 |
| "Loci communes...", wydanie z 1522 roku |
„Loci communes rerum theologicarum" („Podstawowe pojęcia teologiczne”) to dzieło Filipa Melanchtona z 1521 roku. Reprezentuje ono pierwszą dogmatykę Kościoła Luterańskiego.
Pojęcie „loci communes” jest wieloznaczeniowe:
- miejsca wspólne, w których ktoś chciałby umieścić rzeczy w umyśle lub w książce - zorganizowane jakby w fizycznym miejscu i łatwe do odzyskania w razie potrzeby
- nauka o motywach, zwrotach, toposach
- sytuacje, postacie, ciągi zdarzeń powtarzające się w literaturach różnych narodów, motywy oznaczające pewne schematy myślenia
- zbiór toposów
Metoda loci to starożytna metoda pamięci, której Filip Melanchton i wielu innych klasycznie wykształconych humanistów nauczyło się w młodym wieku. Zastosował tę sztukę zapamiętywania i organizacji do uczenia się Pisma Świętego na pamięć. Melanchton był pierwszym zwolennikiem Reformacji, który użył metody loci do uporządkowania głównych nauk Pisma Świętego. Ale każdy, kto zna Mały Katechizm Marcina Lutra, wie, że nauczanie biblijne można zorganizować w teologiczne loci. W Katechizmie prawie każdy fragment, rozdział i werset Pisma Świętego można wpisać w artykuł. Wiedział o tym Luter i Melanchton.
Używamy metody loci każdego dnia, ponieważ jest to naturalne dla umysłu. Jeśli chcemy coś zapamiętać, musimy to odłożyć, aby móc później znaleźć. Robimy to z obiektami fizycznymi, a także z obiektami natury duchowej, niematerialnej. Gdzie włożyłeś klucze? To fizyczne miejsce, otaczające ścianę od jadalni do kuchni, po twojej prawej stronie, na blacie. Śledzimy nasze kroki. Loci mają wizualnie łączyć wiedzę z fizycznymi lokalizacjami. Melanchton użył tej metody, aby uporządkować zbiór wiedzy biblijnej w książce, umieszczając ważne tematy (toposy, inna nazwa „miejsce”) lub artykuły we własnym miejscu.
„Loci communes…” zostały one poprawione w latach 1535, 1543 i 1559, przy czym tytuł tekstu również częściowo się zmienił (późniejsze wersje to: Loci praecipui theologici = Podstawowe pojęcia teologii). Dzieło ukształtowało rozwój teologii luterańskiej. „Loci…” były pierwotnie napisane po łacinie, niemiecka wersja Justusa Jonasa pojawiła się w 1538 roku, a w 1553 - przez samego Filipa Melanchtona.
W 1519 i 1520 roku Melanchton obszernie zajmował się, w tym na wykładach, Listem Apostoła Pawła do Rzymian. Jego studia przerodziły się w systematyczną prezentację podstawowych teologicznych terminów doktrynalnych. Jego wstępne studia i notatki z wykładów pojawiły się w kilku nieautoryzowanych przedrukach w latach 1520/21, co zachęciło Melanchtona do poprawnej i całkowitej rewizji materiału. Pierwsza edycja „Loci communes…” ukazała się w grudniu 1521 roku i została natychmiast odebrana jako obszerna i całkowicie nowa dogmatyka Reformacji luterańskiej. Dla teologów protestanckich „Loci…” zastępują „spekulatywne sumy i komentarz do wyroków nauki scholastycznej”. Różnią się od nich dwoma zasadniczymi względami: stanowią interpretację przekazu biblijnego opartą wyłącznie na Biblii i mają podejście empiryczno-teologiczne.
Opierając się na Biblii Melanchton argumentował, że grzech to coś więcej niż akt zewnętrzny- wykracza poza rozum, w ludzką wolę i emocje, tak że człowiek nie może po prostu zdecydować się na dobre uczynki i zdobycie zasługi przed Bogiem. Grzech pierworodny jest rodzimą skłonnością, nadmierną troską o siebie, która plami wszystkie ludzkie działania. Ale łaska Boża pociesza człowieka przebaczeniem, a czyny ludzkie, choć niedoskonałe, są odpowiedzią w radości i wdzięczności za Bożą życzliwość.
Drugie wydanie z 1535 roku zostało znacznie rozszerzone. W nim humanistyczny charakter Melanchtona wysuwa się na pierwszy plan wyraźniej, „starając się przekazać prawdę chrześcijańską za pomocą spostrzeżeń filozofii starożytnej”. Ponadto zgodnie z zasadą porządku powrócił układ rozdziałów zgodnie z historią zbawienia, którego celowo nie przestrzegano w pierwszym wydaniu z 1521 roku.
W trzecim wydaniu z 1544 roku „Loci communes…” osiągnięto ostateczną formę jako wzorcowy tekst dawnej ortodoksji protestanckiej. Wyraźne zmiany w treści można zauważyć zwłaszcza w doktrynie wolnej woli, która została tutaj złagodzona w porównaniu z ostrym jej odrzuceniem we wcześniejszych wydaniach. Ostatnia wydanie ukazało się w 1559 roku, na krótko przed śmiercią Melanchtona. Uniwersytet Cambridge w Anglii promował lekturę tego wydania, a królowa Elżbieta I praktycznie nauczyła się go na pamięć, aby mogła rozmawiać o teologii.
„Loci communes…” z 1521 roku – treść:
1. De hominibus viribus adeoque de libero arbitrio (O zakresie mocy człowieka i o wolnej woli)
2. De peccato (O grzechu)
3. De lege (O Prawie)
4. De evangelio (O Ewangelii)
5. De gratia (O Łasce)
6. De iustificatione et fide (O usprawiedliwieniu i wierze)
7. De discrimine veteris ac novi testamenti item de abrogatione legis (O różnicy między Starym i Nowym Testamentem a zniesieniu Prawa)
8. De signis (O znakach)
9. De caritate (O miłości)
10. De magistratibus (O władzy)
11. De scandalo (O gniewie)
Literatura:
1. J. Lane, Melanchthon´s Loci Communes, 2017, www.lutheranreformation.org
2. Q. Breen, The Terms “Loci Communes” and “Loci” in Melanchthon. The Church History, Published online by Cambridge University Press: 28 July 2009.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz