Marcin Luter w cytatach

Marcin Luter jako tłumacz  Doktor Luter przyjmuje formy i metody późnośredniowiecznej alegorii, której początki sięgają czasów Ojców Kościoła. W kontekście swojej hermeneutyki biblijnej, którą wypróbował na przykładzie Augustyna z Hippony, klasyfikuje poczwórny sens tekstu biblijnego jako podwójny antagonizm ciała i ducha (zgodnie z Apostołem Pawłem) lub ducha i litery (analogicznie do Augustyna). Topograficznie uzupełnia płaski, a więc poziomy, proces poczwórnego sensu Pisma, z pionowym procesem podwójnego napięcia między Bogiem a człowiekiem, niebem a ziemią, ciałem i duchem lub literą i duchem. W rezultacie egzegeza późnego średniowiecza, która zredukowała się do zwykłego wyliczenia ustalonych fragmentów interpretacji, nabiera nowego aspektu, dalszego wymiaru prowadzącego do w/w wielowymiarowości (schemat).  Schemat: wielowymiarowa interpretacja Pisma Można wykazać, że podejście wittenberskiego Reformatora do egzystencjalnej ekspansji czterokrotnego sensu Pisma w późnym śre...

Nikiforos Lytras, Kolędy, 1872 Grecka tradycja nakazuje dzieciom chodzić z trójkątami od domu do domu w Wigilię Bożego Narodzenia, Sylwestra i Objawienie Pańskie, i śpiewać odpowiednie kolędy zwane "Kálanda" lub "Kalanta Christougenon" (Κάλαντα to słowo wywodzące się z rzymskich kalendarzy). „Kalanta Christougenon” (Κάλαντα Χριστουγέννων, po polsku: „Świąteczna kolęda”) to grecka tradycyjna kolęda (kalanta), powszechnie określana skrótem „Kalanta” lub „Kalanda”, śpiewana w okresie Bożego Narodzenia i towarzyszą jej lekkie instrumenty perkusyjne, takie jak trójkąt i gitara. Tekst: Καλήν εσπέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας, Χριστού τη Θεία γέννηση, να πω στ' αρχοντικό σας. Χριστός γεννάται σήμερον, εν Βηθλεέμ τη πόλη, οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρεται η φύσις όλη. Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων, ο βασιλεύς των ουρανών, και ποιητής των όλων. Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι, το Δόξα εν υψίστοις, και τούτο άξιον εστί, η των ποιμένων πίστις. Εκ της Περσίας έρχ...

Cała myśl teologiczna Lutra miała miejsce jako wielopłaszczyznowa interpretacja Pisma. Reformator postrzegał siebie jako biblijnego teologa we wszystkich wymiarach i formach swojego urzędu. O ile uczynił Biblię punktem wyjścia, osią i celem swojej teologicznej skuteczności, tak też ukształtował wyrażenie i argumentację teologiczną jako „sposób, w jaki mówią teologowie” (modus loquendi theologicus). Podstawą tego była jego wszechstronna i zawsze aktualna znajomość Biblii. Żywe Słowo Boże zostało objawione w Biblii. Dla Doktora Lutra Pismo staje się wówczas językiem czytelnika, który poddaje się temu Słowu. Mówiące słowo Pisma Świętego staje się wyraźnym medium jego interpretacji. Ludzie, którzy przestrzegają Biblii, mówią nie tylko o Bogu, ale także jak Bóg. Przede wszystkim Biblia zawiera objawienie Boże w całej swej pełni w słowach napisanych przez ludzi i właśnie dzięki temu mogą je zrozumieć. Zawiera wszystko, w co trzeba wierzyć. Oczywiście Słowo to należy rozumieć tylko w taki spo...

Całe życie ks. Marcina Lutra charakteryzuje się intensywnym korzystaniem z Biblii. Od najmłodszych lat był zaznajomiony z tekstami biblijnymi - czy to w domu przez rodziców, uczenia się modlitw i elementarnych liturgicznych zachowań podczas kultu, czy to w szkole, gdzie teksty biblijne były częścią ogólnego elementu nauczania. Gdy tylko Luder nauczył się podstaw czytania i pisania oraz języka łacińskiego w Mansfeld, przeniósł się do Magdeburga, gdzie zapoznał się z regularnym czytaniem Biblii. Najprawdopodobniej był to łaciński tekst Wulgaty, z którym musiał się zmagać uczeń. Celem czytania tego przekładu było solidne przyswojenie sobie tekstu biblijnego. Podobnie było w Eisenach, gdzie Marcin uczęszczał do szkoły łacińskiej. Jako członek chóru kościoła p.w. św. Michała, był również mocno zaangażowany w proces liturgiczny i nauczył się wielu tekstów mszalnych i nabożeństw z wykorzystaniem łacińskiego tekstu Pisma. Biblia towarzyszyła mu również, kiedy przeniósł się na Uniwersytet w Er...

1. Pochodzenie nazwy Wyróżnia się dwie teorie dotyczące słowa postylla . Według jednej z nich termin ten pochodzi od średniowiecznołacińskiego słowa post illa verba textus oznaczającego objaśnienie znaczenia danego fragmentu Pisma Świętego, zwłaszcza w XIII wieku. Według innej etymologii słowo było zdrobnieniem łacińskiego wyrazu posta , oznaczającego paginę. Od połowy XIV wieku także termin oznaczający zbiór kazań w przystępny sposób komentujący fragmenty Biblii. Termin postylla  jako egzegeza Biblii został użyty po raz pierwszy w 1228 roku w kronice Nicolasa Trivetusa. Za najstarszą postyllę uważa się Homiliarum Pawła Diakona (zm. przed 800), chociaż nie istniało jeszcze wówczas takie pojęcie. Za wzorcową postyllę, spełniającą funkcję egzegetyczną, uważa się pracę Postillae perpetuae in Veterem et Novum Testamentum Mikołaja z Liry. Dopiero Marcin Luter podniósł postyllę do rangi gatunku literackiego jako cały rocznik zawierający kazania kościelne. I w takiej formie była spopul...

"Loci communes...", wydanie z 1522 roku „Loci communes rerum theologicarum" („Podstawowe pojęcia teologiczne”) to dzieło Filipa Melanchtona z 1521 roku. Reprezentuje ono pierwszą dogmatykę Kościoła Luterańskiego.  Pojęcie „loci communes” jest wieloznaczeniowe: - miejsca wspólne, w których ktoś chciałby umieścić rzeczy w umyśle lub w książce - zorganizowane jakby w fizycznym miejscu i łatwe do odzyskania w razie potrzeby - nauka o motywach, zwrotach, toposach - sytuacje, postacie, ciągi zdarzeń powtarzające się w literaturach różnych narodów, motywy oznaczające pewne schematy myślenia - zbiór toposów Metoda loci to starożytna metoda pamięci, której Filip Melanchton i wielu innych klasycznie wykształconych humanistów nauczyło się w młodym wieku. Zastosował tę sztukę zapamiętywania i organizacji do uczenia się Pisma Świętego na pamięć. Melanchton był pierwszym zwolennikiem Reformacji, który użył metody loci do uporządkowania głównych nauk Pisma Świętego. Ale każdy, kto z...

„Niech Słowo wzruszać strzegą się,   Im go nie zawdzięczamy,   Sam Chrystus przy nas z Duchem swym   I z łaski swej darami.” (WA 35, 457, 4-7) Słowami czwartej zwrotki hymnu „Warownym grodem jest nasz Bóg” w przekładzie ks. Edwarda Romańskiego Doktor Luter umieszcza Słowo w centralnym punkcie swojej teologii. W miarę rozwoju ruchu reformacyjnego wittenberski augustianin odkrywa wyrazistość i dynamikę biblijnego Słowa, odziera je z późnośredniowieczno-sakralnych naleciałości i wskazuje na Nie jako przymiot wiary chrześcijańskiej. To Słowo Boże nadaje sens słowom ludzkim. To mówiący Bóg wzywa nas do duchowego istnienia i sprawia, że mówimy. Obraz człowieka i Boga według ks. M. Lutra wyłania się z horyzontu myślowego i językowego Biblii. Reformator formułuje opisane w Piśmie pokrewieństwo ludzi i Stwórcy na nowo, przeciwstawiając się Tradycji kościelnej. Puentę jego teologii stanowi spotkanie mówiącego Boga ze słuchającym wiernym (WA 30 III, 213, 34-38). W swo...

Kolekcja Jerzego Spalatina. Foto: K. Basiński W Objawieniu (Apokalipsie) apostoła Jana jest wymienionych 12 kamieni (pół)szlachetnych, w tym jaspis, szmaragd, szafir, ametyst i sardyn. Ich dostępność w Europie XVI wieku była bardzo ograniczona. Aby Marcin Luter mógł jeszcze pełniej oddać tłumaczenie nazw poszczególnych kamieni zgodnie z dosłownym sensem (sensus literalis) Pisma, Jerzy Spalatin zgromadził kolekcję wszystkich występujących w ostatniej księdze Nowego Testamentu szlachetnych minerałów (WA BR 2, 490, 54-55). Dzięki temu Reformator mógł je poznać i oddać w swoim tłumaczeniu na niemiecki ich barwę, połysk itd. Kolekcja Spalatina jest obecnie wystawiona w specjalnej gablocie na zamku w Altenburg (Turyngia).

Dziękuję Panu Tomaszowi Majewskiemu z Unisławia za przygotowanie kaligrafii każdej ze zwrotek pieśni „Ty, ktόry miliony gwiazd zapaliłeś”. Historię powstania polskiej wersji można przeczytać TUTAJ . Zapraszam!

Sensus literalis (łac. littera = litera) jest jednym z elementów noematyki (teorii treści biblijnych) i opisuje dosłowny sens wypowiedzi językowej. Termin ten jest używany w związku ze sposobem, w jaki zwykle są używane słowa lub wyrażenia. W starożytności i średniowieczu rozróżniano kilka poziomów znaczeń, zwłaszcza w przypadku tekstów religijnych (teoria czterech sensów tekstu biblijnego). W tekstach narracyjnych sens dosłowny był często określany jako „sens historyczny” (łac. sensus historicus ). Miało to na myśli odwzorowanie zdarzeń zewnętrznych, które - według współczesnego rozumienia wiedzy - można określić także metodami historycznymi. Sensus literalis stanowił on podstawę dla innej możliwości rozumienia Pisma: tropologia, typologia, anagogia. Poszerzenie znaczenia tekstu „poza dosłowny sens zaczyna się od interpretacji typologicznej lub typologii (starożytne greckie τύπος = archetyp, przykład), w której realna osoba lub wydarzenie odnosi się do innej osoby lub innego wydarz...