Wokόł podatku kościelnego w Niemczech

Pieniądze kościelne

Istnieją również tzw. lokalne pieniądze kościelne (Kirchgeld) dla osób, które nie płacą podatków krajowych, oraz specjalne pieniądze kościelne do wspólnego rozliczenia z małżonkiem, który nie podlega podatkowi kościelnemu. Pieniądze kościelne po raz pierwszy wprowadzono w Niemczech w latach 1928–1935. Jego ostateczne wprowadzenie pod koniec lat 60-tych XX wieku, po wydaniu przez Federalny Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w sprawie tzw. zasady podziału połowy w 1965 roku, spotkało się z obawami ze strony inspektora ochrony danych i stowarzyszenia podatników.

W Bawarii lokalne stowarzyszenia podatkowe – są to parafie będące spółkami prawa publicznego – pobierają opłaty kościelne jako specjalną formę podatku kościelnego. Dla diecezji bawarskich wydano odpowiednie rozporządzenie, które reguluje pobieranie opłat kościelnych w artykule 20 i dalszych. Prawdopodobnie jest to ustawowy obowiązek podatkowy Kościoła, jednak ze względu na niską kwotę administracja kościelna nie pobiera opłaty kościelnej, a raczej członkowie Kościoła są proszeni o wypełnienie swojego (prawnego) obowiązku.

Katolicka administracja diecezji Hildesheim w Dolnej Saksonii pobiera również lokalną opłatę kościelną od parafian w wieku 21 lat i więcej, zgodnie z ustawą o nowej wersji przepisów dotyczących podatku kościelnego na obszarze kraju związkowego Dolna Saksonia. Członkowie gminy są informowani odpowiednim corocznym zawiadomieniem o zasiłku kościelnym, zwolnieni są z zasiłku dla bezrobotnych II (tzw. Hartz 4) oraz beneficjenci pomocy społecznej, studenci, uczniowie, stażyści, żołnierze i osoby wykonujące prace społeczne. Odpowiednie płatności kościelne można w całości odliczyć od podatku jako wydatek specjalny.

Osoby płacące podatek kościelny i opłaty kościelne klasyfikują się w zależności od swoich dochodów i przekazują raz w roku do 115 euro. Aby zaspokoić zapotrzebowanie na ten dochód, który oficjalnie stanowi część podatku kościelnego, pieniądze kościelne przeznaczane są na określone projekty, o których dekanaty informują osoby podlegające podatkowi kościelnemu.

​ Podatek kościelny za niecałoroczne członkostwo w Kościele

Po opuszczeniu Kościoła obowiązek podatku kościelnego kończy się z końcem miesiąca wyjścia lub miesiąc później, w zależności od kraju związkowego. Niemniej jednak cały dochód uzyskany w roku czasowym przynależności do Kościoła może skutkować obowiązkiem płacenia podatku kościelnego. Jedynie wysokość należnego podatku kościelnego zależy od tego, jak długo w danym roku podlegało się obowiązkowi płacenia podatku kościelnego. Można to wytłumaczyć faktem, że podatek kościelny jest naliczany od rocznego podatku dochodowego. W roku wyjścia podatek kościelny oblicza się w sposób określony w ustawie o podatku kościelnym kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia: „Jeżeli obowiązek podatku kościelnego nie istnieje przez cały rok kalendarzowy, jedna dwunasta kwoty będzie pobierana za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym istnieje obowiązek podatku kościelnego, co skutkowałoby rocznym zobowiązaniem podatkowym, gdyby podatek kościelny był nałożony przez cały rok.” Oznacza to, że ktoś, kto nie miał żadnych dochodów w okresie w okresie obowiązywania podatku kościelnego nadal musi płacić podatek kościelny, jeżeli w tym samym roku kalendarzowym po wygaśnięciu obowiązku podatkowego nadal uzyskuje dochód podlegający podatkowi dochodowemu.

Pobieranie podatków kościelnych przez państwo

Z możliwości poboru podatków kościelnych przez organy państwowe korzystają obecnie następujące Kościoły i organizacje:

- Kościoły członkowskie EKD; Nominał w formularzu podatkowym: „ev”

- diecezje Kościoła rzymskokatolickiego; Nominał w formularzu podatkowym: „rk”

- katolicka diecezja starokatolików w Niemczech

- wolne wspólnoty religijne (wspólnoty państwowe w Badenii, Moguncji, Offenbach i Palatynacie)

- unitarna wspólnota religijna wolnych protestantów

- gminy żydowskie („podatek kulturalny”)

- Wolna Wspólnota Religijna Alzey w Rheinhessen (Humanistyczna Wspólnota Wolnych Protestantów) (Wolni Protestanci)

W zależności od kraju związkowego pobieranych jest od 2% (Bawaria) do 4,5% (w Kraju Saary) dochodów z podatku kościelnego, zwykle 3%, jako rekompensatę za pobór podatku kościelnego.

Pobór podatku kościelnego przez parafię

Następujące kościoły w Hamburgu, będące spółkami prawa publicznego, same pobierają podatki kościelne zgodnie z § 8 ust. 1 HmbKiStG:

- Kościół Ewangelicko-Reformowany w Hamburgu,

- Duński Kościół Żeglarzy w Hamburgu,

- wspólnota mennonitów w Hamburgu i Altonie

Następująca parafia w Berlinie posiadająca własną konstytucję w ramach Kościoła Krajowego Berlin-Brandenburgia pobiera własne podatki kościelne zgodnie z § 1 KiStG-Berlin:

- Kościół Francuski w Berlinie (kongregacja francuskich reformowanych hugenotów)

Podatek kościelny w ogniu krytyki

Podatek kościelny (jako podatek aneksowy) jest najbardziej znaną formą finansowania Kościoła i jest krytykowany z różnych powodów. Krytyka dotyczy zarówno podatku jako instrumentu samego finansowania Kościoła, jak i szeregu jego skutków oraz konsekwencji jego stosowania w sferze państwowej i kościelnej. Krytyka obejmuje inne świadczenia państwowe dla Kościołów.

Krytyka z punktu widzenia prawa kościelnego

W Republice Federalnej Niemiec kwestia podatku kościelnego stała się przedmiotem dyskusji w 1973 roku w wyniku uchwalenia „Tez fryburskich”: Wolny Kościόł w Wolnym Państwie, partii FDP, w którym partia opowiadała się za rozdziałem państwa i Kościoła i tym samym zastąpienie państwowego poboru podatków kościelnych systemem składek kościelnych. Podobne stanowisko formułowała wcześniej Partia Zielonych. Lewica odrzuca także zarówno konstytucyjne uregulowanie podatku kościelnego, jak i jego pobieranie przez państwo. Poza polityką za odrzuceniem podatku kościelnego opowiadają się między innymi Międzynarodowa Federacja Niereligijnych i Ateistów (IBKA), Unia Humanistyczna i Stowarzyszenie Humanistyczne Niemiec.

​- Kościelny przywilej podatkowy, mimo zakotwiczenia w Ustawie Zasadniczej, stoi w sprzeczności z zapisanym w niej rozdziałem państwa od Kościoła, czyli ideologiczną neutralnością państwa.

- Suwerenne prawo Kościołów do podnoszenia podatków jako korporacji publicznych dyskryminuje inne wspólnoty religijne i ideologiczne, które albo nie mogą uzyskać tego statusu, albo nie chcą uzyskać tego statusu ze względów religijnych. Krytyce tej przeciwstawia się jednak fakt, że wspomniany status jest w zasadzie otwarty także dla innych społeczności.

- Połączenie podatku kościelnego z podatkiem od wynagrodzeń i dochodów wymaga od wszystkich pracowników pozostających na utrzymaniu wskazania swojego statusu religijnego na karcie podatku od wynagrodzeń. Jest to postrzegane jako naruszenie negatywnej wolności religijnej.

- § 10 ust. 1 nr 4 EStG umożliwia nieograniczone odliczanie od podatku kościelnego zapłaconego jako wydatek specjalny. Według raportu rządu federalnego dotyczącego dotacji celem jest „faworyzowanie uznanych stowarzyszeń religijnych i wspólnot religijnych o równym statusie ze względu na politykę kościelną i społeczną”. Zdaniem krytyki wspólnoty religijne pobierające podatek kościelny są na mocy tego rozporządzenia traktowane preferencyjnie w stosunku do innych grup społecznych mających znaczenie konstytucyjne, takich jak partie i związki zawodowe. Darowizny i składki członkowskie na rzecz tych organizacji podlegają oczywiście odliczeniu do 20% rocznego dochodu brutto z tym samym skutkiem i dlatego są subsydiowane (§ 10b ust. 1 EStG).

- Możliwość odliczenia podatku kościelnego i wynikające z tego zwolnienie z podatku przez państwo stanowią znaczną dotację dla członków Kościoła, a tym samym pośrednio dla Kościoła, wynoszącą na przykład prawie 33% dochodów z podatku kościelnego w 2007 roku.

Dane za 2007 rok:

Całkowite dochody z podatków kościelnych w Niemczech: 9 002,94 mln euro

w tym wpłacone przez członków Kościoła: 5 952,94 mln euro (67,1%)

z czego poniesiono w drodze obniżenia podatku dochodowego z ogólnych pieniędzy podatkowych: 2960 mln euro (32,9%)

- Kościół przeciwstawia się tej krytyce, twierdząc, że z jego działalności w dużym stopniu korzystają także osoby niereligijne lub członkowie innych wspólnot wyznaniowych i że jego wpływ nie ogranicza się tylko do członków.

- Tzw. „Fikcyjny” podatek kościelny: Do 2004 roku kwota „fikcyjnego” podatku kościelnego była odliczana od zasiłku dla bezrobotnych wszystkich, w tym osób niereligijnych pobierających zasiłki dla bezrobotnych, wcześniejsze emerytury i świadczenia alimentacyjne oraz świadczenia z tytułu pracy w niepełnym wymiarze godzin i złych warunków pogodowych. Kwota ta nie przyniosła jednak korzyści Kościołom. Krytyka postrzegała to jako „połączenie państwa i Kościoła”, ponieważ „potrącany podatek kościelny” określano jako „normalne potrącenie z zarobków”. Przepis ten zniknął dopiero wraz z wprowadzeniem nowych przepisów ALG II z dniem 1 stycznia 2005.

W literaturze pojawiły się ostatnio nowe wątpliwości – nie dotyczące podatku kościelnego w ogóle, ale poszczególnych form jego poboru. Dotyczy to z jednej strony podatku kościelnego od wynagrodzeń (w ramach procedury ELStAM), z drugiej zaś podatku kościelnego od podatku u źródła (KISTA). Zarzut niekonstytucyjności procedur, w którym krytykuje się także zaangażowanie Federalnego Centralnego Urzędu Skarbowego, pozostaje otwarty. Nadal nie ma wyjaśnienia sądu w tej sprawie.

Krytyka z wewnętrznej perspektywy Kościoła

Grupy kościelne przytaczają także następujące uwagi krytyczne:

- Podatkowy charakter tego źródła finansowania ukrywa fakt, że jest to osobista składka członkowska we wspólnocie religijnej.

- Państwowe pobieranie podatku kościelnego sprawia, że ​​Kościoły jawią się jako instytucje państwowe.

- Połączenie podatku kościelnego z podatkiem od wynagrodzeń i dochodów powoduje, że podatek kościelny uczestniczy w niesprawiedliwościach i wypaczeniach tego rodzaju podatku. Co więcej, Kościoły stałyby się zależne od odpowiedniej polityki gospodarczej, podatkowej i dotyczącej rynku pracy państwa oraz od partnerów rokowań zbiorowych.

- Tylko około jedna trzecia członków Kościoła przyczynia się do finansowania Kościołów poprzez podatki kościelne.

- Państwowy pobór podatków kościelnych promuje i konsoliduje pewne struktury kościelne, ubezwłasnowolnianie wspólnot oraz tworzenie i rozwój ogólnokościelnej biurokracji.

- Poszczególne społeczności nie są również finansowane ani utrzymywane w oparciu o chęć członków społeczności do przekazywania datków. Pracownicy parafii nie muszą zatem martwić się o zasoby finansowe i organizacyjne gminy.

- Ustanowienie górnych progów podatkowych w nieuzasadniony sposób faworyzuje osoby o wyższych dochodach.

Jednakże podatek kościelny był i jest w dużej mierze niekwestionowany wśród przywódców Kościoła ewangelickiego i rzymskokatolickiego, gdyż system ten umożliwia rzetelne i szerokie finansowanie pracy kościelnej.

Zgodnie z danymi z 2023 roku ze 100 euro podatku kościelnego jest przeznaczonych:

- 36 euro na aktywizację życia parafialnego i nabożeństwa kościelne

- 12 euro na edukację i szkolenia

- 12 euro na administrację

- 9 euro na wsparcie (biedniejszych) Kościołόw w Niemczech i na świecie

- 8 euro na dzieci, młodzież i rodzinę

- 8 euro na utrzymanie budynkόw

- 6 euro na diakonię i na wspieranie spójności społecznej

- 3 euro na pobór podatku kościelnego

- 2 euro na wspieranie szczegόlnych sytuacji życiowych

Krytykę z wewnętrznej perspektywy Kościoła prezentowali ze strony rzymskokatolickiej poszczególni teolodzy, tacy jak Horst Herrmann, a ostatnio Paul Zulehner, a także różne grupy krytyczne wobec Kościoła, w tym „Bensberger Kreis”, „Stowarzyszenie na rzecz relokacji podatku kościelnego e. V.”, „Inicjatywa Kościół od dołu” (IKvu), „Grupa Działania z Halle” i „Ruch Kościoła Ludowego We Are Church”. Nawiązuje się także do dokumentu „Gaudium et spes” Soboru Watykańskiego II, który autorytatywnie stwierdza, że ​​Kościół nie pokłada nadziei w przywilejach oferowanych mu przez władzę państwową. Zrzeknie się nawet korzystania z prawnie nabytych praw, jeśli okaże się, że korzystanie z nich podważa rzetelność jej zeznań lub jeżeli zmienione warunki życia wymagają innego uregulowania. W Kościele rzymskokatolickim rozważa się system finansowania na wypadek, gdyby podatki kościelne nie pokrywały już jego kosztów. W 2019 roku biskup Eichstätt Gregor Maria Hanke zainicjował dyskusję na temat tego, jak Kościół będzie się finansował w przypadku załamania podatku kościelnego.

Po stronie protestanckiej było to na przykład „Stowarzyszenie Przeciwko Nadużyciom Podatkowym Kościelnym”, „ V. Bremen” czy pastor Prien Karl-Friedrich Wackerbarth ze „Stowarzyszenia Wspólnoty Bawarskiej”, który krytykował system. Stowarzyszenie Dietricha Bonhoeffera opracowało w ostatnich latach propozycję reformy („podatek kulturalny i podatek socjalny zamiast poboru podatków od Kościołów Krajowych”). Propozycję tę przedstawił Karl Martin w swojej publikacji „Pożegnanie z podatkiem kościelnym”.

Literatura:

1. M. Ring, Bilanz der Kirchensteuer. In: Christen heute, 03/09, 58.

2. M. Grichting, Meine Kirche bekommt zu viel Geld vom Staat, Die Welt vom 2. Juni 2023.

3. Gesetz über die Neufassung der Kirchensteuerverordnung im Bereich des Landes Niedersachsen in der Fassung vom 18. Oktober 2005; Nds MBl 2005, S. 969, veröffentlicht im Kirchlichen Anzeiger 2005. Abschnitt C Ortskirchensteuer §§ 3 und 4.

4. Kirchensteuer wirkt. Was Sie Ihrer Kirche anvertrauen, 2023.