Jerzy Spalatin

Jerzy Spalatin (1484-1545)

Jerzy Spalatin odegrał znaczącą rolę dla rozwoju reformacji jako kaznodzieja i sekretarz elektora saskiego Fryderyka III Mądrego. Spalatin studiował na uniwersytetach w Erfurcie (1498–1499, 1505) i w Wittenberdze (1502–1503). Wcześnie związał się ze środowiskami humanistycznymi. W 1505 roku zaczął nauczać w klasztorze Georgenthal i w 1508 roku został wyświęcony przez tego samego biskupa, co Marcin Luter - Jana Bonnemilcha von Laasphe. Następnego roku objął stanowisko nauczyciela młodego księcia Jana Fryderyka, późniejszego elektora. W 1512 roku został bibliotekarzem Fryderyka III Mądrego. Wkrótce stał się najbardziej zaufanym współpracownikiem księcia elektora. Swoje wpływy wykorzystywał, by chronić przed sądami humanistów i poetów. Poznanie Doktora Marcina Lutra zmieniło jego życie i, jeszcze zanim porzucił katolicyzm, korzystał z jego rad. To właśnie Spalatin zdobył u elektora poparcie dla Lutra, chociaż próbował nieco powstrzymywać jego gwałtowne działania i to wpływom Jerzego Spalatina można przypisywać niepewną postawę mnicha augustiańskiego we wczesnych latach reformacji. W 1518 roku Spalatin towarzyszył elektorowi na sejmie w Augsburgu, negocjował z kardynałem Kajetanem i nuncjuszem Miltitzem, był obecny przy wyborze i na koronacji Karola V oraz na Sejmie w Wormacji. Podczas pobytu Lutra na zamku Wartburg umożliwiał mu korespondencję z Wittenbergą. Przekładał listy reformatora do elektora z łaciny na język niemiecki. Pomimo trudności jego sytuacji na dworze Fryderyka III Mądrego, który pozostał wierny wierze katolickiej, Spalatin próbował przekonać księcia do poglądów Lutra, co poskutkowało zniesieniem niektórych obrzędów w wittenberskim seminarium duchownym. Po śmierci elektora utrzymał swą pozycję na dworze, jednak jego stałą siedzibą stał się Altenburg, gdzie objął stanowisko kaznodziei. 13 sierpnia 1525 roku wygłosił swoje pierwsze kazanie. Jego próby zreformowania seminarium w Altenburgu spotkały się z oporem, zwłaszcza, że jego małżeństwo stało się okazją do krytyki, jednak wykorzystując prawo świeckie, przeprowadził dzieło reformacji. W 1526 roku towarzyszył elektorowi Janowi Mocnemu na sejmie w Spirze, brał także udział w wizytacjach parafii. Od 1528 roku Spalatin był superintendentem w Altenburgu. Zebrał wszystkie kamienie półszlachetne opisane w Objawieniu (Apokalipsie) Jana - kolekcję można obejrzeć na specjalnej wystawie poświęconej osobie Jerzego Spalatina w altenburskim zamku. W 1530 roku uczestniczył w sejmie w Augsburgu, towarzyszył księciu podczas wyboru króla Ferdynanda w Kolonii, brał udział w zawieraniu pokoju z Cadan (1534) i w tworzeniu artykułów szmalkaldzkich. Przez całe życie utrzymywał ścisły kontakt listowny z Doktorem Lutrem. Niestety, jego listy do reformatora nie zachowały się. Znamy jednak treść odpowiedzi, które niejednokrotnie zaskakują swoją bezpośredniością, na przykład jeśli chodzi o relacje damsko-męskie…

Jerzy Spalatin pozostał związany z Uniwersytetem w Wittenberdze i często go odwiedzał. Pod koniec życia popadł w melancholię, jednak był aktywny aż do śmierci. Zmarł 16 stycznia 1545 roku, dzień przed swoimi 61. urodzinami. Pochowano go przed ołtarzem kościoła miejskiego św. Bartłomieja, w którym piastował stanowisko proboszcza. Jego szczątki sprofanowano.

Literatura:

1. Chr. Weide, Spalatin (Burkhardt), Georg. In: V. Leppin, G. Schneider-Ludorff (Hrsg.), Das Luther-Lexikon, 2015, 647-648.

2. H. Volz, Bibliographie der im 16. Jahrhundert erschienenden Schriften Georg Spalatins, in ZfBB 5 (1958), 83-119.