 |
| Nikiforos Lytras, Kolędy, 1872 |
„Kalanta Christougenon” (Κάλαντα Χριστουγέννων, po polsku: „Świąteczna kolęda”) to grecka tradycyjna kolęda (kalanta), powszechnie określana skrótem „Kalanta” lub „Kalanda”, śpiewana w okresie Bożego Narodzenia i towarzyszą jej lekkie instrumenty perkusyjne, takie jak trójkąt i gitara.
Tekst:
Καλήν εσπέραν άρχοντες,
αν είναι ορισμός σας,
Χριστού τη Θεία γέννηση,
να πω στ' αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον,
εν Βηθλεέμ τη πόλη,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρεται η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων,
ο βασιλεύς των ουρανών,
και ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι,
το Δόξα εν υψίστοις,
και τούτο άξιον εστί,
η των ποιμένων πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται
τρεις μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί
χωρίς να λείψει ώρα.
Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε,
πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
χρόνια πολλά να ζήσει.
Na każde z trzech wielkich świąt przypadają osobne kolędy, odnoszące się odpowiednio do Narodzenia, św. Bazylego i Nowego Roku oraz do Chrztu Jezusa w rzece Jordan, wraz z życzeniami dla domu.
Oprócz kolęd na zimowy okres świąteczny rozróżnia się też kolędy wiosenne lub wielkopostne, zwane potocznie „Kolędami Łazarza”, śpiewane w sobotę przed Niedzielą Palmową jako zwiastun zmartwychwstania Chrystusa obchodzonego tydzień później.
W dawnych czasach kolędujące dzieci prosiły i otrzymywały jadalne prezenty, takie jak suszone owoce, jajka, orzechy lub słodycze. W XX wieku było to stopniowo zastępowane darowiznami pieniężnymi - od drobnych w przypadku nieznajomych po znaczne kwoty w przypadku bliskich krewnych. Kolędują też orkiestry marszowe, chóry, młodzież szkolna starająca się o fundusze na wycieczki lub cele charytatywne, członkowie stowarzyszeń ludowych lub po prostu grupy sympatyków.
Najstarsza znana grecka kolęda „Άναρχος θεός καταβέβηκεν”, zwana potocznie „kolędą bizantyjską” (po polsku: "Bóg, który nie ma początku, zstąpił"), jest datowana językowo na ok. 1000 rok po Chrystusie i tradycyjnie kojarzona z miastem Kotyora w Pontos (dzisiejsze Ordu, Turcja).
Tekst:
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν,
και εν τη Παρθένω κατώκησεν.
Έρουρεμ, έρουρεμ
έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!
Βασιλεύς των όλων και Κύριος
ήρθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι.
Έρουρεμ, έρουρεμ
έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε,
τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε.
Έρουρεμ, έρουρεμ
έρου έρου έρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!
Δέξου Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου,
Βασιλέα πάντων και Κύριον
Έρουρεμ, έρουρεμ,
έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!
Εξ Ανατολών Μάγοι έρχονται,
δώρα προσκομίζοντες άξια.
Έρουρεμ, έρουρεμ
έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!
Σήμερον η κτίσις αγάλλεται
και πανυγυρίζει και χαίρεται
Έρουρεμ, έρουρεμ
έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!
Większość kolęd jako świątecznych wizyt ma mniej lub bardziej standardowy format: rozpoczynają się od wywyższenia odpowiedniej uczty religijnej, a następnie wychwalają pana i panią domu, ich dzieci, gospodarstwo domowe i jego pracowników, a kończą zazwyczaj uprzejmą prośbą o podarunek i obietnicą powrotu w przyszłym roku po więcej dobrych życzeń. Prawie wszystkie kolędy to tzw. wiersze dekapentasylabiczne, co oznacza, że ich brzmienie i melodie są łatwo zamienne. Jest to forma metryczna stosowana w poezji bizantyńskiej i greckiej od X wieku do przełomu XIX i XX wieku, a obecnie używana w poezji ludowej. Są to wiersze białe, bez rymów, a każdy werset ma piętnaście sylab, z wyraźną cezurą po ósmej sylabie. Doprowadziło to do powstania wielu lokalnych wariantów, których części często nakładają się na siebie lub przypominają się nawzajem pod względem wersetu i melodii. Niemniej jednak ich muzyczna różnorodność pozostaje ogólnie bardzo szeroka: na przykład kolędy z Epiru są ściśle pentatoniczne, w rodzaju polifonii praktykowanej na Bałkanach, z towarzyszeniem klarnetów i skrzypiec; na wyspie Korfu styl ten jest stonowaną harmoniczną polifonią, której towarzyszą mandoliny i gitary. Ogólnie rzecz biorąc, styl muzyczny każdej kolęd jest ściśle zgodny ze świecką tradycją muzyczną danego regionu.
Tradycyjną grecką kolędą śpiewaną na święto Epifanii jest "Των Φώτων" (po polsku: "Światła"):
Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός
η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ' η κυρά μας η Παναγιά.
Κάλημερα, κάλησπερα.
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά. (x2)
Όργανo βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Άϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Κάλημερα, κάλησπερα,
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά. (x2)
Τα κάλαντα αυτά τα τραγουδούν την Παραμονή των Φώτων.
Ολόκληρο το τραγούδι έχει ως εξής:
Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί
και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,
κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά.
Σπάργανα βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ - Γιάννη παρακαλεί:
-Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,
δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί;
-Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ
και τον Κύριό μου παρακαλώ.
Ν΄ ανέβω πάνω στον ουρανό,
Να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
-Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,
έλα να βαπτίσεις Θεού παιδί.
Ν΄ αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά,
Ν΄ αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.
Literatura:
1. O. Jurewicz, Historia literatury bizantyńskiej, 1984, 295-300.
2. «Πότε γιορτάζει ο/η Χρυσούλα - Εορτολόγιο». eortologio.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2019.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz