gwiazd rocznie, to w 2021 roku było to już około 780 000 sztuk, a w 2023 - 800.000. Na początku maja 2011 roku firma Herrnhuter Sterne GmbH zainaugurowała swoją nową fabrykę w Herrnhut.
W wielu lokalizacjach misyjnych Braci Morawskich, np. w Genadendal i Elim w Republice Południowej Afryki lub w Jinotega w Nikaragui, gwiazdy herrnhuckie są nadal wykonywane ręcznie w celu dekoracji podczas Adwentu. W krajach anglojęzycznych gwiazda znana jest jako Gwiazda Morawska (ang. Moravian Star).
W wielu kościołach, nie tylko protestanckich, wisi jedna lub więcej gwiazd morawskich, niektóre pochodzą z początków produkcji i mają nawet 80 lat. Wiele wspólnot protestanckich zakupiło gwiazdy, aby wesprzeć Kościół morawski i promować jego pracę misyjną.
Srebrna moneta 25 euro „Gwiazda herrnhucka”
Kolekcjonerska moneta o nominale 25 euro „Herrnhuter Star” została wyemitowana 24 listopada 2022 roku. Srebrna moneta jest drugą monetą z pięcioczęściowej serii „Bożonarodzeniowa”, waży 22 g i ma średnicę 30 mm.
A matematyka? Gwiazda herrnhucka jest foremnym wielościanem gwiaździstym, którego podstawa to rombowy prostopadłościan. Jego powierzchnia składa się z 26 powierzchni, które składają się z 18 kwadratów i ośmiu trójkątów równobocznych. Do każdego z nich są przymocowane kolce w kształcie piramidy o odpowiednio kwadratowej i trójkątnej podstawie. Osiemnasty kwadratowy punkt na górze jest zwykle pomijany w przypadku oświetlenia i zawieszenia, więc gwiazda ma w rzeczywistości tylko 25 punktów. Jan Kepler zdefiniował proces stellacji dla dwu- i trzywymiarowych wielościanów jako przedłużanie krawędzi bądź ścian do momentu uformowania nowych figur w 1619 roku. Kepler przeprowadził stellację dwunastościanu foremnego, otrzymując w ten sposób dwa foremne wielościany gwiaździste z grupy tzw. wielościanów Keplera-Poinsota. Różnica pomiędzy współczesną a keplerowską definicją stellacji jest niewielka. Kepler nie uwzględnił możliwości jej przeprowadzenia dla figur o więcej niż trzech wymiarach.
Dostarczana gwiazda jest zdemontowana. Oprócz kołków trójkątnych i kwadratowych w wersji papierowej, w opakowaniu znajdują się także klipsy montażowe jako elementy łączące oraz drążek do zawieszania. Wersja plastikowa do użytku zewnętrznego, oprócz złączy plastikowych, zawiera również zaślepkę z uchwytem lampy. Znajdują się w nim gwiazdy wykonane z papieru i tworzywa sztucznego oraz sznur światełek z dziesięcioma małymi plastikowymi gwiazdami. Gwiazdy papierowe do użytku wewnętrznego dostępne są w średnicach 13 cm (limitowana edycja roczna, każda w innym kolorze), 40 cm, 60 cm, 70 cm i 80 cm. Plastikowa gwiazda, również do użytku zewnętrznego, dostępna jest w średnicach 8 cm (gwiazdka miniaturowa), 13 cm, 40 cm, 68 cm i 130 cm.
Gwiazdy o średnicy 1,90 m są wykonywane również indywidualnie dla kościołów i budynków użyteczności publicznej, a bardzo rzadko nawet większe okazy o średnicy 2,50 m. Zdobią fabrykę w Herrnhut, Kancelarię Federalną w Berlinie, stadion Ice Lions w Dreźnie, katedrę w Berlinie (Berliner Dom), Intercontinental Hotel Düsseldorf i - nowość na Boże Narodzenie 2019 - kościół św. Mateusza w Monachium.
1. D. Theile, … und leuchtet in die ganze Welt. Der Herrnhuter Stern und seine Geschichte, 2008, 4-30.
2. Chr. Lost, An Sternen lernen. Zur Geschichte von „Fröbelstern“ und „Herrnhuter Stern“. In: Pädagogisches Forum 30/6 (2002), 414–418.
3. B. Vaupel, Licht und Freude in jedes Haus – Die lange Geschichte der Herrnhuter Sterne, In: Monumente, Ausgabe 6/2019, 66–73.
5. T. Andersen, Stjernelys: Betydningen af Herrnhuter Stjerner i Dansk Kultur, 2023.
6. M. Williams, Illuminating Tradition: The Herrnhuter Star in Contemporary Celebrations, 2023.
7. T. Klein, Sternenlicht: Die Bedeutung der Herrnhuter Sterne in der modernen Weihnachtskultur, 2023.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz