Kościół Zamkowy w Wittenberdze

Kościół Zamkowy, 2017

Kościół Zamkowy, znany również jako Kościół Reformacji (niem. Schlosskirche, Kirche der Reformation), jest kościołem ewangelickim w Wittenberdze i w 1996 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest uważany za punkt wyjścia Reformacji po tym, jak Marcin Luter rzekomo przybił tu swoje 95 tez 31 października 1517.

Pierwszy zamek na dzisiejszym miejscu, a wraz z nim najwcześniejszy kościół zamkowy, kaplica Wszystkich Świętych, został zbudowany około 1340 roku przez askańskiego księcia Rudolfa I. 6 maja 1346 powstała fundacja Wszystkich Świętych (Aller Heiligen), która mieściła się w nowo wybudowanym zamku askańskim. 24 lutego 1361 książę Rudolf II nadał kaplicy Wszystkich Świętych dochody, statuty i uregulował porządek nabożeństw. Przepisy te obowiązywały również w czasach jego następcόw. W roku 1400 podporządkowano Kościołowi Zamkowemu miejskie kościoły Najświętszej Marii Panny i Marienkapelle na Apollensberg na polecenie papieża Bonifacego IX.

W latach 1490-1515 elektor Fryderyk III Mądry zlecił przebudowę całego pałacu, począwszy od skrzydła południowego i zachodniego. Dopiero w 1496 roku Konrad Pfluger dobudował Kościół Zamkowy jako skrzydło północne, gdzie prace sklepieniowe zakończono dopiero pięć lat po konsekracji Kościoła (17 stycznia 1503). Od tego czasu Kościół Zamkowy tworzy skrzydło północne zamku. Fryderyk III Mądry stworzył w nim obszerną, trzecią co do wielkości w Europie kolekcję relikwii, która przyciągała pielgrzymów z daleka i odpowiednio ją wyposażał z wielką starannością. Wiele z ponad 19 000 relikwii o równowartości około dwóch milionów lat odpustu znalazło swoje miejsce na 16 ołtarzach wąskiej trójbocznej galerii, skąd również odbywały się ich „instrukcje” (prezentacja).

Kościół Zamkowy funkcjonował od 1507 roku jako kościół uniwersytecki i w rezultacie przekształcił się w sanktuarium akademickie. Tu odbywały się obrony tez doktorskich, Filip Melanchton wygłosił słynne przemówienie inauguracyjne w 1518 roku, nabożeństwa i chowano tu dygnitarzy akademickich uniwersytetu. Niektórych z tych dostojników można jeszcze zobaczyć na ścianach w ich epitafiach.

Drzwi Tezowe (Thesentür TUTAJ)

Główny portal, wówczas wykonany z drewna, służył członkom uczelni do zamieszczania informacji. Podobno 31 października 1517, w wigilię dnia patrona kościoła zamkowego, zamieszczono tu 95 tez Marcina Lutra, augustianina eremity i profesora teologii, aby wywołać dyskusję w sprawie sprzedaży odpustów. Kwestią sporną jest, czy 95 tez zostało przybitych do drzwi Kościoła (TUTAJ). Udowodniono, że doktor Luter wysłał tezy w formie odręcznej tego dnia do dwóch biskupów, a następnie do innych teologów.

Płyta nagrobna Fryderyka III Mądrego

W 1525 roku pochowano Fryderyka III Mądrego w Kościele Zamkowym. W tym samym roku wprowadzono obrządek luterański. Swoje miejsce spoczynku znaleźli także Marcin Luter (1546) i Filip Melanchton (1560).

Nagrobek Marcina Lutra pod amboną

Nagrobek Filipa Melanchtona

Kościół spłonął w 1760 roku podczas wojny siedmioletniej. Większość wnętrza została utracona, fasada zewnętrzna została przebudowana w zmodyfikowanej formie do 1770 roku. Wieżę zamkową przekształcono na wieżę kościelną. Kościół doznał nowych zniszczeń, zwłaszcza wieży, w 1814 roku, kiedy Wittenberga została szturmowana podczas wojen napoleońskich. Zaginęła większość wyposażenia wnętrza kościoła wraz z cennymi dziełami sztuki i reliktami. Zachowały się jedynie metalowe zabytki sztuki, w szczególności grób Fryderyka III Mądrego, który w 1527 roku wykonał w Norymberdze znany odlewnik brązu Peter Vischer.

W 1815 roku, po Kongresie Wiedeńskim, Wittenberga znalazła się w Prusach. Po przeniesieniu Uniwersytetu Wittenberskiego do Halle (Saale) w 1817 roku zamek i kościół uniwersytecki przekazano do użytku nowo utworzonemu Seminarium Ewangelickich Kaznodziejów.

10 listopada 1858, z okazji 375. urodzin Marcina Lutra, król pruski Fryderyk Wilhelm IV podarował odlane z brązu drzwi tezowe w miejsce drewnianych, które spłonęły w 1760 roku podczas uroczystej inauguracji.

Fragment obecnego ołtarza

Z okazji 400. urodzin Marcina Lutra w 1883 roku Fryderyk Adler przeprowadził gruntowną przebudowę kościoła w stylu neogotyckim na „Pomnik Reformacji”, którą ukończono w 1892 roku. Jej wewnętrzny rdzeń został gruntownie przebudowany zgodnie z przekazami historycznym. 31 października 1892 przeprojektowany kościół został ponownie oddany do użytku w obecności cesarza Wilhelma II w historycznej procesji.

W 1949 roku utworzono parafię zamkową. Z okazji 500. rocznicy urodzin Marcina Lutra (1983) odsłonięto w Kościele Zamkowym dwanaście przeszklonych okien z portretami trzynastu najważniejszych uczniów-reformatorów Marcina Lutra. Światowa Federacja Luterańska zleciła ich wykonanie artystce z Halle Renate Brömme, która stworzyła obrazy na szkle w adaptacyjnym, ponadczasowym stylu.

Od 1978 do 1992 roku w tym kościele pracował kaznodzieja Friedrich Schorlemmer, który stał się znany na całym świecie dzięki akcji symbolicznego przekucia miecza na lemiesz – znak nadziei dla ruchu pokojowego NRD.

W latach 1999/2000 wyremontowano więźbę dachową i ponownie pokryto dach według wzoru z 1892 roku.

Z widokiem na organy

Wnętrze kościelne

Fragment sklepienia

Rόża Lutra

Pomnik Marcina Lutra

Jedno z okien witrażowych z herbami miast, ktόre przyjęły Reformację

Herb Jeleniej Gόry

Witraż z Ukrzyżowaniem Pańskim

Wieża kościelna z napisem „Warownym grodem jest nasz Bόg”

Literatura:

1. H.-J. Krause, Die Emporenanlage der Torgauer Schloßkapelle in ihrer ursprünglichen Gestalt und Funktion; in: Bau- und Bildkunst im Spiegel internationaler Forschung; Hg. vom Institut für Denkmalpflege der Deutschen Demokratischen Republik, Zentraler Bereich Dokumentation und Publikation, 1989, 233-245.

2. H. Schilling, Martin Luther. Rebell in einer Zeit des Umbruchs, 2016, 213.

3. SCHLOSSKIRCHE

4. PREDIGERSEMINAR