Jan Oekolampad

Jan Oekolampad (ok. 1482-1531)

Ten szwajcarski humanista i teolog pochodzący z miasta Weinsberg w Palatynacie Reńskim, związał całe swoje życie z ruchem reformacyjnym w Bazylei. Jego ojciec był poważanym obywatelem, matka pochodziła z rodu radców bazylejskich. Pierwotnie nazywał się Johannes Heussgen (także Husschyn, Hussgen, Huszgen lub Hausschein). Zgrezyzował swoje nazwisko, jak to było w tamtych czasach modne wśród humanistów (οἶκος: dom i λαμπάς: lampa).

Od 1499 roku studiował prawo w Bolonii. W Heidelbergu, Tybindze i Stuttgarcie studiował teologię, hebraistykę i języki klasyczne. Tam poznaje Jana Reuchlina, Filipa Melanchtona i Wolfganga Capito. Od 1506 do 1508 roku był wychowawcą książąt palatyńskich w Moguncji. W 1510 roku został wyświęcony na kaznodzieję i otrzymał stanowisko księdza w Johanneskirche w Weinsbergu. Tam bulwersuje on swoimi reformatorskimi kazaniami i w 1518 roku opuszcza miasto. W 1515 Oekolampad udał się do Bazylei gdzie współpracował z Erazmem z Rotterdamu przy wydaniu Nowego Testamentu, a na Uniwersytecie obronił pracę doktorską z teologii i opublikował gramatykę grecką, jak również tłumaczenie pism patrystycznych (zajmująca się twórczością i życiem Ojców Kościoła) i pisarzy starochrześcijańskich oraz epoką, w której żyli.

W 1518 roku został powołany przez Wolfganga Capito do katedry w Bazylei, a wkrótce po tym do katedry w Augsburgu, gdzie krótko przed tym miała miejsce obrona „niesfornego” księdza Marcina Lutra podczas przesłuchania przez legata papieskiego kardynała Tomasza Kajetana. Dotąd Oekolampad postępował zgodnie z tradycją Erazma, studiował pisma Lutra, konsultował się z Janem Eck i w 1520 roku zamieszkał w klasztorze Altomünster. Tam przetłumaczył kolejne pisma Ojców Kościoła i doszedł tak daleko, że zgodził się z doktryną usprawiedliwienia przez samą wiarę, a swoje stanowisko opublikował w dwóch pismach. Po tym musiał opuścić klasztor i został księdzem na zamku Ebernburg u zwolennika reformacji i protektora Marcina Lutra, Franza von Sickingen.

W 1522 roku osiadł ostatecznie w Bazylei, gdzie przetłumaczył kolejne pisma patrystyczne. Od 1523 roku prowadził publiczne wykłady o biblijnych prorokach, wkrótce po tym z woli książęcego biskupa został mianowany na profesora, a w 1525 roku został duchownym w Martinskirche.

Oekolampad kontynuował dyskusje z Huldrychem Zwinglim, Erazmem z Rotterdamu, Lutrem i Marcinem Bucerem. Wyrażał podobny pogląd co reformator w Zurychu, że podczas Wieczerzy Pańskiej (Komunii) spożywany chleb i wino są jedynie symbolami ciała i krwi Jezusa Chrystusa (memorializm). W 1526 roku był liderem reformowanych podczas dysputy w Baden.

Jan Oekolampad cieszył się dużym poważaniem, jednakże nigdy nie miał tak dużego wpływu jak Zwingli w Zurychu, zwłaszcza, że był biskupem Bazylei. W wyniku nacisku społeczeństwa w roku 1525 doszło do sekularyzacji kilku klasztorów, w 1528 roku ewangelicy reformowani uzyskali wolność wyznaniową, a w 1529 roku doszło do zniesienia katolickich nabożeństw. W tym samym roku Oekelampad poślubił Wibrandis Rosenblatt, która urodziła mu troje dzieci, i która po jego śmierci wyszła za mąż najpierw za Wolfganga Capito, a później za Marcina Bucera.

W 1528 roku Oekolampad zorganizował z Zwinglim dysputę w Bernie. Od 1529 roku był biskupem Kościoła reformowanego w Bazylei, ale zachował także stanowisko profesora. Wziął też udział, stojąc po stronie Zwingliego w rozmowach religijnych w Marburgu (1529), w której Zwingli odrzucił porozumienie, a które zaakceptował Marcin Bucer. Na pięciu synodach (1529-1531) troszczył się o naukę kościelną (katechizm) i kościelny rygor, a nadzór nad tym chciał przekazać radzie niezależnych prezbiterów.

Oekolampad zmarł w 1531 roku, kilka tygodni po śmierci Huldrycha Zwingli i został pochowany w katedrze w Bazylei.

Literatura:

1. J. Brashler, From Erasmus to Calvin: Exploring the Roots of Reformed Hermeneutics. Interpretation: A Journal of Bible and Theology. 63 (2), 2009, 154–166.

2. R. Bäumer, L. Scheffczyk, Johannes Oekolampadius, 1994, 673.

3. T. Stähelin, John Oecolampadius: The Reformer of Basel, 2016.