500-lecie spalenia bulli "Exsurge Domine"

Dokładnie 500 lat temu doktor Marcin Luter spalił bullę "Exsurge Domine" (Powstań Panie) wraz z innymi papieskimi prawami kanonicznymi przed Bramą Elsterską w Wittenberdze. Słowami "Ponieważ bluźniłeś przeciwko świętości Pana, niech pochłonie cię wieczny ogień" dokonał ostatecznego zerwania z Kościołem rzymskim. Wydarzenie to, które doprowadziło w niedługim czasie, do ekskomuniki doktora Lutra, stało się motywem w sztuce, szczególnie w XIX wieku.

Jacek Kaczmarski, polski poeta, prozaik, kompozytor i piosenkarz, przywołał to wydarzenie w tekście swojego utworu o Marcinie Lutrze:

"...Z tym więc walczę ja, mnich Augustianin,
Moralności teolog - to przytyk,
Bo w stolicy wołają - poganin!
Reformator, heretyk, polityk!
Tak, papieską ja bullę spaliłem,
Lecz szukajcie miast, które on spalił!
Ja na wrotach kościelnych tezy swoje przybiłem,
On mnie wyklął, a mnisi śpiewali.

Słowa palą, więc pali się słowa:
Nikt o treści popiołów nie pyta.
Ale moja ze Stwórcą rozmowa
Jak Syn Jego - do drzewa przybita!
Niech się gorszy prałacia elita,
Niech się w mękach świat tworzy od nowa!
Lecz niech czyta, kto umie,
niech nauczy się czytać!
Niech powraca - do Słowa!"

Na pamiątkę spalenia bulli "Exsurge Domine" posadzono w Wittenberdze rozległy dąb w miejscu wskazującym miejsce wydarzenia. W 1813 roku Francuzi wycięli drzewo. 25 czerwca 1830 posadzono nowy dąb zwyany Dębem Lutra (niem. Luthereiche). W 1924 roku teren w pobliżu drzewa został odowany w obecnej formie z fontanną im. Paula Friedricha i kamienną ławką autorstwa rzeźbiarza Wilhelma Rexa.

Dąb Lutra (Luthereiche) nieopodal Czarnego Klasztoru w Wittenberdze. Foto: K. Basiński

Literatura:

1. Cz. Pieniążek, H. Sawczyński, A. Szczepański, Dzieje Powszechne Ilustrowane, 1999, t. 8, 151.

2. S. J.Thomsen, Bullen Exsurge Domine: Betydning og Indflydelse, 2019, 22.

3. N. P. Kristensen, Exsurge Domine: Den Teologiske Konflikt mellem Luther og Kirken, 2018, 13f.

4. E. M. Pedersen, Bullen Exsurge Domine: En Kritisk Vurdering, 2019, 67-75.

5. E. J. Svensson, Exsurge Domine: Luthers Utmaning och Påvens Svar, 2018, 45-62.