Były kanclerz RFN Gerhard Schröder, honorowy obywatel miasta Hanower, rozważał latem 2016 roku podarowanie miastu dzieła sztuki Markusa Lüpertza. Jako członek Kościoła ewangelickiego pomyślał o Marktkirche, siedzibie Biskupa Krajowego. Idea okna kościelnego rozwinęła się z pierwszego pomysłu na rzeźbę – drugiego współczesnego pomnika Marcina Lutra.
Konkretne dyskusje z Markusem Lüpertzem, Gerhardem Schröderem, Reinhardem Scheibe, Hansem-Martinem Heinemannem i pastorem kościoła Marktkirche Hanną Kreisel-Liebermann miały miejsce jesienią tego samego roku. Wymiana poglądów na temat kościelnego, kulturalnego i intelektualno-historycznego znaczenia Reformacji oraz na temat Marcina Lutra była niezwykle owocna. Pomysł staje się konkretny w projekcie: okno reformacyjne dla Marktkirche.
9 stycznia 2017 rada parafialna Marktkirche przyjmuje z wdzięcznością do wiadomości, że Gerhard Schröder, honorowy obywatel miasta i były kanclerz federalny, pragnie przekazać datki na rzecz kościoła Marktkirche w roku 500-setnej rocznicy Reformacji. Rada z zadowoleniem przyjmuje ten projekt i postanawia przyjąć darowiznę. Artysta profesor Markus Lüpertz zostaje poproszony o zaprojektowanie „okna reformacyjnego” dla Marktkirche.
 |
| Wnętrze Marktkirche |
Po tym, jak spadkobierca Dietera Oesterlena, architekta odbudowy kościoła po II wojnie światowej, wszczął spór prawny dotyczący praw autorskich, w 2021 roku przed Wyższym Sądem Okręgowym w Celle osiągnięto ugodę, która umożliwiła montaż kosztującego 150 000 euro witraża. W marcu 2022 roku rada kościelna odłożyła montaż okna na czas nieokreślony. Jako powód podano stanowisko byłego kanclerza w sprawie rosyjskiego ataku na Ukrainę oraz niewystarczające dystansowanie się go od prezydenta Rosji Putina. W Dniu Reformacji 2023 okno zostało odsłonięte podczas uroczystego nabożeństwa z Biskupem Krajowym Ralfem Meisterem w obecności Markusa Lüpertza.
Duże kolorowe okno, które Gerhard Richter stworzył dla katedry w Kolonii ponad dziesięć lat temu, jest słynne – i abstrakcyjne. 11 500 metrόw kwadratowych w 72 różnych kolorach: czyste piękno! Kiedy zostało odsłonięte, nadal budziło kontrowersje. Jak mogłoby być inaczej w przypadku (nieabstrakcyjnego) okna Markusa Lüpertza? Cieszy się dużą aprobatą, ale i znaczną krytyką. Tak było również podczas wydarzenia informacyjnego w Marktkirche na temat „Okna Reformacji” 18 czerwca 2018 profesor Lüpertz przedstawił i wyjaśnił swój projekt (niebroniony) oraz uznał go za nowy element dominujący w Marktkirche. Promiennej dominacji prezbiterium, zwłaszcza ołtarza, nie może zmącić żaden, choćby imponujący witraż. Okno powinno znajdować się w nawie południowej, a nie pośrodku kościoła. Będzie też kolorowo i jasno, dużo bardziej biało niż czarno. Biała szata efektownej sylwetki zapewni dużo blasku. To nie jest ponure. Ta postać to Marcin Luter, dopuszczalne są jednak także inne interpretacje. Jeden z widzów pomyślał, że może to być błogosławieństwo Chrystusa, inny widział w nim strój ochrzczonych. A muchy? Oczywiście mają być symbolami zła, ale według legendy zło można też przepędzić za pomocą kałamarza jak podobno zrobił to Marcin Luter podczas swojego pobytu na zamku Wartburg.
 |
| Okno Reformacji |
Witraż o wysokości 13 metrów w południowej fasadzie późnogotyckiego kościoła przedstawia dużą białą figurę, która ma przedstawiać wittenberskiego Reformatora, a także inne motywy z czasów Reformacji, takie jak zwój, krzyże i kałamarz. W świetle słońca okna świecą na czerwono, zielono, żółto lub niebiesko. Uwagę przykuwa także pięć tłustych niebiesko-czarnych much, symbolizujących zło i przemijalność.
 |
| Postać Marcina Lutra |
Łukasz Cranach Starszy, artysta z Wittenbergi, który był także osobiście bliski Marcinowi Lutrowi, jak nikt inny ukształtował jego wizerunek swoich czasów i wszystkich kolejnych pokoleń. Cranach Starszy wykonał początkowo trzy miedzioryty mnicha wittenberskiego w latach 1520/1521, z czego dwa – mnicha z księgą w niszy i mnich z czapką doktorską, każda w nieco innych wersjach, również spotkały się z większym zainteresowaniem w recepcji druku.[ … ] Kolejnym typem portretu Lutra były podwójne portrety z Katarzyną von Bora, które powstały w wąskich ramach czasowych małżeństwa; są one poświadczone w różnych wersjach. Ten typ portretu był dokumentowany w pewnych odmianach aż do późnych lat trzydziestych XVI wieku.
Wizualizacje Lutra, które zachowały wpływ do dziś, pochodzą przede wszystkim z XIX wieku. Sprowadzono doświadczonego, wybitnego nauczyciela, burżuazyjnego teologa, znającego język tłumacza Biblii, doświadczonego człowieka, inspirującego profesora. Następnie, zmaterializowały się wcześnie w pomniku Lutra autorstwa Schadowa z 1821 roku w Wittenberdze, kult Lutra podczas Świąt Wartburga, luteranizm niemieckiego ruchu narodowego w trakcie wojen o wolność i wola państwa pruskiego, aby uczynić Reformatora tożsamością kulturową, wyznacznikiem swojej polityki historycznej, łącząc się potężnie i przenikliwie, Luter stał się niemiecko-protestancki. Świat jest usiany jego posągami z brązu na placach targowych. Do dziś dominują raczej ponure, monumentalne rzeźby wysokiego niemieckiego profesora, nieustannie kłócącego się giganta prawdy, ktόre wypełniają przestrzeń w wielu dawnych protestanckich miastach.
Projekt Lüpertza dla Marktkirche w Hanowerze daje możliwość nawiązania na nowo kontaktu z Marcinem Lutrem i może stać się ważnym elementem jego zmienionego wizerunku. Artystycznie przyjmuje nowe podejście. Okno Reformacji otwiera wyzwalający pogląd, od którego my, protestanci, nie możemy łatwo uciec, ale z którym musimy się odpowiedzialnie uporać w horyzoncie naszej współczesnej kultury. Projekt Lüpertza zaprasza także do historycznie odpowiedzialnego wizerunku doktora Lutra, ponieważ zaczyna się tam, gdzie wszystko się zaczęło: w wizualnej sytuacji mnicha, księdza - młodego, zwyzywanego, uciskanego… Luter ma pod wieloma względami staje się wyobcowany. W tym kryje się szansa. Perspektywa artystyczna może pomóc nam porzucić ustalone perspektywy. Myślę, że mało komu dzisiaj służy „wzorzec Lutra”, ale Luter może być inspiracją, aby nauczyć się modlić, a nie używać wielu słów, ale rozmawiać z Bogiem sercem, bać się, kochać i ufać Bogu. Ufać, bać się i kochać – bogactwo relacji z wiecznym Bogiem, który jest dla mnie całkowicie obecny w cierpiącym na krzyżu Jezusie. Agitujący Luter, niemiecki profesor – nie jest nam potrzebny, ale uczymy się doceniać artystę językowego, pocieszyciela, chrześcijanina stawiającego wyzwania. Okno Reformacji może w tym pomóc.
 |
| Fragment Okna Reformacji |
I tak właśnie powinno być z oknem podarowanym przez artystę Markusa Lüpertza z okazji 500-lecia Reformacji w 2017 roku. Rada kościelna dokładnie zapoznała się z jego projektem i treścią i po kontrowersyjnych dyskusjach zdecydowała o zamontowaniu okna wyprodukowanego przez firmę Derix. Fakt, że napotkano opór ze strony zarządcy praw autorskich, spowodował, że musiano zatrudnić kancelarię prawną.
Kościoły robią wrażenie, ponieważ ludzie, obywatele i członkowie społeczności wielokrotnie przyczyniali się do ich budowy i wyposażenia drobnymi i dużymi darowiznami. A kościoły (zbory) są tak kolorowe i różnorodne, ponieważ ludzie inwestują swój czas i pieniądze, aby je „zmieniać”.
Literatura:
Łukasz Cranach Starszy, artysta z Wittenbergi, który był także osobiście bliski Marcinowi Lutrowi, jak nikt inny ukształtował jego wizerunek swoich czasów i wszystkich kolejnych pokoleń. Cranach Starszy wykonał początkowo trzy miedzioryty mnicha wittenberskiego w latach 1520/1521, z czego dwa – mnicha z księgą w niszy i mnich z czapką doktorską, każda w nieco innych wersjach, również spotkały się z większym zainteresowaniem w recepcji druku.[ … ] Kolejnym typem portretu Lutra były podwójne portrety z Katarzyną von Bora, które powstały w wąskich ramach czasowych małżeństwa; są one poświadczone w różnych wersjach. Ten typ portretu był dokumentowany w pewnych odmianach aż do późnych lat trzydziestych XVI wieku. 
Komentarze
Prześlij komentarz