Klemens VII

Klemens VII

Giulio de' Medici był synem, prawdopodobnie nieślubnym, Giuliano di Piero de' Medici z Florencji, który już w chwili narodzin syna padł ofiarą spisku Pazzi, oraz Fioretty Gorini. W młodym wieku wstąpił do Zakonu św. Jana, a później został przeorem w Kapui. Jego kuzyn, papież Leon X (TUTAJ), ogłosił go synem Medyceuszy z tajnego małżeństwa. Giulio de”Medici był w stanie przejąć liczne beneficja:

- arcybiskup Florencji (od 9 maja 1513)

- biskup Albii (1513–1515)

- arcybiskup Narbonne (od 14 lutego 1515)

- administrator apostolski diecezji Albenga (1517–1518)

- biskup Bolonii (1518–1518)

- administrator apostolski archidiecezji Embrun (1510–1511)

- administrator apostolski diecezji Ascoli Piceno (1518–1518)

- biskup Egeru (1520–1523)

- administrator apostolski biskupstwa Worcester (1521–1522)

Wyniesiony do godności kardynała 23 września 1513, papież Leon X mianował go kardynałem diakonem tytularnego diakonatu S. Maria in Domnica- 29 września 1513. 26 czerwca 1517 przeniósł się do kościoła tytularnego San Clemente, a 6 lipca 1517 do kościoła tytularnego S. Lorenzo w Damaso. Od 6 lipca 1517 do 19 listopada 1523 był wicekanclerzem Kościoła, od 1 października 1519 do 1 listopada 1520 kamerlingiem Świętego Kolegium.

19 listopada 1523 roku konklawe wybrało go na nowego papieża. Koronacja odbyła się 26 listopada, wkrótce po dniu św. Klemensa I. Imię papieża miało także wskazywać kierunek pontyfikatu (clementia = łaskawość), jak to miało miejsce później w przypadku papieży Klemensa VIII i Klemensa IX i Klemensa XI. Przez cały swój pontyfikat Klemens VII dążył do zwiększenia doczesnej władzy papiestwa i rodziny Medyceuszy.

Od 1521 roku hiszpański król i święty cesarz rzymski Karol V toczył wojnę z Franciszkiem I, królem Francji, o kontrolę nad północnymi Włochami. Po początkowym zachowaniu neutralności w tym konflikcie, w kolejnych latach Klemens zbliżył się do strony Karola V. Jednak w 1526 roku, po schwytaniu Franciszka I, zakończył sojusz z Karolem V i wstąpił do Ligi Cognac. Następnie wojska cesarskie podbiły Rzym i złupiły miasto w 1527 roku. Podczas tzw. Sacco di Roma zrabowano ponad dziewięćdziesiąt procent rzymskich skarbów sztuki, w tym złotnictwo kościelne. Wartość łupu szacuje się na około 10 milionów dukatów.

Po początkowym schronieniu się w Zamku Świętego Anioła Klemens VIII musiał się poddać po długim oblężeniu i groźbie zabicia Katarzyny Medycejskiej ze strony przeciwników we Florencji. Medyceusze zostali wypędzeni z Florencji. 29 czerwca 1529 roku Klemens VII zawarł pokój barceloński z cesarzem Karolem V i odzyskał kontrolę nad Państwem Kościelnym i Florencją Medyceuszy. Zbliżające się pierwsze tureckie oblężenie Wiednia jesienią 1529 roku przyczyniło się do zawarcia trwałego pokoju między Klemensem VII a cesarzem Karolem V. Wreszcie 24 lutego 1530 roku Klemens VII koronował w Bolonii na cesarza Karola V.

Dla rodziny Medyceuszy dzieło papieża z pewnością można określić jako udane. Udało mu się więc doprowadzić  do ślubu Alessandro de' Medici (prawdopodobnie jego nieślubnego syna) z córką Karola V Małgorzatą z Parmy i jego krewną Cateriną de' Medici, jedyną córką Lorenza di Piero de' Medici (wnuka Lorenza de' Medici, zwanego „ il Magnifico”), doprowadzić  do ślubu przyszłego króla Francji Henryka II i ostatecznie przy pomocy Karola V przywrócić dawną Republikę Florencji pod kontrolę Medyceuszy (przyjęcie tytułu księcia przez Alessandro de’ Medici w 1532 roku).

Z powodu Reformacji cesarz Karol V zażądał, aby Klemens VII zwołał sobór, ale papież nie zgodził się. Klemens VII odrzucił także żądanie Henryka VIII dotyczące rozwiązania jego małżeństwa z Katarzyną Aragońską, używając sformułowania „Non possumus”, które stało się znane, w związku z czym król angielski zreformował i uniezależnił Kościόł Anglii od papiestwa. Był to jednak czas Sacco di Roma, gdy papież całkowicie podlegał militarnie cesarzowi, ktόry popierał swoją krewną Katarzynę. Poparcie rozwodu Henryka VIII pogorszyłoby jedynie położenie Klemensa VII. Ponadto nie udało się mu także zahamowanie rozwoju luteranizmu w Skandynawii, ani Reformacji Huldrycha Zwingliego w Szwajcarii. Jedną z nielicznych udanych inicjatyw, było erygowanie kilku biskupstw w Ameryce Południowej. 

W czasie pontyfikatu Hadriana VI (TUTAJ) artyści renesansowi nie przebywali w Rzymie. Na wieść o elekcji Klemensa natychmiast powrócili, mając nadzieję, że papież będzie ich mecenasem, tak jak miało to miejsce za czasów poprzedniego Medyceusza, Leona X. Jednym z głównych dzieł wykonanych w tamtych czasach było udekorowanie Stanzy Watykańskich, praca nad nimi została rozpoczęta jeszcze przez Rafaela za pontyfikatu Leona X. Papież współpracował także ze związanym ze swoim rodem historykiem, Francesco Guicciardinim, a także z filozofem i politykiem Niccolò Machiavellim. Zlecał prace artystom takim jak Benvenuto Cellini czy Michał Anioł. Temu ostatniemu, pod koniec pontyfikatu, polecił namalować słynny fresk „Sąd Ostateczny”.

Klemens VII zmarł 25 września 1534 roku i został pochowany w kościele Santa Maria sopra Minerva. Według niektórych współczesnych przekazów zmarł w wyniku zatrucia muchomorem zielonawym, jednak nigdy nie zostało to udowodnione. Poza tym niektóre objawy zaczęły się na kilka miesięcy przed śmiercią, co jest nietypowe przy zatruciu grzybami. Jako iż powszechnie został uznany za odpowiedzialnego za niezręczną politykę, która doprowadziła do tragedii Rzymu, jego grobowiec smarowano gnojem, a wypisane na płycie nagrobnej imię Clemens (łaskawy) Pontifex Maximus – nieznany osobnik zmienił na InClemens (bezlitosny).

Okres jego pontyfikatu jest negatywnie oceniany przez historyków Kościoła – Klemens VII jest uważany za typowego papieża renesansu. Papież obawiał się koncyliaryzmu – doktryny twierdzącej, że sobory powszechne są najwyższą władzą Kościoła, mającą nawet władzę sędziowską nad papieżem (a więc utraty własnej realnej władzy) i głównie z tego powodu odmawiał zdecydowanie zwołania soboru. 

Ludwig von Pastor uznał, że Klemens był jednym z najbardziej pechowych papieży. Świadczy o tym fakt, jak szybko został zapomniany, a to co zapamiętano, to katastrofalny stan finansów i wysokie podatki. Nawet związany z Medyceuszami, Guiccciardini oskarżał go o „chłód serca”, słabość, niezdecydowanie i dwulicowość.

Zdaniem Paolo Giovio, papież był pozbawiony wielkoduszności i szczodrości, a cechowała go obłuda i skąpstwo. Ponadto Jovius uważał, że Klemens VII nikogo nie nienawidził i nikogo nie kochał. Polemikę z Joviusem podjął florencki polityk i pisarz, Francesco Vettori, który stwierdził, że nikt lepszy od Klemensa VII, nie zasiadał na Tronie Piotrowym. Do oceny Pastora, przyłączył się także Ferdinand Gregorovius, który uważał papieża za człowieka słabego, bojaźliwego i małego serca. W jego opinii bierność Klemensa wobec Reformacji była brzemienna w skutkach dla Kościoła na całym świecie. Obarczył go także winą za stan finansów i Kurii Rzymskiej.

Literatura:

1. D. Weisbrod, Ein Papst, der nicht konnte! Die Tagespost Verlags GmbH, Würzburg 16. November 2023, 16.

2. R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, 1996, 131-132.

3. F. Gregorovius, History of the City of Rome in the Middle Ages, 1902, t. VIII, 453-455, 699-701.

4. L. von Pastor, The history of the popes, from the close of the middle ages. 1910, t. IX, 248, 322-326.

5. G. L. Williams, Papal Genealogy: The Families And Descendants Of The Popes, 1998, 74.

 
6. M. Gryczyński, Poczet Papieży, 2000, 195.

7. V. Reinhardt, Pontifex. Die Geschichte der Päpste. Von Petrus bis Franziskus, 2024, 527-535.

8. J. Gelmi, Das große Buch der Päpste, 2025, 179.