Kolędy angielskie

     Queen Elizabeth’s High School i Gainsborough Choral Society podczas koncertu kolęd

Inaczej niż w Niemczech, w Anglii ilość komponowanych kolęd spadła wraz z wprowadzeniem Reformacji. Dopiero metodyzm w XVIII wieku i epoka wiktoriańska oraz związane z nimi próby odnowa religijnej odwróciły tę tendencję. Do najsłynniejszych kolęd angielskich zaliczamy:

Coventry Carol (Kolęda z Coventry) – utwór XVI-wieczny. Po raz pierwszy wykonano ją w Coventry w ramach misterium „The Pageant of the Shearmen and Tailors”. W sztuce przedstawiony był moment narodzin Chrystusa według Ewangelii św. Mateusza. Kolęda opowiada o Herodzie i nakazanej przezeń rzezi niewiniątek. Maria lamentuje nad grożącym Jezusowi niebezpieczeństwem. Z całej sztuki zachowała się tylko ta kolęda.

Najstarszym znanym autorem, który pracował nad jej tekstem jest Robert Croo w 1534 roku, a najstarszy druk z zapisem nutowym pochodzi z 1591. Kenneth Leighton stworzył własną wersję tej kolędy. Nie wiadomo, kto był naprawdę jej autorem. Tekst:

1. Lullay, Thou little tiny Child,
By, by, lully, lullay.
Lullay, Thou little tiny Child.
By, by, lully, lullay.

2. O sisters, too, how may we do,
For to preserve this day;
This poor Youngling for whom we sing,
By, by, lully, lullay.

3. Herod the King, in his raging,
Charged he hath this day;
His men of might, in his own sight,
All children young, to slay.

4. Then woe is me, poor Child, for Thee,
And ever mourn and say;
For Thy parting, nor say nor sing,
By, by, lully, lullay.

Hark! The Herald Angels sing (Słuchaj, brzmi aniołów pieśń lub Słysz! Już herold śpieszy nieść) – Tekst tej popularnej kolędy angielskiej ułożył Charles Wesley, jeden z twórców metodyzmu. Pierwszy raz pastor Wesley wydał go w swym zbiorze "Hymns and Sacred Poems" w 1739 roku. Oryginalny początek brzmiał: „Hark! how all the welkin rings”. Dzisiejsza wersja jest rezultatem wielu zmian. Jedna z wersji „Hark! How all the welkin rings” była śpiewana z tą samą melodią, jaką otrzymał powstały w 1772 szkocki hymn „Cudowna Boża Łaska Twa”. W XVIII wieku wiele hymnów istniało tylko jako tekst bez melodii, dlatego Hark... był śpiewany do wielu melodii. Sam Wesley zalecał by śpiewano go do tej samej melodii, co jego inny hymn o tematyce wielkanocnej „Chrystus Pan dziś zmartwychwstał”. W XIX wieku kolędę zaczęto śpiewać na melodię autorstwa Felixa Mendelssohna , zaczerpniętą z jego kompozycji „Festgesang” z 1840 roku (cz. 2, pieśń "Vaterland, in deinen Gauen"). Obecnie jest to jedyna melodia używana w praktyce (rozbrzmiewa m.in. w kilku filmach).


O come all ye faithful („Adeste Fideles” w wersji angielskiej) - Jedyną pewną informacją o pochodzeniu pieśni jest imię i nazwisko kopisty, który zapisał tekst i melodię popularnej pieśni irlandzkiej – sir John Francis Wade (1711-1786). Autor ten sporządził kopię hymnu między 1743 a 1744 dla katolickiego chóru w Douai na północy Francji (region Nord-Pas-de-Calais). W XVIII wieku w miasteczku chronili się prześladowani przez protestantów na Wyspach Brytyjskich katolicy.

Hymn ten został przetłumaczony na wiele języków i jest jedną z najpopularniejszych i najbardziej znanych kolęd świata. Najczęściej obok oryginalnej wykonywana jest wersja angielska "O come all ye faithful". Pieśń bożonarodzeniowa znajduje się w repertuarze wielu wykonawców zarówno XX, jak i XXI wieku: Bing Crosby, Frank Sinatra, Harry Belafonte, Elvis Presley, Andrea Bocelli, Enya, czy Bob Dylan.

The First Noel - Kolęda, która ma kornwalijskie początki, w swojej aktualnej formie została po raz pierwszy opublikowana w 1823 roku w Carols Ancient and Modern, a w 1833 w Gilbert and Sandys Carols. Obie wersje zostały wydane pod redakcją Williama Sandysa oraz Daviesa Gilberta, który napisał również dodatkowe słowa dla "Hymns and Carols of God". Obecnie kolędę wykonuje się z czterema zwrotkami, a nie sześcioma jak to było wcześniej. Jej nową aranżację przygotował angielski kompozytor John Stainer i opublikował w "Carols, New and Old" w 1871 roku.

Wersja angielska:

1. The first Nowell the angels did say

Was to certain poor shepherds in fields as they lay;
In fields where they lay, keeping their sheep,
On a cold winter's night that was so deep:

Refren
Nowell, Nowell, Nowell, Nowell,
Born is the King of Israel.

2. They looked up and saw a star,
Shining in the east, beyond them far:
And to the earth it gave great light,
And so it continued both day and night:

3. And by the light of that same star,
Three Wise Men came from country far;
To seek for a King was their intent,
And to follow the star whersoever it went:

4. This star drew nigh to the north-west;

O'er Bethlehem it took its rest;
And there it did both stop and stay
Right over the place where Jesus lay:

5. Then entered in those Wise Men three,

Fell reverently upon their knee,
And offered there in his presence,
Their gold and myrrh and frankincense:

6. Then let us all with one accord

Sing praises to our heavenly Lord
That hath made heaven and earth of nought,
And with his blood mankind hath bought.


God Rest Ye Merry, Gentlemen (dosł: „Bóg uspokaja was radośnie, panowie”) – Jej tekst wydrukowano po raz pierwszy w Londynie w 1833 roku. Uczynił to brytyjski prawnik William B. Sandys, który umieścił ją w swej kompilacji pieśni bożonarodzeniowych. Autor kolędy pozostaje jednak nieznany.

Odniesienie do kolędy pojawia się w „Opowieści wigilijnej” Karola Dickensa. Brytyjska piosenkarka Annie Lennox nagrała „God Rest Ye Merry, Gentlemen” na swój bożonarodzeniowy album „A Christmas Cornucopia” w 2010 roku. Utwór wydano jaki drugi singel z płyty i nagrano do niego także teledysk. Piosenka uplasowała się na 126. miejscu brytyjskiej listy sprzedaży singli.

W 2012 roku powstało pełne polskie tłumaczenie pieśni. Autorem słów siedmiozwrotkowego przekładu jest Bartosz Kuriata. Istnieją dwie polskie wersje tej kolędy i noszą tytuły „Niech Bóg dziś pokój ześle wam” oraz „Bóg wciąż najmilsi przy nas jest”.


Jingle Bells - Oryginalną wersję utworu napisał amerykański kompozytor James Pierpont (1822–1893), która została zarejestrowana 16.09.1857 jako „One Horse Open Sleigh” („Otwarte sanie zaprzężone w jednego konia”). Znanych jest kilka wersji tego utworu, liczne wersje narodowe (których słowa czasami mają niewiele wspólnego z oryginalnym tekstem piosenki), a także liczne przeróbki i parodie.

Oryginalna liryka utworu „The One Horse Open Sleigh” napisanego przez Jamesa Lorda Pierponta w roku 1857 podana jest poniżej:

Dashing thro’ the snow,
In a one-horse open sleigh,
O’er the hills we go,
Laughing all the way;
Bells on bob tail ring,
Making spirits bright,
Oh what sport to ride and sing
A sleighing song to night.

Jingle bells, Jingle bells,
Jingle all the way;
Oh! what fun it is to ride
In a one horse open sleigh.
Jingle bells, Jingle bells,
Jingle all the way;
Oh! what fun it is to ride
In a one horse open sleigh.

A day or two ago,
I thought I’d take a ride,
And soon Miss Fannie Bright
Was seated by my side,
The horse was lean and lank;
Misfortune seemed his lot,
He got into a drifted bank,
And we, we got upsot.

A day or two ago,
The story I must tell
I went out on the snow
And on my back I fell;
A gent was riding by
In a one-horse open sleigh,
He laughed as there I sprawling lie,
But quickly drove away.

Now the ground is white
Go it while you’re young,
Take the girls to night
And sing this sleighing song;
Just get a bob tailed bay
Two forty as his speed.
Hitch him to an open sleigh
And crack, you’ll take the lead.


We Three Kings, również znana jako We Three Kings of Orient Are lub The Quest of the Magi – kolęda autorstwa wielebnego Johna Henry'ego Hopkinsa, Jr., który napisał zarówno tekst, jak i muzykę. Powstała w 1857 roku, ale nie ukazała się w druku, aż do wydania jego książki "Carols, Hymns and Song" w 1863 roku.

John Henry Hopkins, Jr., wówczas wyświęcony diakon Kościoła episkopalnego, odegrał ważną rolę w organizowaniu świątecznej procesji (podczas której wykonany został ten hymn) dla studentów Ogólnego Seminarium Teologicznego (General Theological Seminary) w Nowym Jorku w 1857 roku, służąc jako dyrygent.

W 2017 roku powstało polskie tłumaczenie pieśni, pt. „Trzej królowie”, w wykonaniu TGD.

Tekst:

We three kings of Orient are;
Bearing gifts we traverse afar,
Field and fountains, moor and mountains,
Following yonder star.

　　Refren:
　　O Star of wonder, star of night,
　　Star with royal beauty bright,
　　Westward leading, still proceeding,
　　Guide us to thy Perfect Light.

Born a King on Bethlehem's plain
Gold I bring to crown Him again,
King forever, ceasing never,
Over us all to reign.

　　Refren

Frankincense to offer have I;
Incense owns a Deity nigh;
Prayer and praising, all men raising,
Worship Him, God most high.

　　Refren

Myrrh is mine, its bitter perfume
Breathes a life of gathering gloom;
Sorrowing, sighing, bleeding, dying,
Sealed in the stone cold tomb.

　　Refren

Glorious now behold Him arise
King and God and Sacrifice
Alleluia, Alleluia
Sounds through the earth and sky

　　Refren

Ding Dong Merrily on High – Angielska kolęda wydana w 1924 roku jako część zbioru The Cambridge Carol-Book: Being Fifty-two Songs for Christmas, Easter, And Other Seasons autorstwa anglikańskiego księdza George’a Ratcliffea Woodwarda (1848–1934).

Muzyka powstała jednak o wiele wcześniej, jej autorem był bowiem francuski kompozytor renesansowy Jehan Tabourot (1519-1593), który stworzył utwór muzyczny z myślą o nauce tańca. Wzorem dla Woodwarda w ułożeniu słów była renesansowa kolęda francuska „Les anges dans nos campagnes”. Tekst:

Ding dong! merrily on high in heav'n the bells are ringing:
Ding dong! verily the sky is riv'n with Angel singing.

Gloria, Hosanna in excelsis!
Gloria, Hosanna in excelsis!

E'en so here below, below, let steeple bells be swungen,
And "Io, io, io!" by priest and people sungen.

Gloria, Hosanna in excelsis!
Gloria, Hosanna in excelsis!

Pray you, dutifully prime your Matin chime, ye ringers;
May you beautifully rhyme your Evetime Song, ye singers.

Gloria, Hosanna in excelsis!
Gloria, Hosanna in excelsis!

Teksty kolęd angielskich z XVI wieku wykorzystał w 1942 roku angielski kompozytor Benjamin Britten do stworzenia swojego dzieła „A Ceremony of Carols” op. 28 na harfę, głosy solowe i trzygłosowy chór chłopięcy.

Literatura:

1. "2. A Christmas carol". Oxford English Dictionary. Retrieved 1 January 2020.

2. D. Herbert, A. Alexis, A. Odendaal, "NotSo Silent Night: Tradition, Transformation and Cultural Understandings of Christmas Music Events in Helsinki, Finland", Ethnomusicology Forum. 21 (3), 2012, 402–423.