sobota, 31 grudnia 2022

Kolędy fińskie

Święta Bożego Narodzenia w Finlandii są najważniejszym świętem w roku. Świadczy o tym chociażby nazwa miesiąca grudzień – Joulukuu, czyli „bożonarodzeniowy miesiąc”. Na krótko przed świętami są ustawiane tradycyjne choinki w domach. Podobnie jak w Polsce, duże znaczenie ma Wigilia. Jej przebieg jednak różni się od naszej. Finowie mają w tradycji świątecznej chodzenie do sauny.

Jak to się stało, że Mikołaj trafił do Finlandii? Przecież prawdziwy biskup Mikołaj urodził się na terenie obecnej Turcji. W 1927 roku fiński dziennikarz radiowy Markus Rautio ogłosił, że prawdziwym domem Mikołaja jest Korvatunturi, góra w Laponii. Musiał być naprawdę przekonujący, skoro teraz rezydencją Świętego Mikołaja jest siedziba w Rovaniemi. A jakby ktoś chciał napisać list do Mikołaja, to jego dokładny adres to:

Joulupukki,

Joulupukin Pääposti,

96930 Napapiiri


Sama nazwa świętego Mikołaja po fińsku to joulupukki. Joulu to Boże Narodzenie, a pukki oznacza kozła. Dawniej to kozioł był symbolem świąt, nie tylko nie dawał prezentów, a wręcz o nie prosił, w formie resztek świątecznego jedzenia. Dodatkowo wyglądem był przerażający i straszył dzieci! Dopiero z biegiem lat joulupukki stał się pozytywną postacią rozdającą prezenty grzecznym dzieciom.

W Finlandii śpiewa się oryginalnie fińskie kolędy (joululaulut), ale też piosenki z innych krajów w fińskiej wersji językowej.

Gaudete, Christus est natus („Radujcie się, Chrystus się narodził”) - ta łacińska kolęda pochodziła niemal na pewno ze Skandynawii. Miała się pojawić w fińsko-szwedzkim zbiorze tekstów świętych pieśni „Piae Cantiones” opublikowanym w Greifswaldzie (1582), choć możliwe, że starsza jest wersja fińska. Pieśń wysławia Jezusa Chrystusa, który stał się człowiekiem.

Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Tempus ad est gratiae hoc quod optabamus,
Carmina laetitiae devote redamus.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Deus homo factus est naturam erante,
Mundus renovatus est a Christo regnante.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Ezecheelis porta clausa per transitor
Unde lux est orta sallus invenitor.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Ergo nostra contio psallat jam in lustro,
Benedicat domino sallas regi nostro.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.
Gaudete, gaudete Christos est natus
Ex Maria virginae, gaudete.

Joulupuu on rakennettu („Choinka jest gotowa”) to jedna z najbardziej znanych wśród fińskich kolęd. Została po raz pierwszy opublikowana pod nazwą „Joulu-kuusi” w 1876 roku w podręczniku „Uusi Kuwa-Aapinen”, instruując, że powinna być śpiewana tradycyjną melodią ludową, znaną wówczas jako Lapsen Laulu (Pieśń dziecka), piosenka opublikowana przez fi:Jaakko Juteini pierwotnie w 1819, a ostateczna wersja w 1835 roku.

Joulupuu on rakennettu
Joulu on jo ovella
Namusia ripustettu
Ompi kuusen oksilla
Kuusen pienet kynttiläiset
Valaisevat kauniisti

Ympärillä lapsukaiset
Laulelevat sulosti
Kiitos sulle Jeesuksemme
Kallis Vapahtajamme

Kun sä tulit vieraaksemme
Paras joululahjamme

Sylvias hälsning från Sicilien („Pozdrowienie od Sylwii z Sycylii”) to szwedzki poemat Zachrisa Topeliusa z 24 grudnia 1853 roku, muzykę do tekstu skomponował przez Karl Collan. Wiersz został przetłumaczony na fiński zarówno przez Elinę Vaara, jak i Marttiego Korpilahti, a ten ostatni z 1918 roku jest jedną z najbardziej lubianych fińskich kolęd. Została wybrana najlepszą fińską kolędą w latach 60-tych i ponownie w 2002 roku w plebiscycie Yleisradio.

Wspomniana w pierwszym wersecie klatka nawiązuje do okrutnego sposobu łapania ptaków: ptak zostaje uwięziony w klatce z przebitymi oczami i jako nocny śpiewak wabi inne ptaki, które polecą prosto do sieci łapacza. Topelius sprzeciwiał się temu surowemu sposobowi łowów. Mówi się również, że odniesienie do klatki przedstawia Finlandię jako autonomiczną, ale uciskaną część Rosji w czasach powstania pieśni.

Och nu är det jul i min älskade nord;
är det jul i vart hjärta också?
Och ljusen de brinna på rågade bord,
och barnen i väntan stå.
Där borta i taket, där hänger han än,
den bur som har fångat min trognaste vän.
Och sången har tystnat
i fängelseborg;
o vem har ett hjärta för sångarens sorg.


Jag bor i de eviga vårarnas land,
där de glödande druvorna gro.
Cypresserna dofta vid havets strand;
där har jag mitt ensliga bo.
Det flammande Etna, det gnistrar så skönt;
och luften är vårlig, och gräset är grönt.
Orangernas ånga
ur skogarna går,
och ljuv mandolinen om kärlek slår.


Cypresserna dofta. Det brusande hav
i silver mot stranden bryts;
vid foten av Etna, där är en grav,
vars sorg uti blommor byts.
Där slumrar en gäst från nordens dal;
och nu är det jul i hans fädernesal.
Vem sjunger din visa,
som fordom en gång?
Hör, Sylvia sjunger din hembygds sång!


Och stråla, du klaraste stjärna i skyn,
blicka ned på min älskade nord!
Och när du går bort under himmelens bryn,
välsigna min fädernejord!
I blommande vårar, på gyllene strand,
var finnes ett land som mitt fädernesland?
För dig vill jag sjunga
om kärlek och vår,
så länge din Sylvias hjärta slår.


Joulun kellot („Dzwonki świąteczne”) napisał Helmi Auvinen w 1897 roku, a muzykę skomponował Armas Maasalo w 1914 roku. Dzięki działalności Minny Raassiny, czołowej kantorki parafii Savonlinna, brakujące wersety pieśni zostały dodane do zbioru „Najpiękniejsze pieśni bożonarodzeniowe” w 2017 roku. Raassina przeczytała oryginalny tomik poezji Helmi Auvinen, w którym znajduje się wiersz „Joulun kellot” przedstawiony w całości, w sześciu zwrotkach. Nawet Raassinna nie wiedziała, że w tradycyjnym sposobie wykonywania kolędy brakuje wersów. Najpierw poprosiła spadkobierców Auvinena o pozwolenie, a następnie skontaktowała się z Fińskim Towarzystwem Misyjnym, które przygotowało najpiękniejsze piosenki bożonarodzeniowe.

Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Kautta avaruuksien kaikuu laulu riemuiten:
Jeesus tullut on!

Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Taivahalla säteillen välkkyy sarja tähtösten:
Jeesus tullut on!

Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Kirkkaat joulukynttilät lempeästi hymyvät:
Jeesus tullut on!

Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Kaikuu laulu lapsosten kirkkahasti helkkyen:
Jeesus tullut on!

Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Riemulaulu lapsosten kirkkahasti helkykken:
Jeesus tullut on!


Hiljaa, hiljaa joulun kellot kajahtaa
Vanhus valkohapsinen kuiskaa katse säteillen:
Jeesus tullut on!

Tekst do On hanget korkeat, nietokset („Gałązki są wysoko zawieszone”) został napisany przez Vilkku Joukahaisena, ministra spraw zagranicznych Finlandii w latach 1922-24, i opublikowany w 1901 roku. Jean Sibelius skomponował muzykę do wiersza. Piosenka miała szczególne miejsce w domu Sibeliusa w Ainola: rodzinne świętowanie Bożego Narodzenia rozpoczęło się, gdy kompozytor zagrał piosenkę na fortepianie. Vilkku Joukahainen napisał wiersz podczas studiów w seminarium Sortavala . Nie ukazała się w żadnym z jego zbiorów poezji i nie wiadomo, w jaki sposób trafiła w ręce Jeana Sibeliusa.

On hanget korkeat, nietokset,
vaan joulu, joulu on meillä!
On kylmät, paukkuvat pakkaset
ja tuimat Pohjolan tuuloset,
vaan joulu, joulu on meillä.
 

Me taasen laulamme riemuiten,
kun joulu, joulu on meillä!
Se valtaa sielun ja sydämen
ja surun särkevi entisen,
mi kasvoi elämän teillä!
 

Oi käykää, ystävät laulamaan,
kun joulu, joulu on meillä!
Se tuttu ystävä vanhastaan,
on tänne poikennut matkoillaan
ja viipyy hetkisen meillä.
 

Nyt tähtitarhoihin laulu soi,
kun joulu, joulu on meillä!
Nyt maasta taivaaseen päästä voi,
jos sydän nöyrä on lapsen, oi,
kun joulu, joulu on meillä!


Oi anna, Jumala, armoas,
kun joulu, joulu on meillä!
Ja kansaa suojaa sun voimallas,
meit´ auta näkemään taivaitas,
kun joulu, joulu on meillä!

Potrawy, które można znaleźć na stole w dzień Boże Narodzenie to m.in. pieczona szynka z musztardą i tartą bułką (Joulukinkku), marynowany śledź, warzywna sałatka rosolli z buraków, marchew, ziemniaki, korniszony, surowy łosoś z sola, cukrem i koperkiem (gravlax/graavilohi), kawior, zapiekanki z brukwi (lanttulaatikko), ziemniaków i marchwi (porkkanalaatikko), (lipeakala/lutfisk) suszona i marynowana w lugu ryba. Ze słodkich potraw to między innymi ryżowa owsianka (riisipuuro) z cynamonem i cukrem, śliwkowy kisiel (luumukiisseli), pierniczki (piparkakut) oraz (joulutortut) – charakterystyczne ciasteczka w kształcie głogi gwiazdy z ciasta francuskiego z powidłami śliwkowymi. Święta nie mogą obyć się także bez "glogi", czyli napoju korzennego z przyprawami w wersji czerwonej lub białej, pitego na ciepło.

Tonttu („Skrzat”) to piosenka skomponowane przez Liili Wartiovaara-Kallioniemi w 1945 roku i języku fińskim przez Valtera Juva na podstawie wiersza Victora Rydberga ze Szwecji , który opowiada historię wędrówki skrzatów w zimową noc. Oryginalne słowa szwedzkiego poematu „Tomte” pojawiły się w 1875 roku. 17-letnia Jenny Nyströn przeczytała go, zilustrowała historię i przesłała prace do obejrzenia Viktorowi Rydbergowi. Kiedy wiersz miał zostać opublikowany w „Ny Illustrerad Tidning” w 1881 roku, Jenny Nyström ponownie namalowała obrazy. Tym razem Rydberg poprosił, aby skrzaty bardziej przypominały ludzi. Jenny Nyström wykorzystała swojego ojca jako wzór rysowanych postaci, w wyniku czego powstały pierwsze obrazy współczesnego skrzata bożonarodzeniowego i Świętego Mikołaja. Anglicy, którzy przysyłali dużo kartek świątecznych, wykupili prawa do zdjęć i dzięki temu rozprzestrzeniły się po całym świecie z motywem Santa Claus.

Pakkasyö on, ja leiskuen
Pohja loimuja viskoo.
Kansa kartanon hiljaisen
Yösydän untaan kiskoo.
Ääneti kuu käy kulkuaan,
Puissa lunta on valkeanaan,
Kattojen päällä on lunta.
Tonttu ei vain saa unta.

Ladosta tulee, hankeen jää
Harmaana uksen suuhun,
Vanhaan tapaansa tirkistää
Kohti taivasta kuuhun,
Katsoo metsää, min hongat on
Tuulensuojana kartanon,
Miettivi suuntaan sataan
Ainaista ongelmataan.

Vaiti metsä on, alla jään
Kaikki elämä makaa,
Koski kuohuvi yksinään
Humuten metsän takaa.
Tonttu puoleksi unissaan
Ajan virtaa on kuulevinaan,
Tuumii, minne se vienee,
Missä sen lähde lienee.

Pakkasyö on, ja leiskuen
Pohja loimuja viskoo.
Kansa kartanon hiljaisen
Aamuhun unta kiskoo.
Ääneti kuu käy laskemaan,
Puissa lunta on valkeanaan,
Kattojen päällä on lunta.
Tonttu ei vain saa unta.


Hyvää Joulua ja onnellista Uutta Vuotta! – Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!

Literatura:

środa, 28 grudnia 2022

Kolędy norweskie

Norweskie media zaczynają nadawać pieśni związane ze Świętami Bożego Narodzenia często przed Adwentem. Słuchacze mają do wyboru: kolędy, a więc pieśni odnoszące się do Narodzenia Chrystusa, pastorałki, w których elementy religijne mieszają się ze świeckimi oraz piosenki bożonarodzeniowe, które nie mają religijnego charakteru. Norwegię odróżnia również duża ilość dziecięcych piosenek bożonarodzeniowych. I choć najczęściej są one śpiewane przez dzieci w szkołach i w przedszkolach, to mają również swoje miejsce w radio i telewizji.

Nå tennes tusen julelys („Teraz świeci tysiąc bożonarodzeniowych świec”) to pieśń bożonarodzeniowa w języku szwedzkim, napisana w 1898 roku przez szwedzką autorkę tekstów piosenek Emmy Köhler (zarówno tekst, jak i melodia). Kolęda zyskała popularność w całej Skandynawii, zwłaszcza w Norwegii, jej tematem jest ewangelia nowonarodzonego Chrystusa, a konkretnie jej aspekty domowej harmonii i wewnętrznego spokoju, które przynoszą światło świec i gwiazd w górze, przede wszystkim gwiazdy betlejemskiej. Była to jedna z najpopularniejszych piosenek bożonarodzeniowych w Szwecji w XX wieku w kościołach, domach i szkołach. Szwedzka piosenkarka pop Agnetha Fältskog nagrała piosenkę na swoim albumie „Nu tändas tusen juleljus”, nazwanym tak od piosenki, ze swoją córką Lindą Ulvaeus.

Nå tennes tusen julelys,
det stråler rundt vår jord.
Og himlens stjerner blinker ned
til liten og til stor.

Og over land og by i kveld
går julens glade bud.
Om han som fødtes i en stall.
Vår Frelser og vår Gud.

Du stjerne over Betlehem,
send dine stråler ned.
Og minn oss om at julens bud
er kjærlighet og fred.

Til hvert et fattig hjerte send
et lysstreif ifra sky.
Så finner det den rette vei,
og det blir jul på ny.

Mitt hjerte alltid vanker („Moje serce zawsze wędruje”) to stara skandynawska piosenka bożonarodzeniowa, wydana jako singiel z norweską piosenkarką Sissel w 1995 roku. Jest to jedna z kilku wersji pierwotnie duńskiego hymnu, który od tego czasu został przetłumaczony i ustawiony na różne melodie w krajach skandynawskich. Kyrkjebø śpiewa norweskie tłumaczenie oparte na norweskim wariancie szwedzkiej melodii ludowej, spisanej po raz pierwszy w 1816 roku w Västergötland w Szwecji. Ta wersja jest najpopularniejsza w Norwegii i Szwecji.

Oryginalny hymn „Mit hierte altid vancker” został napisany przez duńskiego biskupa i pisarza hymnów Hansa Adolpha Brorsona, który oparł się na Ewangelii według św. Łukasza (2,12): „A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie”. Piosenka wyraża miłość do Chrystusa i w piękny sposób odnosi się do Jego Narodzenia „Jeg kan deg aldri glemme velsignet julenatt” (Nigdy nie zapomnę tej świętej nocy). Hymn ukazał się drukiem w 1732 roku. W Danii najpopularniejsza wersja tej piosenki jest z melodią skomponowaną przez Carla Nielsena i Thomasa Lauba.

Mitt hjerte alltid vanker
I Jesu føderom
Der samles mine tanker
Som i sin hovedsum
Der er min lengsel hjemme
Der har min tro sin skatt;
Jeg kan deg aldri glemme
Velsignet julenatt!

Akk, kom jeg opp vil lukke
Mitt hjerte og mitt sinn
Og full av lengsel sukke:
Kom, Jesus, dog herinn!
Det er ei fremmed bolig
Du har den selv jo kjøpt
Så skal du blive trolig
Her i mitt hjerte svøpt

Jeg gjerne palemgrene
Vil om din krybbe strø
For deg, for deg alene
Jeg leve vil og dø
Kom, la min sjel dog finne
Sin rette gledes stund
At du er født herinne
I hjertets dype grunt

Musevisa („Pieśń myszy”) to norweska piosenka świąteczna autorstwa piosenkarza i autora piosenek Alfa Prøysena z 1946 roku. Prøysen napisał tekst do piosenki w 1946 roku, do tradycyjnej melodii. „Musevisa” to świecka piosenka, w której rodzina antropomorficznych myszy przygotowuje się do Bożego Narodzenia. Matka-mysz ostrzega swoje dzieci przed niebezpieczeństwem pułapki na myszy. W grudniu 2008 roku rzekome ponowne odkrycie brakującego wersetu z piosenki przyciągnęło uwagę norweskich mediów. Chociaż oryginalnie napisano alternatywne zakończenie utworu, odkrycie, o którym mowa, ostatecznie okazało się mistyfikacją.

Når nettene blir lange

og kulda setter inn
så sier vesle musemor
til ungeflokken sin:
Hvis ingen går i fella,
men passer seg for den,
skal alle sammen snart
få feire jul igjen!
Heisann og hoppsann og fallerallera!

Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!
Heisann og hoppsann og fallerallera!
Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!

Ja musemor er flittig,

hun tar et stykke kull
og sverter tak og vegger
i sitt lille musehull,
mens barna feier golvet
og danser som en vind
og soper borti krokene med halen sin.
Heisann og hoppsann og fallerallera!

Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!
Heisann og hoppsann og fallerallera!
Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!

Ja musebestemora er også kommet inn,

nå sitter hun og koser
seg i gyngestolen sin.
Det æ'kke orntli gyngestol,
d'er no' som alle vet,
hun sitter der og gynger
på en stor potet.
Heisann og hoppsann og fallerallera!

Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!
Heisann og hoppsann og fallerallera!
Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!

Og bestemora gjesper,

og sier slik som så:
"D'er morosamt med jula
for dessa som er små,
Hvis ingen går i fella,
men passer seg for den,
skal alle om et år få feire jul igjen!"
Heisann og hoppsann og fallerallera!

Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!
Heisann og hoppsann og fallerallera!
Om julekvelden da skal
alle sammen være glad!

Pieśń Deilig er den himmel blå („Cudowne błękitne niebo”) napisał Nikolai Frederik Severin Grundtvig w 1810 roku. Pierwotny tytuł brzmiał „De hellige tre Konger" (Trzej Królowie). Autorem melodii był Jacob Gerhard Meidell.

Deilig er den himmel blå,
lyst det er å se derpå,
hvor de gylne stjerner blinker
hvor de smiler, hvor de vinker
/: oss fra jorden opp til seg :/:

Det var midt i julenatt,
hver en stjerne glimtet matt
da med ett der ble å skue
en så klar på himlens bue
/: som en liten stjernesol :/:

Når den stjerne lys og blid
lot seg se ved midnatts tid
var det varslet i Guds rike
at en konge uten like
/: skulle fødes på vår jord :/:

Vise menn fra Østerland
dro i verden ut på stand
for den konge å opplete,
for den konge å tilbede
/:som var født i samme stund :/:

De ham fant i Davids hjem,
de ham fant i Betlehem
uten spir og kongekrone,
der kun satt en fattig kone
/: vugget barnet i sin skjød :/:

Stjernen ledet vise menn
til den Herre Kristus hen;
vi har og en ledestjerne,
og når vi den følger gjerne
/: kommer vi til Jesu Krist :/:

Denne stjerne lys og mild
som kan aldri lede vill,
er hans guddoms ord det klare,
som han lot oss åpenbare
/: for å lyse for vår fot :/:

En stjerne skinner i natt („Gwiazda świeci dziś w nocy”) to świąteczna piosenka napisana przez Eyvinda Skeie i Tore'a W. Aasa. Został on pierwotnie nagrany na albumie „Tusen julelys” z 1992 roku przez Oslo Gospel Choir. Piosenka została również nagrana w języku szwedzkim jako „En stjärna lyser i natt” ze słowami Lasse Kronér.


Nå er den hellige time
Vi står i stjerne skinn
Og hører klokkene kime
Nå ringes julen inn

Englene synger høyt i kor
Synger om fred på vor jord
Verden var aldri helt forlatt
En stjerne skinner i natt

En nyfødt kjærlighet sover
Nå er Guds himmel nær
Vår lange vanding er over
Stjernen har stanset her

Englene synger høyt i kor
Synger om fred på vor jord
Verden var aldri helt forlatt
En stjerne skinner i natt

Englene synger høyt i kor
Synger om fred på vor jord
Verden var aldri helt forlatt
En stjerne skinner…

God Jul og Godt Nytt År! – Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku!


Literatura:

1. Information at Svensk mediedatabas.

2. "julesangenes historie". www.forskning.no. Retrieved 2020-11-30.

3. "Musevisa". The Hymns and Carols of Christmas. Retrieved 2008-12-23.

4. "En stjärna lyser i natt" (in Swedish). Svensk mediedatabas. 2010. Retrieved 23 October 2014.

sobota, 24 grudnia 2022

Kolędowanie po duńsku

W duńskich Świętach Bożego Narodzenia odnajdziemy bardzo wiele podobieństw do polskich tradycji świątecznych, ale jest też wiele innych zwyczajów charakterystycznych tylko dla tego kraju. Duńczycy nie wyobrażają sobie Świąt bez „glogg” – mocnej odmiany grzanego wina (znanej również w Szwecji i Norwegii), wigilijnej kolacji bez mięsa oraz nisse - bożków domowych ze skandynawskich sag. Ponadto, podobnie jak Szwedzi, obchodzą noc św. Łucji z 12 na 13 grudnia, podczas której odbywają się procesje z lampionami oraz tradycyjne śpiewy.

Większość Duńczyków jada w Wigilię pieczoną kaczkę, ale często jest również pieczona gęś lub wieprzowina z chrupiącą skórką. Podczas świąt Duńczycy podobnie jak Polacy śpiewają swoje pieśni. Praktycznie każdy zna kolędy na pamięć, ponieważ podobnie jak poezji, oraz innych tradycyjnych melodii i pieśni uczą się ich w szkołach.

En rose så jeg skyde to duńskie tłumaczenie niemieckiej kolędy „Es ist ein Ros entsprungen”, znanej w Polsce jako „Cudowna różdżka wzrosła” z 1599 roku:

En rose så jeg skyde
Op af den frosne jord
Alt som os fordum spåde
Profetens trøsteord.
Den rose spired frem
Midt i den kolde vinter
Om nat ved Betlehem.

Den rose fin og lille
Har dejlig duft og skær;
Den lyse for os ville
Og sprede mørket her;
I sandhed mand og Gud
Af syndens nød og pine
Han nådig hjalp os ud.

For rosen nu jeg kvæder
Omkap med himlens hær:
En jomfru var hans moder,
Maria ren og skær.
I ham brød lyset frem
Midt i den mørke vinter
Om nat ved Betlehem.

Obchody Świąt Bożego Narodzenia w Danii rozpoczynają się od adwentowego wieńca. Ma on cztery świece, które są zapalane po kolei w cztery niedziele poprzedzające Wigilię. Adventus to słowo łacińskie oznaczające nadejście i wiąże się z odliczaniem czasu do Bożego Narodzenia, czyli narodzin Jezusa Chrystusa, które jest obchodzone uroczyście w praktycznie wszystkich duńskich domach. Tradycyjny wieniec adwentowy wykonuje się z gałązek świerkowych, często przystrojonych czerwonymi owocami, świerkowymi szyszkami, białymi świecami i czerwonymi wstążkami, którymi wieniec jest mocowany u sufitu. W każdą niedzielę Adwentu zapala się kolejną świecę, co oznacza, że w czwartą niedzielę palą się wszystkie cztery świece, przy czym mają oczywiście już różną długość.

W czasie Adwentu śpiewa się m.in. Blomstre som en rosengård („Kwitnij jak ogród różany"). Pieśń jest hymnem adwentowym o oczekiwaniach na przyjście Pana. Ten akt nie oznacza spełnienia czysto ludzkich oczekiwań, ale możliwość ludzkiego zbawienia. W swojej pierwotnej formie hymn ten znajduje się w "Pieśni nad Pieśniami" dla Kościoła Danii z 1837 roku. Autor tekstu N.F.S. Grundtvig prowadzi proroctwo Izajasza do współczesnych - pierwsze pięć wersetów odtwarza obietnicę złotego roku, w którym zniknęło wszelkie cierpienie. W takiej samej liczbie wersetów spełnienie proroctwa jest następnie opisane słowami i czynami Jezusa. Ostatnie pięć wersetów powinno więc pokazać, że proroctwo wciąż jest skuteczne.

Blomstre som en rosengård
skal de øde vange,
blomstre i et gyldenår
under fuglesange!
Mødes skal i stråledans
Libanons og Karmels glans,
Sarons yndigheder.

Ryste mer ej noget knæ,
ingens hænder synke,
skyde hvert udgået træ,
glatte sig hver rynke,
rejse sig det faldne mod,
rinde let uroligt blod,
frygt og sorg forsvinde!

Herren kommer, Gud med os!
Troen på ham bier.
Byde vil han Fjenden trods
som sit folks befrier.
Alt betales på ét bræt:
Fjenden sker sin fulde ret,
folket dobbelt nåde.

Skæres for den sorte stær
skal da øjne mange,
døve øren fjern og nær
høre frydesange!
Som en hind da springer halt,
stammer, som for målløs gjaldt,
løfter klart sin stemme.

Så i Herrens helligdom
grant Esajas spå'de,
tiden randt, og dagen kom
med Guds lys og nåde,
med den Guds og Davids søn,
som gør end, i lys og løn,
Paradis af ørke.

Ære med vor høje drot,
med hans Ånd tillige!
Sammen de gør alting godt
i vort Himmerige;
døve, selv på gravens bred,
øren får at høre med,
stummes læber sjunge.

Højt bebude gyldenår
glade nytårssange:
»Blomstre som en rosengård
skal de øde vange.
Mødes skal i stråledans
Libanons og Karmels glans
Sarons yndigheder.


Det første lys er Ordet talt af Gud („Pierwszym światłem jest Słowo wypowiedziane przez Boga”) to pieśń adwentowa Johannesa Johansena z 1963 roku. Adwentowy hymn Johannesa Johansena jest inspirowany czterema świecami wieńca adwentowego. Przez cztery wersety przechodzimy od poranku stworzenia i przez trzy wielkie święta roku kościelnego: Boże Narodzenie, Wielkanoc i Pięćdziesiątnicę. Światło, które zostało zapalone przy stworzeniu, zostało wzmocnione przez Gwiazdę Betlejemską, którą ludzie widzieli z daleka. Można było to zobaczyć. Świeca zapalona w poranek wielkanocny nie mogła. Trzeba w to wierzyć. I właśnie to, wraz ze światłem widzialnym, może sprawić, że Pięćdziesiątnica stanie się zapalnikiem dla nas, aby włączyć światło dla innych – nawet jeśli jest to tylko mała świeczka.

Det første lys er Ordet, talt af Gud,
det skabte liv, hvor alt var øde,
med fuglesang, med blomster, der sprang ud,
med glæde over markens grøde.

Det andet lys blev tændt i Betlehem,
Guds Søn steg ned fra Himlens høje
og delte jorden med os som sit hjem
med al dens fryd og al dens møje.

Det tredje lys har intet øje set,
det lyser gennem hjertesorgen
og melder, det umulige er sket,
det tredje lys er påskemorgen.

Det fjerde lys har ild fra alle tre,
en pinseglød i vores hjerte,
så vi for dem, der intet lys kan se,
kan tænde kun en lille kerte.

Do świątecznych tradycji w Danii należy też zapalanie świecy-kalendarza (kalenderlys). Świeca taka ma podziałkę złożoną z 24 kresek ozdobionych zwykle motywami jodły i tańczących bożków domowych (nisser) w czerwonych czapeczkach i żółtych chodakach. W większości domów świece te zapalane są 1 grudnia, bardzo często przy śniadaniu. Obowiązek zdmuchnięcie świeczki w porę, zanim zacznie topić się kreska oznaczająca następny dzień, spoczywa na ogół na dzieciach.

Kalenderlys przy oknie

Det kimer nu til julefest („Szczęśliwe Święta Bożego Narodzenia znów nadchodzą”) została napisana N.F.S. Grundtviga przez w 1817 roku, a muzykę skomponował Nicolaj Balle w 1850 roku. Godnych uwagi nagrań dokonali szwedzki śpiewak Sven-Olof Sandberg (1905-1974) i norweski solista Olav Werner (1913-1992). Istnieje szereg adaptacji tej kolędy na język angielski. Najwcześniejsza, zatytułowana „The Bells of Christmas Chime Once More”, została przetłumaczona przez Charlesa P. Krautha w 1867 roku. Późniejsza adaptacja „O Fir Tree Dark” została nagrana przez Binga Crosby'ego w 1947 roku.

Det kimer nu til julefest,
det kimer for den høje gæst,
som steg til lave hytter ned
med nytårsgaver: fryd og fred.

O, kommer med til Davids by,
hvor engle sjunger under sky,
o, ganger med på marken ud,
hvor hyrder hører nyt fra Gud!

Og lad os gå med stille sind
som hyrderne til barnet ind,
med glædestårer takke Gud
for miskundhed og nådesbud!

O Jesus, verden vid og lang
til vugge var dig dog for trang,
for ringe, om med guld tilredt
og perlestukken, silkebredt.

Men verdens ære, magt og guld
for dig er ikkun støv og muld,
i krybben lagt, i klude svøbt,
et himmelsk liv du har mig købt.

Velan, min sjæl, så vær nu glad,
og hold din jul i Davids stad,
ja, pris din Gud i allen stund
med liflig sang af hjertens grund!

Ja, sjunge hver, som sjunge kan:
Nu tændtes lys i skyggers land,
og ret som midnatshanen gol,
blev Jakobs stjerne til en sol!

Nu kom han, patriarkers håb,
med flammeord og himmeldåb,
og barnet tyder nu i vang,
hvad David dunkelt så og sang.

Kom, Jesus, vær min hyttegæst,
hold selv i os din julefest,
da skal med Davidsharpens klang
dig takke højt vor nytårssang!

Et barn er født i Betlehem („W Betlejem rodzi się dziecko”) opowiada historię narodzin Jezusa z niezwykłą popularną prostotą. Grundtvig opowiada o narodzinach w Betlejem, o biednej dziewczynce, która mogłaby być członkiem zgromadzenia, i o noworodku, który w swej biedzie jest synem króla, uhonorowanym drogocennymi darami. Złoto nawiązuje do królewskiej godności Jezusa, kadzidło do jego świętości i mirry – która jest zarówno środkiem odurzającym miłość, jak i znieczulającym na przykład dla więźniów z celi śmierci – do Jezusa jako człowieka, który musi umrzeć. 23 grudnia 1820 Grundtvig opublikował tę piosenkę bożonarodzeniową dla chrześcijańskich dzieci w tygodniku „Skilderie af Kjøbenhavn” z mottem: „Dobrze być dzieckiem na Boże Narodzenie. Przysłowie duńskie." Grundtvig zaadaptował stary hymn ludowy. Pochodzi ze średniowiecznego łacińskiego tekstu Puer natus w Betlejem , który został przetłumaczony na język niemiecki i który w 1553 roku wszedł do duńskich śpiewników. Z drobnymi zmianami uzyskała swoją obecną formę z 10 wersami w 1845 roku, wydrukowaną w Fest-Psalmer 1856. Grundtvig jako dziecko słyszał stary duński hymn. Wzór do napisania utworu, łaciński hymn, śpiewano przed ołtarzem w szopce w średniowieczu. W Boże Narodzenie 1845 roku Grundtvig, bez zgody biskupa, podarował swojej kongregacji w Vartovie książeczkę z własnymi hymnami, w tym także tym, który wywarł głębokie wrażenie. Był to początek właściwego zbioru hymnów Grundtviga.

Et barn er født i Betlehem,
thi glæde sig Jerusalem!
Halleluja, halleluja!

En fattig jomfru sad i løn
og fødte Himlens kongesøn.
Halleluja, halleluja!

Han lagdes i et krybberum,
Guds engle sang med fryd derom:
Halleluja, halleluja!

Og Østens vise ofred der
guld, røgelse og myrra skær.
Halleluja, halleluja!

Forvunden er nu al vor nød,
os er i dag en frelser fød.
Halleluja, halleluja!

Guds kære børn vi blev på ny,
skal holde jul i Himmel-by.
Halleluja, halleluja!

På stjernetæpper lyseblå
skal glade vi til kirke gå.
Halleluja, halleluja!

Guds engle der os lære brat
at synge, som de sang i nat:
Halleluja, halleluja!

Da vorde engle vi som de,
Guds milde ansigt skal vi se.
Halleluja, halleluja!

Ham være pris til evig tid
for frelser bold og br

Na początku grudnia okna są przystrajane palącymi się świecami, lampkami i wszelkiego rodzaju czerwonymi kwiatami. W miarę zbliżania się Gwiazdki wnętrza we wszystkich domach przystraja się szklanymi kulami, girlandami, sercami i gwiazdami z papieru, nastawia się pozytywki i wyciąga mnóstwo rodzinnych "skarbów", czyli starych zabawek na choinkę i stroików, którym pomimo niszczycielskiej działalności dzieci udało się przetrwać w domu od kilku pokoleń. Nowe stroiki robi się wieczorami, przy użyciu szyszek, mchu, liści i różnego rodzaju owoców, które mocuje się gliną do talerza. Pośrodku, dla dopełnienia atmosfery, musi znaleźć się oczywiście świeca.

Z okazji świąt Bożego Narodzenia swoje budynki dekorują również wszystkie duńskie przedszkola, szkoły podstawowe, uczelnie, szpitale i inne instytucje.

Przed ratuszem w Kopenhadze jest stawiana największa w Danii świąteczna choinka, ozdabiana zawsze tysiącami lampek. W 1999 roku drzewo to, wycięte jak zwykle w lesie Gribskov niedaleko Hillerod, mierzyło 35 metrów i miało doskonale symetryczny kształt.

Każdego roku w listopadzie sławne duńskie browary Carlsberg i Tuborg wypuszczają na rynek nowe świąteczne piwo. Jest ono ciemniejsze i mocniejsze niż tradycyjny lager i prezentowane jest w uroczysty sposób podobnie jak francuskie beaujolais nouveau.

Od 1904 roku pieczęcie te są kopiowane w wielu krajach. Co roku projektują je wybitni artyści, a wśród sławnych projektantów jest też duńska królowa Małgorzata II, która przy wielu okazjach dowodziła swoich niezwykłych artystycznych uzdolnień. Jej Królewska Mość przygotowuje stroje do przedstawienia w Teatrze Pantomimy Tivoli, którego premiera odbywa się rokrocznie w okresie adwentowym (foto poniżej).

Jej Królewska Mość Małgorzata II podczas przygotowań do spektaklu

Świąteczne pieczęcie przykleja się na listach lub pocztówkach, tak jak znaczki, ale nie są one obowiązkowe. Sprzedaje się je tylko w okresie świątecznym, a dochód przeznacza na potrzebujące dzieci.

Duńczycy są bardzo przywiązani do swojej flagi narodowej (Dannebrog), ktόra jest jedną z najstarszych w Europie. W Danii wiesza się ją na bożonarodzeniowych choinkach jako girlandy. Dannebrog przestała być dozwolona wyłącznie do użytku władz w 1854 roku i każdy Duńczyk mógł prywatnie wywieszać swoją flagę. W tym czasie kraj toczył wojny z Prusami, a dekoracje z flag stały się popularną metodą wyrażania swoich patriotycznych uczuć, rόwnież poprzez ozdoby choinkowe. Pieśń Højt fra træets grønne top („Wysoko z wierzchołka zielonego drzewa”) podejmuje tematykę wiwatowania flagą w Boże Narodzenie. Autor tekstu Peter Faber był właściwie dyrektorem firmy telegraficznej, ale w wolnym czasie lubił pisać teksty piosenek. Napisał tę kolędę w 1847 roku i opowiada ona o Bożym Narodzeniu w domu Fabera na Gråbrøretorv w Kopenhadze. Pieśń miała pierwotnie osiem zwrotek. W Śpiewniku Uniwersytetόw Ludowych pominięto zwrotki szóstą i siódmą, które odnoszą się do małego Williama, syna Petera Fabera, i dziadka. Peter Faber zatrudnił jako pierwszy kobietę w służbie publicznej - telegrafistę Mathilde Fibiger, pisarkę i pionierkę ruchu kobiecego w Danii. Melodię pieśni skomponował Emil Horneman w 1848 roku.

1. Højt fra træets grønne top
stråler juleglansen;
spillemand, spil lystigt op,
nu begynder dansen.
Læg nu smukt din hånd i min,
ikke rør ved den rosin!
Først skal træet vises,
siden skal det spises.

2. Se, børnlil’, nu går det godt,
I forstår at trave,
lad den lille Sine blot
få sin julegave.
Løs kun selv det røde bånd!
Hvor du ryster på din hånd!
Når du strammer garnet,
kvæler du jo barnet.

3. Peter har den gren så kær,
hvorpå trommen hænger;
hver gang han den kommer nær,
vil han ikke længer.
Hvad du ønsker, skal du få,
når jeg blot tør stole på,
at du ej vil tromme,
før min sang er omme.

4. Anna hun har ingen ro,
før hun får sin pakke,
fi re alen merino
til en vinterfrakke.
Barn, du bli’r mig altfor dyr,
men da du så propert syr,
sparer vi det atter,
ikke sandt, min datter?

5. Denne fane ny og god
giver jeg til Henrik;
du er stærk, og du har mod,
du skal være fændrik:
Hvor han svinger fanen kækt!
Børn! I skylder ham respekt;
vid, det er en ære
Dannebrog at bære.

6. Børn, nu er jeg bleven træt,
og I får ej mere,
moder er i køkkenet,
nu skal hun traktere.
Derfor får hun denne pung,
løft engang, hvor den er tung!
Julen varer længe,
koster mange penge.

Hymn Vær velkommen, Herrens år („Witaj, Roku Pański”) jest dostępny w dwóch wersjach: ten, który śpiewamy w kościele w pierwszą niedzielę Adwentu i po niej – wersja adwentowa – oraz ten, który śpiewamy w sylwestra – wersja noworoczna. Jest to więc hymn w dwóch odmianach, a ich historie powstania są również ściśle i emocjonująco ze sobą powiązane (por. opis wydania noworocznego). Jeden z synów N.F.S. Grundtviga, Svend Grundtvig znalazł stary duński hymn adwentowy pod koniec 1849 roku w Królewskiej Bibliotece, który wydrukował w „Duńskiej Gazecie Kościelnej” na pierwszą niedzielę Adwentu, 2 grudnia 1849, z przypisem, że istniał on również w świeckim wydaniu. Ojciec i syn oczywiście rozmawiali o znaleziskach hymnu Svenda, ponieważ już tego samego dnia, w którym syn wydał stary hymn, ojciec wydał uchwaloną edycję jako specjalny druk dla zgromadzenia w Vartov. Oryginalny hymn adwentowy miał taką samą strukturę jak hymn Grundtviga ze stałymi wersami wstępnymi i końcowymi oraz różnymi wierszami wersów pośrodku, dlatego też jest on również wymieniany (między innymi w duńskiej księdze psalmów) jako „Duński hymn adwentowy”, prawdopodobnie jako pierwszy opublikowany w 1556 roku.

Vær velkommen, Herrens år,
og velkommen herhid!
Sandheds Gud! lad dit hellige ord
oplive, oplyse det høje Nord!
Velkommen, nytår, og velkommen her!

Vær velkommen, Herrens år,
og velkommen herhid!
Nådens Gud! lad dit solskin i vår
os skænke på marken et gyldent år!
Velkommen, nytår, og velkommen her!

Vær velkommen, Herrens år,
og velkommen herhid!
Fredens Gud! den livsalige fred
du skænke vort land til at blomstres ved!
Velkommen, nytår, og velkommen her!

Vær velkommen, Herrens år,
og velkommen herhid!
Fader-Gud! os til glæde og gavn
nytåret henskride i Jesu navn!
Velkommen, nytår, og velkommen her!


Glædelig Jul og Godt Nytår! – Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!

Literatura:








Wszystkie linki otworzono ostatnio 23.12.2022.

wtorek, 20 grudnia 2022

Kolędy szwedzkie

Obchody dnia św. Łucji w Szwecji. Foto: wantedinmilan.com

Święta Bożego Narodzenia to największe i najdłuższe święta w Szwecji. Ich początek wyczuwa się już w pierwszą niedzielę Adwentu. Świętowanie rozpoczyna się 13 grudnia w dzień św. Łucji. Legenda głosi, że podczas tej najdłuższej nocy w roku, mężczyźni i zwierzęta potrzebują dodatkowego posiłku. Łucja (Królowa Światła) jest portretowana w domu przez najstarszą córkę. Dziewczyna ubiera się w białą suknię, a na głowie ma koronę ze świecami. Budzi swoich rodziców, śpiewając rodzinną włoską pieśń „Santa Lucia” i przynosi im kawę, bułki słodkie, ciasteczka, a także „glögg” (mocna odmiana grzanego wina).

Wprowadzona do Szwecji z Niemiec choinka, jest częścią Świąt Bożego Narodzenia od 1700 roku. Jednak, dopiero w XX wieku stała się zwyczajem powszechnym. W prawie każdym szwedzkim domu, na dzień lub dwa przed Bożym Narodzeniem przynosi się drzewko i dekoruje je świecącymi przedmiotami, wesoło owiniętymi słodyczami, słomianymi ozdobami i elektrycznymi lampkami lub świeczkami. Czyli dokładnie tak jak w Polsce. Wigilia Bożego Narodzenia jest punktem kulminacyjnym uroczystości. Zgodnie z tradycją, jest to dzień, w którym nie powinny być wykonywane żadne prace inne niż doglądanie żywego inwentarza. To jest dzień świątecznej uczty, która obejmuje smorgasbord. Szwedzi mają własne tradycyjne potrawy. Święta kończą się 13 stycznia.

Kolędy szwedzkie można podzielić na trzy kategorie:

A) związane ze Świętą Łucją i Świętym Szczepanem

Tradycję obchodów św. Łucji można wyprowadzić zarówno od męczennicy z Syrakuz o tym imieniu († 304), jak i szwedzkiej legendy o Łucji, podobno pierwszej żonie Adama. Mówi się, że zadawała się z diabłem, a jej dzieci były niewidzialnymi złymi duchami. Nazwa może być kojarzona zarówno z lux (światło), jak i Lucyfer (Szatan), a jej pochodzenie jest trudne do ustalenia.

Tradycja organizowania publicznych procesji w szwedzkich miastach rozpoczęła się w 1927 roku. Inicjatywa była następnie obserwowana w całym kraju za pośrednictwem lokalnej prasy. Obecnie większość miast w Szwecji wyznacza Łucję co roku. Szkoły wybierają Łucję i jej pokojówki spośród uczniów, a krajową Łucję wyłania się w ogólnokrajowej telewizji spośród regionalnych zwycięzców. W pochodzie biorą udział chłopcy, wcielając się w różne role związane z Bożym Narodzeniem. Niektórzy mogą być ubrani w ten sam rodzaj białej szaty, ale z kapeluszem w kształcie stożka ozdobionym złotymi gwiazdami, zwanymi stjärngossar (gwiezdni chłopcy), inni mogą być przebrani za tomtenissar (elfy Świętego Mikołaja), niosąc latarnie, a jeszcze inni są przebrani za piernikowe ludziki. Uczestniczą w śpiewie, a także mają własną piosenkę lub dwie, zwykle Staffan Stalledräng (poniżej), która opowiada historię o świętym Szczepanie, pierwszym chrześcijańskim męczenniku, opiekującym się swoimi pięcioma końmi. 

Santa Lucia to tradycyjna piosenka neapolitańska. Została przetłumaczona przez Teodoro Cottrau (1827–1879) na język włoski i opublikowana w 1849 roku. Cottrau przetłumaczył tekst z dialektu  neapolitańskiego na włoski podczas pierwszego etapu zjednoczenia Włoch. Jego transkrybentem, bardzo często uznawanym za kompozytora, był syn urodzonego we Francji włoskiego kompozytora i kolekcjonera pieśni Guillaume Louis Cottrau (1797–1847). Różne źródła przypisują autorstwo melodii A. Longo w 1835 roku.

Natten går tunga fjät
rund gård och stuva;
kring jord, som sol förlät,
skuggorna ruva.
Då i vårt mörka hus,
stiger med tända ljus,
Sankta Lucia, Sankta Lucia.

Natten går stor och stum
nu hörs dess vingar
i alla tysta rum sus
som av vingar.
Se, på vår tröskel står
vitklädd med ljus i hår
Sankta Lucia, Sankta Lucia.

Mörkret ska flykta snart
ur jordens dalar
så hon ett underbart
ord till oss talar. Dagen ska åter ny
stiga ur rosig sky
Sankta Lucia, Sankta Lucia.


Så mörk är natten („Noc jest taka ciemna”) to piosenka na dzień św. Łucji, pierwotnie zatytułowana „Lucia”, z tekstem Johny'ego Johanssona i muzyką Carla Bertila Agnestiga. Piosenka została pierwotnie opublikowana w 1969 roku i stała się popularną piosenką w całej Szwecji.

Så mörk är natten i midvintertid,
men se då nalkas Lucia.
Hon kommer den goda med ljuset hit,
hon kommer med hälsning om julefrid,
hon kommer med ljus i sin krona.

I mörka natten i midvintertid,
vi hälsar dig väna Lucia.
Välkommen du goda med ljuset hit,
välkommen med hälsning om julefrid,
välkommen med ljus i din krona.

Så mörk är natten i midvintertid
men alla ljusen de brinna
De skänker oss hoppet om ljusets tid
De skänker oss glädje och julefrid
och alla skuggor försvinna


I mörka natten i midvintertid
vi samlas i drömmande stunder
Och så har vi gjort sedan gammal tid
år efter år har vi samlat oss vid
den signade julens under


Inne popularne piosenki śpiewane w okresie Bożego Narodzenia nawiązują do postaci Świętego Szczepana, który w nordyckiej tradycji przedstawiany jest jako stajenny (stalledräng) Heroda. To jemu ukazuje się gwiazda, zwiastująca narodzenie Jezusa i to on przekazuje Herodowi tę wiadomość.

Staffansvisan (Staffan var en ställedräng) ("Stajenny Szczepan") to dobrze znana i tradycyjna pieśń na dzień św. Łucji, którą zwykle wykonują gwiazdy w tak zwanym pochodzie św. Łucji . Pierwotnie jednak piosenki o Szczepanie, pierwszym męczenniku, nie należały do ​​obchodów dnia św. Łucji , ale do późniejszego święta, a mianowicie drugiego dnia Bożego Narodzenia , czyli Staffansdagen. Piosenka doczekała się wielu wersji z różnych częściach Szwecji.

Staffan var en stalledräng,
vi tackom nu så gärna,
han vattnar sin fålar fem,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Hastigt lägges sadeln på,
vi tackom nu så gärna,
innan solen månd uppgå,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Bästa fålen apelgrå,
vi tackom nu så gärna,
den rider Staffan själv uppå,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Innan någon vaknat har,
vi tackom nu så gärna,
framme han vid skogen var,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

I den fula ulvens spår,
vi tackom nu så gärna,
raskt och oförskräckt han går,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Gamle björnen i sitt bo,
vi tackom nu så gärna,
ej får vara uti ro,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Nu är eld uti var spis,
vi tackom nu så gärna,
julegröt och julegris,
allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

Nu är fröjd uti vart hus,
vi tackom nu så gärna,
julegröt och juleljus,
Allt för den ljusa stjärna.
Ingen dager synes än,
stjärnorna på himmelen de blänka.

B) Klasyczne utwory świąteczne

Nu ha vi ljus här i vårt Hus („Teraz mamy światło w naszym domu”) to kolęda ze słowami Rafaela Hertzberga (1845-1896) i muzyką Johanny Ölander (1827-1909). Tekst pieśni opisuje Wigilię datowaną na czasy, gdy w wielu miejscach kozioł bożonarodzeniowy- a nie Święty Mikołaj- był darczyńcą prezentów. Kolęda została również wykorzystana w filmie z 1987 roku „Dzieci z Bullerbyn: Nowe przygody.” W Szwecji tradycją jest tańczenie wokół choinki i śpiewanie, a to jest jedna z tradycyjnych pieśni śpiewanych podczas tego rytuału.

Nu ha vi ljus här i vårt hus,
julen är kommen, hopp tra-la-la-la!
Barnen i ring dansa omkring, dansa omkring.
Granen står så grön och grann i stugan,
granen står så grön och grann i stugan.
Tra-la-la-la-la, tra-la-la-la-la, tra-la-la-la-la, la-la!

Kom lilla vän, kom nu igen,
dansa kring granen, hopp tra-la-la-la!
Glädjen är stor, syster och bror, syster och bror,
pappa, mamma, alla gå i dansen.
Pappa, mamma, alla gå i dansen.
Tra-la-la-la-la, tra-la-la-la-la, ra-la-la-la-la, la-la!

Kom tag en sväng, klappar i mängd,
julbocken hämtat, hopp traa-la-la-la!
Lutfisk och gröt, tårta så söt, tårta så söt,
få vi sedan när vi tröttnat dansa.
Få vi sedan när vi tröttnat dansa.
Tra-la-la-la-la, tra-la-la-la-la, ra-la-la-la-la, la-la!

Var hälsad, sköna morgonstund („Witaj, Błogosławiony Poranku”) to hymn bożonarodzeniowy z 1819 roku ze słowami Johana Olofa Wallina. Jest ustawiony na melodię skomponowaną przez Philippa Nicolai. Istnieje również angielska wersja językowa zatytułowana „All Hail to Thee, O Blessèd Morn!” ze słowami Ernsta W. Olsona opublikowanymi w „Augustana Hymnal” z 1901 roku.

Var hälsad, sköna morgonstund
som av profeters helga mund
är oss bebådad vorden!
Du stora dag, du sälla dag,
på vilken himlens välbehag
ännu besöker jorden.
Unga sjunga med de gamla,
sig församla jordens böner
kring den störste av dess söner.

Guds väsens avbild, och likväl
en mänskoson, på det var själ
må glad till honom lända,
han kommer, följd av frid och hopp,
de villade att söka opp
och hjälpa de elända,
värma, närma till varandra
dem som vandra kärlekslösa
och ur usla brunnar ösa.

Han tårar fälla skall som vi,
förstå vår nöd och stå oss bi
med kraften av sin anda,
förkunna oss sin faders råd
och sötman av en evig nåd
i sorgekalken blanda,
strida, lida dödens smärta,
att vårt hjärta frid må vinna
och en öppnad himmel finna.

Han kommer, till vår frälsning sänd,
och nådens sol, av honom tänd,
skall sig ej mera dölja.
Han själv vår herde vara vill,
att vi må honom höra till
och honom efterfölja,
nöjda, höjda över tiden,
och i friden av hans rike
en gång varda honom like.

Giv mig ej glans, ej guld, ej prakt („Nie daj mi splendoru, złota ani chwały”) to świąteczna piosenka napisana przez Zachariasa Topeliusa w 1887 roku. Pierwotnie została opublikowana w magazynie „Publicistklubben Julqvällen” i pojawia się w czwartym tomie „Samlade skrifter”. Muzykę skomponował 30-letni Jean Sibelius w 1895 roku (opus 1, numer 4). W języku fińskim wiersze otwierające utwór to „En etsi valtaa, loistoa”, a piosenka została pierwotnie opublikowana w tym języku w 1909 roku, prawdopodobnie z tekstami autorstwa Martti Korpilahti i wydrukowana w fińskim hymnale z 1986 roku, z tekstami autorstwa Niilo Rauhala w 1984 roku. Jednak starsza wersja fińska stała się już popularna i jest powszechnie śpiewana. Utwór jest jedną z najpopularniejszych piosenek świątecznych w Finlandii.

Giv mig ej glans, ej guld ej prakt
i signad juletid.
Giv mig Guds ära änglavakt
och över jorden frid.
Giv mig en fest
som gläder mest,
den konung jag har bett till gäst!
Giv mig ej glans, ej guld, ej prakt,
giv mig en änglavakt!


Giv mig ett hem på fosterjord,
en gran med barn i ring,
en kväll i ljus med Herrens ord
och mörker där omkring!
Giv mig ett bo
med samvetsro,
med glad förtröstan, hopp och tro!
Giv mig ett hem på fosterjord
och ljus av Herrens ord!


Till hög, till låg, till rik, till arm,
kom, helga julefrid!
Kom barnaglad, kom hjärtevarm
i världens vintertid!
Du ende, som
ej skiftar om
min Herre och min konung, kom!
Till hög, till låg, till rik, till arm
kom glad och hjärtevarm!


Hej, tomtegubbar („Cześć, Mikołaju”) jest właściwie przyśpiewką śpiewaną przy piciu alkoholu. Jej melodię opublikowano w 1815 roku, bez tekstu. Części tekstu istnieją w nagraniu z 1833 roku. Mówi się też, że w XIX-wiecznej Skanii używano melodii „Nigarepolskan”. Pod tym tytułem piosenka pojawiła się w kilku kompilacjach gier śpiewu, począwszy od 1898 roku.

Hej, tomtegubbar, slå i glasen och låt oss lustiga vara!
Hej, tomtegubbar, slå i glasen och låt oss lustiga vara!
En liten tid vi leva här, med mycket möda och stort besvär.
Hej, tomtegubbar, slå i glasen och låt oss lustiga vara!

C) Nowe piosenki świąteczne

Nowe piosenki świąteczne to tłumaczenia angielskojęzycznych piosenek świątecznych. W Szwecji wielkim hitem był w latach 80-tych XX wieku Tänd ett ljus („Zapal świecę”) - osiem tygodni na szczycie szwedzkiej listy przebojów, a według statystyk był też jedną z najczęściej odtwarzanych piosenek świąteczną jeszcze w 2010 roku.

Tänd ett ljus och låt det brinna
Låt aldrig hoppet försvinna
Det är mörkt nu men det blir ljusare igen
Tänd ett ljus för allt du tror på
För den här planeten vi bor på
Tänd ett ljus för jordens barn

Jag såg en stjärna falla
Det var i natt när vi sov
Jag tror jag önskade
Att du var nära
För en minut sen brann den
En sekund, sen försvann den
Var det bara jag som såg
På radion sjöng dom om fred på jorden
Jag ville tro dom slitna orden

Tänd ett ljus och låt det brinna
Låt aldrig hoppet försvinna
Det är mörkt nu
Men det blir ljusare igen
Tänd ett ljus för allt du tror på
För den här planeten vi bor på
Tänd ett ljus för jordens barn

Jag fick ett kort från Windhem
Jag visste inte var det låg
Jag såg på kartan
Du är på andra sidan jorden
Men det är samma himmel
Det är samma hav
Och stjärnan som jag såg
Föll för alltid som vi drömmer
Föll för att vi aldrig glömmer

Tänd ett ljus och låt det brinna
Låt aldrig hoppet försvinna
Det är mörkt nu
Men det blir ljusare igen
Tänd ett ljus för allt du tror på
För den här planeten vi bor på
Tänd ett ljus för jordens barn

God jul och gott nytt år
Lova var rädd om dig själv
En hälsning du får
God Jul och Gott Nytt År! – Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!

Zobacz więcej na: http://piosenkireligijne.pl/szwedzkie-koledy-i-piosenki-swiateczne/
God Jul och Gott Nytt År! – Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!

Zobacz więcej na: http://piosenkireligijne.pl/szwedzkie-koledy-i-piosenki-swiateczne/

God Jul och Gott Nytt År! – Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku!


Wszystkie linki otworzono ostatnio 19.12.2022.