 |
| Wojna chłopska |
18 maja 1525 roku elektor palatynacki Ludwik V napisał w Wittenberdze list do Filipa Melanchtona z prośbą m.in.: by ocenił zachowanie chłopów. Melanchton napisał w swojej odpowiedzi:
„[…] to jest dzikie, niegrzeczne chłopstwo i że władza postępuje słusznie. Poza tym dziesięcina jest legalna, poddaństwo i odsetki nie są świętokradztwem. Władze mogą nakładać kary w zależności od potrzeb danego kraju, a chłopi nie mają prawa narzucać władzom prawa. Dla takiego niegrzecznego, rozpustnego i krwiożerczego ludu Bóg wzywa miecz.”
Odpowiedź ta zwolniła elektora ze wszystkich porozumień (traktat w Udenheim i Hilsbach). Wyposażył siły zbrojne i 22 maja 1525 przeniósł się z 4500 najemnikami, 1800 kawalerzystami i kilkoma działami z Heidelbergu do Bruchsal, dokąd wkroczył zwycięsko 23 maja 1525 roku.
Broszura Melanchtona „Przeciwko artykułom chłopstwa“ (niem. Wider die Artikel Bauernschaft) została napisana między 18 maja a 5 czerwca 1525 jako opinia ekspercka dla elektora Palatynatu Ludwika. Została poprawiona przed drukiem i ukazała się pod koniec sierpnia/na początku września 1525 roku. Duży autorytet Melanchtona prawdopodobnie skłonił przywódców chłopskich Palatynatu do mianowania go arbitrem. Filip Melanchton zdecydowanie rozprawia się z Dwunastoma Artykułami i przeciwstawia im tezy biblijne, gdyż chłopi chcieli kierować się Ewangelią. Co ciekawe, Melanchton dopuszcza opór wobec władzy, pod warunkiem, że nie jest on skierowany przeciwko rozkazowi Boga.
Wielki autorytet, jaki posiadali Luter i Melanchton w ruchu reformacyjnym, ich nierozerwalny związek z całością ich twórczości i wynikający z niej wpływ społeczny uzasadniają dobór źródeł. Różnice w sposobie myślenia obu stron – Luter był bardziej zorientowany na teologię, poglądy Melanchtona były bardziej zakorzenione w humanizmie - należy je rozumieć jedynie jako informacje stanowiące tło dla formalnych rozważań nad źródłami. Zamiast tego należy uwypuklić wspólne cechy autorów w ich zaangażowaniu w Dwunastoma Artykułami, aby można było uzasadnić konsekwencje i skutki, jakie miały ich pisma dla wydarzeń i struktur tamtego okresu. Fakt, że broszura chłopska w swoim ostatnim wydaniu podkreślała, że jej postulaty należy wprowadzać w życie tylko w zgodzie ze Słowem Bożym, pozwolił reformatorom na płynne rozpoczęcie oceny wojny chłopskiej. Jak już wspomniano, żądanie zniesienia poddaństwa było równoznaczne z końcem istniejącego porządku społecznego. W związku z tym obaj autorzy szczegółowo omówili relację między autorytetem a podmiotem.
Pisma Doktora Lutra, skonstruowane w formie kazania, stanowią próbę przedstawienia sytuacji za pomocą drastycznych porównań i mocnego doboru słów. Zwracając się do książąt pisze:
„Miecz jest na twojej szyi, a ty myślisz, że siedzisz tak mocno w siodle, że nikt nie będzie w stanie cię z niego wyciągnąć, taka pewność siebie i uparta arogancja złamie ci kark, zobaczysz”. (WA 18, 293,34-294,3)
Ponadto Reformator wyjaśnia chłopom:
„Bo chrześcijanie nie walczą za siebie mieczem ani bronią, ale krzyżem i cierpieniem, tak jak ich Książę Chrystus nie nosi miecza, ale wisi na krzyżu”.
Obrazowy język Marcina Lutra, podkreślony jego osobistym zaangażowaniem:
„Widzę bowiem dobrze, że jeśli diabeł nie zdołał mnie zniszczyć przez papieża, to będzie usiłował mnie zniszczyć i pożreć przez krwawych, morderczych proroków i zepsute duchy, które są wśród was”. - ostatecznie marginalizuje powstańców w społeczeństwie.
Poprzez ciągłe powtarzanie i porównywanie, chłopi zostali pozbawieni wszelkiego moralnego wsparcia. Nazywani są prorokami morderstw, poganami, Turkami, Żydami, rabusiami i złodziejami. Bardziej obiektywny tekst Melanchtona również traktuje głównie o konflikcie między autorytetem a podmiotem. Melanchton kładzie nacisk na Ewangelię wyraźniej niż Luter, co pozwala mu zachować faktyczny dystans do swoich przeciwników. Mimo to jego dobór słów nie jest nieśmiały i on również stara się postawić chłopów poza jakimkolwiek prawem. W rozdziale jego broszury „O władzach” we wstępie czytamy:
„A szczególnie Ewangelia wymaga posłuszeństwa wobec władz, a ponieważ artykuł ten jest tak pogardzany przez tych, którzy nazywają siebie ewangelikami, chcemy im przedstawić Ewangelię i Słowo Boże…“
Zupełnie oczywiste jest, że obaj autorzy chronili dotychczasowe struktury społeczne. Mimo to opowiadali się za zmianami w niektórych konfliktach. Melanchton w swoim oświadczeniu dotyczącym artykułów szóstego i siódmego – artykuły te skarżą się na służby i pańszczyznę – odwołuje się do sądu świeckiego i radzi władzom:
„...ustąpić trochę dla dobra pokoju,...”
Literatura:
1. Joß Fritz und seine Zeit. In: Heimatverein Untergrombach: Beiträge zur Heimatgeschichte, Bd. 4, 1989, 46-61.
2. R. Endres, Ursachen, in: H. Buszello, P. Blickle, R. Endres, (Hrsg.), Der deutsche Bauernkrieg,1995, 217 – 254.
3. S. Tode, Melanchthon und der Bauernkrieg 1524/25. In: Zur Geschichte des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, 2003, 87-103.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz