Zwyczaje czasu pasyjnego u polskich luteran

Od kilku tygodni chrześcijanie zachodni przeżywają czas pasyjny zwany okresem wielkopostnym. Czy znamy zwyczaje luterańskie tego wyjątkowego czasu w roku liturgicznym?

Pierwsi chrześcijanie zachowywali ścisły post w dniach upamiętniających śmierć i pobyt ciała Jezusa w grobie już w II wieku. Wspominał o tym w liście do papieża Wiktora I Ireneusz z Lyonu, biskup Vienne, wyjaśniając, że praktyka 40-godzinnego postu ma nawiązywać do czasu jaki spędził w grobie Chrystus. Tertulian (ok. 150–240) także uzasadniał podjęcie postu przez chrześcijan motywem ewangelicznym – realizacją słów Jezusa z Ewangelii Łukasza 5,35: „Lecz przyjdą dni, kiedy oblubieniec będzie im zabrany, wówczas pościć będą." Potwierdzenie istnienia w pierwszych wiekach chrześcijaństwa tradycji postu przekazywał m.in. Hipolit Rzymski. Post trwający przez 40 dni poprzedzających święto Paschy chrześcijańskiej, najprawdopodobniej rozpowszechnił się w pierwszej połowie IV w. Zgodnie z kanonem 5 soboru nicejskiego I (325) rozpoczynał się on w szóstą niedzielę przed Wielkanocą, a kończył się w Wielki Czwartek. Czterdziestodniowy post rozpoczynał się więc w drugim dniu po szabacie, a więc w poniedziałek, gdyż „w tym dniu zaczęli spiskować przeciwko Panu” i trwał do dnia Przygotowania (gr. παρασκευή), czyli do piątku – i dalej, w każdym tygodniu – aż do tygodnia Paschy. Nie było więc mowy o poście w soboty i w niedziele. Niedziele, jako dni świąteczne, nie były wliczane w czas wielkiego postu. W połowie V wieku nie było jednomyślności między Kościołami chrześcijańskimi co do formy poszczenia i co do czasu trwania postu przed Wielkanocą. Dotąd panował obyczaj poszczenia pomiędzy pierwszą niedzielą wielkiego postu (czyli 6 tygodni przed Niedzielą Palmową) a Wielkim Czwartkiem. Odliczając niedziele, podczas których nie poszczono, oraz dodając dni między Niedzielą Palmową a Wielkim Czwartkiem, okres wielkiego postu trwał 40 dni. Od początku V w. silniej akcentowano święto Zmartwychwstania Pańskiego, a tym samym do wielkiego postu włączono Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Wielki post trwał więc 6 tygodni, czyli licząc bez niedziel – 36 dni. Cztery, brakujące do liczby 40, dni, dodano do wielkiego postu pod koniec pontyfikatu papieża Grzegorza I Wielkiego, na przełomie VI i VII wieku. Rozpoczęcie wielkiego postu zostało przesunięte na środę poprzedzającą pierwszą niedzielę postu. "Sakramentarz gelazjański" z V wieku nawiązuje do Środy Popielcowej, nazywając ją caput quadragesimae (dosł. „głowa czterdziestnicy”).

Czas pasyjny u ewangelików tradycji augsburskiej (luteran) nie różni się zbytnio formą przeżywania Wielkiego Postu u katolików. To okres zadumy, refleksji nad sobą, własną grzesznością i hierarchią wartości. Od kilku dziesięcioleci Kościół zachęca do wzięcia udziału w akcji „7 tygodni bez…”, który promuje potrzebę praktyki wyrzeczenia się różnych rzeczy. Post u luteran rozumiany jest na kilku płaszczyznach:

      - cielesnej: polegającym na wyrzekaniu się potraw sprawiających przyjemność, słodyczy, unikaniu używek itd.

      - duchowej: pobudzenie refleksji nad swoją grzesznością, kontemplacje Męki Pańskiej itp.

Pytania o ważność postu duchowego od cielesnego nie ma większego znaczenia, to bardzo indywidualna kwestia. Warto jednak przypomnieć, że jedzenie mięsa, tak powszechnie praktykowane przez H. Zwingliego, nie ma żadnego wpływu na zbawienie człowieka. Post cielesny ma charakter oczyszczający ciało z toksyn i umożliwia wnętrznościom odpoczynek od niemałej ilości spożywanych dań. Post o charakterze duchowym to okazja do pogłębienia wiary, do zastanowienia się nad hierarchią wartości wcielanych na co dzień. Post i poszczenie ma w Polsce wielowiekową tradycję. Już Bolesław Chrobry gorliwie zachęcał nowych chrześcijan do przestrzegania postów – zwłaszcza wybijając zęby tym, którzy jedli mięso w zakazane dni. To bardzo jaskrawy przykład, ale ukazuje wagę jaką przykładano niegdyś do „suszenia” – bo tak nazywano poszczenie.

Jeszcze w XIX wieku należało powstrzymać się od jedzenia pokarmów mięsnych i nabiału nie tylko w piątki oraz w trakcie Wielkiego Postu i Adwentu. Poszczono również przed większymi świętami w ciągu roku przez 5, 7 lub 9 dni, a w tygodniu w środy, wspomniany piątek oraz soboty. Łącznie w ciągu roku ci najbardziej skrupulatni pościli prawie przed 200 dni.

Długość Wielkiego Postu również ewoluowała. W VII wieku Kościół ustanowił sześciotygodniowy czas pokuty i postu – podobnie obchodzimy go obecnie. Jednak przez wieki liczba postnych dni zmieniała się. Apogeum przypadło w Polsce na wiek XIII, kiedy czas przedwielkanocnego umartwiania się trwał aż 70 dni, czyli prawie dwukrotnie dłużej niż dziś!

Zaoszczędzone przez wyrzekanie się potraw pieniądze służą jako datki wspierające prace diakonijne na rzecz osób starszych i ubogich.

Czas pasyjny rozpoczyna się tzw. Środą Popielcową, Dniem Pokuty i Modlitwy. Zwyczaj posypywania głowy popiołem nie jest praktykowany. W tym okresie sprawowane są tygodniowe nabożeństwa pasyjne z indywidualnie dobranymi pieśniami, tekstami liturgicznymi i kazalnymi (perykopami), introitem i antyfoną, które znajdziemy w śpiewniku ewangelickim (w części fioletowej od numeru 27). Okres ten trwa 40 dni aż do Wielkiej Soboty.

Najważniejszym dniem w roku liturgicznym jest Dzień Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, Wielki Piątek. W zależności od pobożności praktykowanej w rodzinie dzień tej służy pogłębionej kontemplacji własnych słabości, które doprowadziły do śmierci krzyżowej naszego Zbawiciela. Polscy luteranie mogą ubiegać się o dzień wolny od pracy. W rodzinach pietystycznych zakrywa się wszystkie lustra czarną tkaniną (kirem) na znak żałoby. Tradycja ta czerpie z żałobnych praktyk żydowskich. Luteranie, wcielając ją, przypominają tym samym o dwóch naturach Chrystusa: Boskiej i człowieczej (był Żydem). Żałobna tradycja żydowska nawiązuje do pamiątki po śmierci Żyda na krzyżu. Lustra pozostają zasłonięte do niedzieli wielkanocnej. Kobiety ubierają się w stonowane barwy, najczęściej czarną. Mężczyźni nie golą się z uwagi na zasłonięte lustra. W domu rozważa się fragmenty Biblii o Męce Pańskiej, powstrzymywanie się od innych zajęć i codziennych obowiązków domowych ma sprzyjać uświadomieniu sobie grzechów i win, a także pobudzeniu wdzięczności za Ofiarę Chrystusa. Każdy człowiek potrzebuje milczenia. Cisza umożliwia otworzenie się przed Bogiem i duchowe przyjęcie Słowa. Zgodnie z Bożą obietnicą „w ciszy i zaufaniu będzie wasza moc" (Iz 30,15) wykorzystuje się ciszę na osobistą modlitwę. W Wielki Piątek sprawowane jest uroczyste nabożeństwo. Podczas liturgii tego dnia szczególne znaczenie ma spowiedź i Sakrament Ołtarza, po kazaniu śpiewane są w dialogu z duchownym Improperia („Ludu mój ludu, cóżem ci uczynił”), milkną dzwony, a krzyż ołtarzowy zasłonięty jest kirem. W tych regionach kraju, w których duchowni noszą tzw. albę śląską (komża), w Wielki Piątek na znak żałoby używana jest tylko czarna toga z białymi befkami. Dla luteran Wielki Piątek jest kwintesencją tajemnicy życia i śmierci oraz kluczowej dla tego Kościoła teologii krzyża (theologia crucis), która rozważana jest zawsze w połączeniu z radosnym wydarzeniem Poranka Wielkanocnego. W Europie Zachodniej są organizowane koncerty chóralno-organowe o tematyce pasyjnej, w tym utwory J.S. Bacha (Pasja wg św. Jana lub św. Mateusza). Wielu luteran przyjmuje Eucharystię tylko w ten dzień dla podkreślenia ważności jego znaczenia. Od kilku dziesięcioleci zachęca się wiernych do budowania wspólnoty parafialnej m.in. przez częstsze uczestnictwo w Sakramencie Ołtarza.

Barwą liturgiczną czasu pasyjnego jest kolor fioletowy symbolizujący okres przygotowania i pokuty, w Wielki Piątek i Wielką Sobotę – kolor czarny, a w Niedzielę Wielkanocną – barwa biała, kolor czystości, niewinności i światła. W niektórych parafiach używany jest jeszcze kolor różowy w 4. Niedzielę Postu (Laetare) jako kolor radości.

W Wielkanoc szykuje się, podobnie jak w rodzinach katolickich, uroczyste śniadanie dla członków rodziny, które nie ma tak istotnego znaczenia jak w kościele większościowym. Ewangelickie nabożeństwo jest rozumiane jako dialog Boga ze zborem i zboru ze swoim Bogiem, który ma swoje punkty kulminacyjne w zwiastowaniu Słowa i sprawowaniu Sakramentu Ołtarza. Doktor Marcin Luter usunął w swej reformie liturgicznej ze starochrześcijańskiego i średniowiecznego nabożeństwa to, co wyglądało na ofiarę człowieka składaną Bogu. To nie człowiek składa bezkrwawą ofiarę Bogu, lecz Bóg złożył człowiekowi krwawą ofiarę w Wielkopiątkowej Ofierze Jezusa Chrystusa na Golgocie za nasze grzechy. Luteranie nie powtarzają tej ofiary w nabożeństwie, lecz wspominają ją (anamneza) i w tym wspominaniu uobecniają Ją przez opowiadanie o zbawczej śmierci Jezusa. Wielkanoc to świąteczny okres, który trwa 6 tygodni od nocy wielkanocnej do Wniebowstąpienia Pańskiego i uświadamia nam, że ukrzyżowany Chrystus żyje i że dzięki Niemu i my będziemy żyć.

Polecam:

1. https://misyjne.pl/luteranie-zaczynaja-czas-pasyjny-rozmowa/ (otworzono 24.03.2019)

2. https://bik.luteranie.pl/pl/nowosci/poczatek_czasu_pasyjnego,2436.html (otworzono 24.03.2019)

3. https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/dzien-pokuty-i-modlitwy-rozpoczyna-czas-pasyjny-u-luteranow (otworzono 24.03.2019)

4. https://wroclaw.gosc.pl/doc/4521859.Tradycja-Zywego-Kosciola-cz-1/2 (otworzono 24.03.2019)

Wspólnota anglikańska (Anglican Communion)

Katedra w Canterbury to  formalnie najważniejsza świątynia anglikańska na świecie. Foto:en.wikipedia.org.

Wspólnota anglikańska to międzynarodowe, częściowo nieformalne zrzeszenie Kościołów anglikańskich, obejmujące obecnie 39 niezależnych Kościołów działających na całym świecie oraz 6 Kościołów lokalnych zrzeszających łącznie 85 mln wiernych. Wszystkie one wywodzą się od Kościoła Anglii (Church of England) i z tego względu jego najwyższy dostojnik, arcybiskup Canterbury, uważany jest za głowę Wspólnoty. Nie posiada on jednak żadnej władzy nad innymi Kościołami, zaś jego rola ma znaczenie wyłącznie honorowe i stanowi symbol jedności anglikanów. Niektóre Kościoły (m.in. szkocki i amerykański) preferują określanie ich mianem „episkopalnych”, gdyż słowo „anglikański” nadmiernie podkreśla, ich zdaniem, związki z Anglią. Podobna motywacja kieruje Kościołami czerpiącymi swe nazwy od państw, w których działają (np. Kościół Irlandii). Kościoły członkowskie Wspólnoty nazywane są jej prowincjami, co jednak nie oznacza w żadnym razie jakiegokolwiek podporządkowania.

Europejskie Kościoły Wspólnoty Anglikańskiej należą także do Wspólnoty Porvoo, grupującej sześć Kościołów anglikańskich i sześć luterańskich.

Kościół Anglii, pierwszy z Kościołów anglikańskich, powstał jako Kościół ściśle narodowy. Jego oficjalną głową byli i są monarchowie brytyjscy. Początkowo nie nastręczało to żadnych kłopotów, gdyż ogromna większość wiernych była jednocześnie poddanymi brytyjskimi. Jednak w miarę politycznego oddzielania się kolejnych obszarów od Wielkiej Brytanii, w miejscach tych powstawały autokefaliczne (niezależne) Kościoły lokalne. Za symboliczny początek istnienia Wspólnoty uznaje się pierwszą (zorganizowaną w 1867) spośród tzw. konferencji w Lambeth, będących cyklicznymi spotkaniami biskupów z różnych Kościołów anglikańskich. Konferencje odbywają się co dziesięć lat w Pałacu Lambeth, londyńskiej rezydencji arcybiskupów Canterbury, od której czerpią swą nazwę.

Wspólnota nie posiada dokumentu, który można by uznać za jej akt stanowiący. W sensie prawa świeckiego jest więc strukturą nieformalną. Posiada cztery główne organy, zwane jej instrumentami. Pierwszym jest arcybiskup Canterbury jako symboliczna głowa Wspólnoty, drugim zaś konferencje w Lambeth, stanowiące najstarsze i najważniejsze forum konsultacji międzykościelnych. Za trzeci instrument uznawana jest istniejąca od 1971 Anglikańska Rada Konsultacyjna, składająca się z biskupów, księży i świeckich wybieranych w poszczególnych prowincjach. Rada spotyka się w pełnym składzie co trzy lata, a ponadto posiada stały sekretariat, tzw. Biuro Wspólnoty Anglikańskiej, formalnie wchodzące w skład Kurii Archidiecezji Canterbury. Ostatni instrument to tzw. Spotkania prymasów, odbywające się zwykle co dwa lata i grupujące zwierzchników poszczególnych prowincji, obradujących pod przewodnictwem arcybiskupa Canterbury.

Podstawowe prawdy wiary anglikańskiej, wspólne dla wszystkich prowincji Wspólnoty, zostały wyrażone w specjalnej rezolucji przyjętej na konferencji w Lambeth w 1888. Dokument ten oparty był w znaczniej mierze na podobnej deklaracji, uchwalonej dwa lata wcześniej przez zgromadzenie biskupów Amerykańskiego Kościoła Episkopalnego.

Zgodnie z rezolucją z 1888, anglikanizm opiera się na czterech głównych zasadach:

1. Świętymi księgami są Stary oraz Nowy Testament, zawierające wszystko, co niezbędne do zbawienia, a także stanowiące zasady i najwyższy wzorzec wiary.

2. Credo wiary chrześcijańskiej stanowią apostolski oraz nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary.

3. Za główne sakramenty uznaje się chrzest i eucharystię jako dane przez samego Chrystusa. Małżeństwo, wyświęcanie kapłanów i inne podobne wydarzenia religijne są potocznie nazywane sakramentami, ale na gruncie teologicznym są to tzw. obrzędy sakramentalne, a zatem wydarzenia nieco niższej rangi (ich dokładne znaczenie budzi kontrowersje i spory wśród anglikanów, jednak bezsporne jest, iż dwa główne sakramenty są wystarczające do zbawienia).

4. Administracją Kościołem zajmuje się Episkopat (zgromadzenie biskupów), przy czym dostosowuje on swoje metody do lokalnych potrzeb wiernych.

W przeciwieństwie do dużej części pozostałych wyznań protestanckich, wszystkie Kościoły anglikańskie podkreślają rolę sukcesji apostolskiej w znaczeniu sukcesji urzędu.

W praktyce prowincje mogą znacząco różnić się od siebie liturgią (choć w większości przypadków jest ona wzorowana na stosowanej przez Kościół Anglii), a nawet pewnymi kwestiami dogmatycznymi. Jedną z głównych ról spotkań w ramach Wspólnoty jest ograniczanie wynikających z tego konfliktów, jednak nie zawsze się to udaje. W ostatnich latach szczególnie ostry spór dotyczy stosunku do homoseksualistów. Podczas gdy np. Amerykański Kościół Episkopalny od 2003 dopuszcza wyświęcanie homoseksualnych biskupów, a w wielu innych prowincjach aktywni homoseksualiści mogą być duchownymi (należy pamiętać, iż w anglikanizmie celibat nie występuje), prowincje afrykańskie czy azjatyckie nie chcą słyszeć nawet o kościelnym uznawaniu związków homoseksualnych.

Koniec wieku XX i początek XXI są określane mianem kryzysu kościoła anglikańskiego. Obecnie bardzo widoczny jest kryzys tożsamościowy i doktrynalny wśród wspólnot anglikańskich. Wiele sporów i rozłamów wśród anglikanów, jak i samych duchownych tej wspólnoty wzbudzają kwestie udzielanych święceń kapłańskich i biskupich kobietom, małżeństw homoseksualnych i możliwość dla tych osób bycia kapłanami, a nawet biskupami. Konflikty pojawiają się także na tle sensu istnienia celibatu i zgromadzeń zakonnych. Część środowisk anglikańskich odrzuca prawdę o boskości Chrystusa oraz podważa prawdę o istnieniu Trójcy Świętej.

4 listopada 2009 została wydana przez papieża Benedykta XVI konstytucja apostolska Anglicanorum coetibus będąca odpowiedzią na list 50 biskupów i ponad 100 wspólnot anglikańskich nie uznających m.in. kapłaństwa kobiet, sprzeciwiających się udzielaniu parom homoseksualnym sakramentu małżeństwa i chcących podlegać zwierzchnictwu Watykanu oraz papieża, jako głowy Kościoła. Dokument ten zatwierdza przyjęcie do Kościoła katolickiego części wspólnot anglikańskich oraz zakłada ich odrębność jurysdykcyjną. Konstytucja przewiduje możliwość posiadania żon przez duchownych anglikańskich. Jednak biskupem nie będzie mógł zostać żaden żonaty duchowny. Według danych szacunkowych w związku z papieskim dekretem Kościół katolicki powiększył się już o ponad 900 tysięcy konserwatywnych anglikanów. Na zbliżenie ze Stolicą Apostolską i łączność z papieżem nie zgadza się liberalne skrzydło anglikańskie, które ostro krytykuje głowę Kościoła rzymskokatolickiego za ułatwianie przechodzenia duchownym i wiernym konserwatywnego skrzydła na katolicyzm.

Niektóre wspólnoty sprzeciwiały się beatyfikacji kard. Johna Henry´ego Newmanna – konwertyty, który przeszedł na katolicyzm.

Około 100 wspólnot anglikańskich (m.in. ruch oksfordzki) podkreśla swoje szczególne związki z papieżem, postrzeganym jako widzialna głowa Kościoła chrześcijańskiego, przez co często określani są mianem anglokatolików.


Literatura:

1. D. Goodhew, Growth and Decline in the Anglican Communion: 1980 to the Present, 2016, 45-50.

2. K. Ward, A History of Global Anglicanism, 2006, 19-39.

3. A. M. McKinnon, M. Trzebiatowska, Chr. C. Brittain, Bourdieu, Capital, and Conflict in a Religious Field: The Case of the 'Homosexuality' Conflict in the Anglican Communion, Journal of Contemporary Religion. 26 (3), 2011, 355–370.

4. D. A. Miller, The Bricolage of Global Anglicanis, Anglican and Episcopal History. 83 (1), 2014, 67–73.

"Pobożne życzenia" (Pia desideria)

Rys. 1 - Pia Desideria Hermana Hugo

Pobożne życzenia to programowe pismo pietyzmu autorstwa Philippa Jacoba Spenera o naprawie Kościoła. Już w 1670 roku Spener działał na rzecz powstania tzw. collegium pietatis, które miałyby jego zdaniem odnowić i ożywić wiarę wśród luteran, postulując organizację w przestrzeni domowej osobnego pomieszczenia do modlitw, wspólnego czytania Biblii, rozmyślań nad Pismem itd. Pierwsze tego typu zmiany wprowadził teolog reformowany Theodor Undereyck w 1661 roku. Miały one charakter swego rodzaju "laboratorium pobożnościowego". Dopiero Ph. J. Spener wprowadził te zmiany na szeroką skalę w przestrzeni publicznej.

24 marca 1675 została opublikowana postylla (zbiór kazań) Johanna Arndta, będąca inspiracją dla powstania dzieła Spenera. Jeszcze we wrześniu tego samego roku wydał on swój program naprawy Kościoła z przedmowami napisanymi przez jego szwagrów Joachima Stolla i Johanna Heinricha Horba (Rys. 2). Spener zaczerpnął tytuł pisma z wcześniejszej publikacji jezuity Hermana Hugo (1588-1629) wydanej w Antwerpii w 1627 roku (Rys. 1). 

Jako frazeologizm (z łaciny: "pius" - "pobożny", "desiderium" - "życzenie")  Pia desideria opisuje życzliwe, ale mało realne pragnienia.

Rys. 2 - Pia Desideria Ph. J. Spenera

TREŚĆ

Spener podzielił swoją publikację na trzy części: diagnozę, prognozę i terapię, zawierając tym samym pełny program "uleczenia" chrześcijaństwa.

1. Diagnoza - potrzeba reformy, "ogólna skarga"

Skarga, którą podjęły separatystyczne i spirytualistyczne środowiska luteran dzięki Pia desideria, dotyczyła dwóch kwestii:

A) "Niedomaganie/kalectwo" (niem. Gebrechen) - w szczególności brak żywej, prawdziwej wiary oraz wzrost roli cielesności i uciech (pobłażaniu samemu sobie) w codziennym życiu ("Flescheslust, Augenlust, hoffärtiges Leben") prowadzące do stałej redukcji sfery duchowej człowieka. Świeccy członkowie zboru cierpią z tego powodu, oddają się pijaństwu, fałszywie pojętej miłości do bliźniego i czysto zmysłowemu słuchania Słowa (uszy słyszą, serce nie słucha...). Spener podkreślał jednocześnie, iż luteranizm głosi jedyną prawdziwą naukę o Jezusie.

B) Następstwa takiego upadku: Żydzi i inni heretycy, przede wszystkim "papiści", będą wstrzymywać nawrócenie i naprawę chrześcijaństwa oraz zmieniać naukę o Chrystusie.

2. Prognoza - nadzieja na poprawę w Kościele

Spener oczekuje poprawy stanu Kościoła tu na ziemi. Nie podaje on jednak gotowych recept na jego osiągnięcie, używając przymiotników w stopniu wyższym: lepiej, piękniej, bardziej błogosławiony ("besser", "seliger"), a zatem nie oczekuje idealnego Kościoła. Autor pragnie powrócić do początków chrześcijaństwa, argumentując swoje zdanie jeszcze niewypełnionymi Bożymi obietnicami: nawrócenie Żydów (Rz 11:25f) oraz upadek kościoła rzymskiego (Objawienie 18:1ff). Mimo iż te obietnice z pewnością będą mieć miejsce, ludzkość jest wezwana do aktywnego działania na ich rzecz. To jest jednym z celów reformy Spenera.

Dzięki tej eschatologicznej nadziei na przyszłość Spener odróżnia się od teologii swych czasów. Podczas gdy on oczekuje wewnętrznej naprawy Kościoła, przedstawiciele luterańskiej ortodoksji postulują rychłe przyjście Sądu Ostatecznego.

3. Terapia - proste sugestie ("einfältige Vorschläge")

Program reformy Spenera jest zawarty w sześciu sugestiach. Dwie pierwsze z nich nawiązują do Marcina Lutra, cztery kolejne - do postulatów Johanna Arndta:

A) Wcielanie Słowa Bożego obficiej wśród nas - jako "Słowo Boże" Spener (podobnie jak luterańska ortodoksja) rozumie Biblię. Celem jej popularyzacji w życiu codziennym należy:

- promować prywatne czytanie Biblii np. przez ojców w domu

- wprowadzić publiczne, nieprzerwane czytanie Pisma (lectio continua) bez interpretacji fragmentów, by upowszechnić wiedzę biblijną

- gromadzić się na wspólnych rozmowach o sensie wybranego fragmentu Pisma zgodnie z 1. Listem do Koryntian 14:26 w ramach tzw. collegia pietatis

B) Podniesienie znaczenia i regularne "ćwiczenie się" w kapłaństwie

Powszechne kapłaństwo wiernych powinno być wzmacniane wśród chrześcijan, jak postulowali XVI-wieczni Reformatorzy. Jednak podczas publicznych wydarzeń rolę wiodącą w parafii pełnią pastorzy. W nagłych wypadkach może zastąpić go każdy wierny.

C) Stale nauczać ludzi, że chrześcijaństwo opiera się nie na wiedzy, a na jej wcielaniu

Czyny muszą pójść w ślad za wiedzą. Nie chodzi o prawdziwą naukę i prawdziwą wiarę (antyteza do luterańskiej ortodoksji), lecz o konkretne postępowanie i wcielanie miłości do bliźniego na co dzień.

D) Jak zachować się podczas sporów religijnych

Spory religijne nie są celem samym w sobie, pokazują i udowadniają prawdę. Powinny zatem odbywać się we wzajemnej miłości i szacunku. Nawrócenie jest o wiele bardziej istotne niż intelektualne zwycięstwo.

E) Wychowanie kaznodziei na uniwersytetach

Studia teologiczne wymagają dwubiegunowej naprawy. Po pierwsze, studenci powinni być wspierani w rozwoju indywidualnej wiary dzięki wsparciu specjalnie powołanych do tego celu mentorów (repetentów) oraz profesorów.  Jednostki naukowe należy przekształcić we wspólnoty modlitewne tzw. collegia pietatis. Po drugie, program nauczania musi ulec poprawie przez wprowadzenie dyskusji naukowych, podczas których studenci poszerzaliby wiedzę i ćwiczyliby zdolność argumentowania.

F) Rozwój pozytywnego wpływu kazań na wiernych

Kazania powinny być nie tylko atrakcyjne retorycznie i estetycznie. Ich zadaniem jest rozwijać wiarę "wewnętrznego człowieka" ("den inneren Menschen") w prostej formie ("Ecclesiola in ecclesia" = kościółek w Kościele).

Pobożne życzenia versus dotychczasowe nauki luterańskie:

- Pobożne życzenia (Pia desideria) proponują tworzenie wspólnot modlitewnych (collegia pietatis), które stoją w opozycji do koncepcji Kościoła Marcina Lutra. Według Reformatora to Kościół jest miejscem odnowy w wierze, a nie dodatkowe zgromadzenia wiernych;

- Pobożne życzenia (Pia desideria) postulują nadzieję na lepsze czasy tu i teraz. Marcin Luter oczekiwał nadejścia Królestwa Bożego jako czasu diametralnie odmiennego od tego na ziemi;

- Wg lektury Spenera to zbór wiernych ma doprowadzić do odnowy w wierze, a nie władza, jak postulowała to ortodoksja luterańska;

- To nie polemika, tak powszechnie uprawiana w czasie ortodoksji luterańskiej, a czynne wcielanie miłości do bliźniego na co dzień stanowi fundament chrześcijaństwa.

WPŁYW

Pobożne życzenia (Pia desideria) Spenera odbiły się w luteranizmie szerokim echem: pozostaje pismem programowym pietyzmu do dzisiaj. Krytyczne głosy koncentrowały się bardziej na kwestii futurystycznej eschatologii (przyszłości Kościoła) aniżeli pomysłom reformy.

Literatura:

1. J. Zeiger, Artikel Bibelstunde, in: Gemeindelexikon. Hrsg. Helmut Burkhardt u. a. Wuppertal 1986, 79f.

2. Ph. J. Spener, Philipp Jacob Spener: Pia Desideria. Herausgegeben von K. Aland (= Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen, Nr. 170). Berlin 31964.

3. Die Werke Philipp Jakob Speners. Studienausgabe. Hrsg. von Kurt Aland und Beate Köster. Bd. 1.1. Brunnen, Gießen 1996, 85–407.

4. M. Brecht, Philipp Jakob Spener, sein Programm und dessen Auswirkungen. In: Geschichte des Pietismus. Bd. 1. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1993, 302–316.

Wspólnota Porvoo

Kościoły Wspólnoty z oznaczeniem wyznania (anglikańskie kolorem różowym i fioletowym, luterańskie na czerwono) i daty przystąpienia. Foto: en.wikipedia.org.

Wspólnota Porvoo to związek trzynastu europejskich Kościołów anglikańskich i luterańskich.

Związek powstał dzięki ugodzie, nazwanej Porvoo Common Statement, negocjowanej i podpisanej w fińskiej miejscowości Järvenpää w 1992 r. Nazwę przyjęto jednak od miasta Porvoo, gdzie odprawiono później wspólne nabożeństwo z eucharystią w ramach tzw. Interkomunii i którego nazwa jest łatwiejsza do wymówienia.

Porozumienie to jest deklaracją jedności religijnej tych Kościołów oraz deklaracją jedności ze „Starym Kościołem” przed Reformacją.

Kościoły będące we wspólnocie uważają się za części jednego Kościoła powszechnego i apostolskiego, uznającego reformację protestancką, jednak, pomimo oddzielenia od papiestwa, oparte na sukcesji apostolskiej (urzędu) - w przeciwieństwie do Kościołów luterańskich w Niemczech, czy Polsce, które tej sukcesji nie mają.

Sukcesja apostolska (successio apostolica) w pierwotnym sensie odnosi się do całego Kościoła i oznacza jego trwałą zgodność, po pierwsze, ze świadectwem dawanym przez apostołów i zapisanym w Biblii. Po drugie, zgodność z tym, jak apostołowie pełnili swą posługę – z misją daną im przez Jezusa Chrystusa, z tym jak założył On Kościół, jak powierzył apostołom kierowanie Kościołem. W sensie pochodnym, węższym o sukcesji apostolskiej mówi się w odniesieniu do misji, sprawowanej w Kościele przez biskupów, przekazywanej poprzez gest nałożenia rąk w nieprzerwanym ciągu następców. W rozumieniu katolickim sukcesja ta polega na nieprzerwanym łańcuchu nakładanie rąk przez biskupów od czasów apostolskich do dni dzisiejszych. Zgodnie z tą nauką przerwa w tym obrzędzie spowodowałaby wygaśnięcie sukcesji apostolskiej i kapłaństwa.

W protestantyzmie sukcesja apostolska ogranicza się do pierwotnego pojęcia, ale w sensie zawężonym do samej doktryny, do słowa. Polega ona na wierności nauce Chrystusa, jaką głosili apostołowie pierwszych wieków chrześcijaństwa. Argument za tym widzą w zdaniu z Ewangelii Jana 17:20, gdzie Jezus podkreśla rolę słowa apostołów: „Nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie”. Przez co sukcesja apostolska jest sprowadzana do wierności nauce apostolskiej (sukcesja wiary).

W okresie kształtowania się wspólnot ewangelickich w Anglii i Szwecji powstałe tam Kościoły państwowe zachowały jednak ustrój episkopalny i sukcesję apostolską (sukcesję urzędu).

Obecnie znaczna część Kościołów luterańskich posiada sukcesję apostolską (sukcesję urzędu) przekazaną im przez: Kościół Szwecji, Kościoły Wspólnoty Anglikańskiej lub inne Kościoły chrześcijańskie posiadające hierarchię duchowną i sukcesję apostolską.

Kościoły uczestniczące we Wspólnocie to Kościoły anglikańskie z Wysp Brytyjskich, Kościoły luterańskie ze Skandynawii i krajów nadbałtyckich. Później deklaracje podpisały również Kościoły anglikańskie z Półwyspu Iberyjskiego.

Sygnatariuszami umowy są Kościół Anglii, Kościół Irlandii, Szkocki Kościół Episkopalny, Kościół w Walii, Ewangelicko-Luterański Kościół Islandii, Kościół Norwegii, Kościół Szwecji, Ewangelicko-Luterański Kościół Danii, Ewangelicko-Luterański Kościół Finlandii, Estoński Kościół Ewangelicko-Luterański, Ewangelicko-Luterański Kościół Litwy, Luzytański Kościół Portugalii oraz Hiszpański Reformowany Kościół episkopalny. Obserwatorami umowy są Ewangelicko-Luterański Kościół Łotwy, Ewangelicko-Luterański Kościół Łotwy Zagranicą oraz Kościół Luterański w Wielkiej Brytanii.

Więcej na PORVOO.

Literatura:

1. "Porvoo communion contacts". porvoocommunion.org. Retrieved 10 May 2014.

2. "Anglican Churches". porvoocommunion.org. The Porvoo Communion. Retrieved 10 May 2014.

3. "Lutheran Churches". porvoocommunion.org. The Porvoo Communion. Retrieved 10 May 2014.

Promocja "Marcina Lutra myśli (nie)znanych" podczas Akademii Lutra w Sondershausen

26 sympatyków Doktora Marcina obradowało w ramach sesji wiosennej Akademii Lutra (Luther-Akademie Sondershausen-Ratzeburg e.V.) w Sondershausen (Turyngia) w dniach 24.-28.02.2019. Uznani teolodzy systematyczni, a także historycy Kościoła z całych Niemiec (m.in. prof. O. Bayer, prof. J. von Lüpke, prof. J. Ehmann), doktoranci, studenci teologii i pastorzy z Danii i Holandii zajmowali się interpretacją Magnificatu Reformatora (WA 7, 538-604). Dni, wypełnione pracą w grupie nad tekstem i wykładami, sprzyjały efektywnej wymianie myśli nad rolą Marii w luteranizmie, działaniu Boga i umiejętnym wykorzystaniu Jego darów oraz obrazie Żydów u tzw. wczesnego Lutra. Modlitwy poranne i wieczorne oraz nabożeństwo 28 lutego w miejskim kościele ewangelickim Świętej Trójcy pogłębiały wspólnotę między uczestnikami konferencji.

Kamil Basiński zaprezentował internetowy projekt "Marcin Luter w cytatach" oraz wydaną w jego ramach publikację "Marcina Lutra myśli (nie)znane" 27 lutego:

Książka czekała na prezentację...

Autor książki omówił wszystkie etapy jej powstania: blog, strona projektu na facebook, Współpracownicy, Honorowy Patronat, patronat Medialny...

Niezwykle cenne okazały się wspomnienia Kamila Basińskiego ze spotkań promocyjnych w Polsce!

"Marcina Lutra myśli (nie)znane" cieszyły się zainteresowaniem wśród Uczestników Akademii Lutra.

Mimo różnicy językowej (książka wydana w języku polskim) część z Uczestników zechciało ją zakupić m.in. jako podarunek dla swoich polskich znajomych.

Nasza książka jest wciąż do kupienia TUTAJ.

Polecamy także stronę Akademii Lutra: LA :)

Zespół projektu "Marcin Luter w cytatach"

Teza miesiąca - Tezy 60 i 61

60 - Uznajemy i mamy do tego mocne podstawy, że klucz kościoła, który podarował nam Chrystus przez swoją zasługę jest owym skarbem.

61 - Oczywiste jest, że wystarcza on dla udzielenia zwolnienia od kary w przypadkach zastrzeżonych dla władzy papieskiej.

A skarb Kościoła stanowi...TEZA 62