 |
| Pomnik N. Zinzendorfa w Herrnhut autorstwa Alfreda Reichela |
Powstanie i rozwój gminy morawskiej jest nierozerwalnie związany z jej założycielem hrabią Nikolausem von Zinzendorfem (1700–1760).
Zinzendorf dorastał ze swoją babcią Henriette Cathariną von Gersdorff. Reprezentowała bezwyznaniowe chrześcijaństwo filadelfijskie, choć zawsze czuła się związana z Kościołem luterańskim. Zinzendorf, a wraz z nim wspólnota Braci, byli pod głębokim wpływem ich świata myśli, podobnie jak pobożność jego ciotki Henrietty von Gersdorf, która nauczyła go, jak „postępować ze Zbawicielem” w codziennej modlitwie.
W wieku dziesięciu lat Zinzendorf został wysłany do Hallisches Pedagogium regnum. Choć czerpał inspirację z halskiego pietyzmu, później pozostawał z dystansem do lokalnej pobożności penitencjarnej i powagi uświęcenia. Musiał rozpocząć studia prawnicze w Wittenberdze i w tym czasie prowadził kampanię na rzecz równowagi między ortodoksją luterańską a pietyzmem z Halle.
W 1722 roku zezwolił protestanckim uchodźcom z Moraw na osiedlenie się w swoim majątku Berthelsdorf na Górnych Łużycach. Byli oni potomkami Czeskiej Jedności Braci, która w czasie wojny trzydziestoletniej zniknęła niemal całkowicie. W dalszym ciągu osiedlali się także schwenckfeldyści ze Śląska, pietyści, separatyści, luteranie i ewangelicy reformowani. Od 1724 roku osada ta nosiła nazwę Herrnhut, czyli: Opieka Pana. Z osadników o odmiennych tradycjach udało się stworzyć zupełnie nową wspólnotę kościelną. Powołując się na fakt odnowienia dawnej jedności braterskiej, możliwe było pozostanie na obszarze luteranizmu. W Herrnhut życie religijne i liturgiczne kwitło z wielką różnorodnością.
Herrnhut stał się punktem wyjścia dla intensywnej pracy diaspory na terenie Niemiec, Holandii i Szwajcarii. W ciągu kilku lat rozwinęła się gęsta sieć kręgów przyjaciół i filii. Herrnhut stało się także ośrodkiem misji, z której na dawnych terenach misyjnych wyłoniły się odrębne Kościoły.
Jednak po pierwszym kontakcie z powstającym ruchem odrodzenia metodystów w Anglii powstało rozróżnienie między Braćmi a metodyzmem. Jednak kontynentalny europejski pietyzm i metodyzm przenikały się wzajemnie w miarę postępu obu ruchów.
Bracia Morawscy zbliżyli się do tradycyjnej teologii luterańskiej po śmierci Zinzendorfa. Nadal uznawali Confessio Augustana jako swoje credo. Jednakże w dalszym ciągu czuli się związani ze wszystkimi innymi dziećmi Boga dzięki wspólnej, płynącej z głębi serca wierze, niezależnie od granic wyznaniowych.
Praca Kościoła Braci Morawskich w diasporze to przede wszystkim opieka nad przebudzonymi chrześcijanami ze wszystkich Kościołów za pośrednictwem ich posłańców. W epoce Oświecenia i racjonalizmu teologicznego przebudzeni ludzie zostali wzmocnieni w swojej pobożności zorientowanej na Biblię. Praca diaspory stanowi zatem ważny pomost pomiędzy pietyzmem okresu baroku a ruchami odrodzenia w kościołach protestanckich, które rozpoczęły się na początku XIX wieku. W niektórych regionach spotkania braci i sióstr z diaspory były utrudnione ze względu na zakazy dotyczące konwertyklów (godzin biblijnych) lub inne ograniczenia.
Konferencje kaznodziejów kongregacji były dla duchowieństwa protestanckich Kościołów Krajowych (Landeskirchen) okazją do konsultacji i teologicznego odróżnienia się od racjonalizmu i neologii (teologii Oświecenia).
A dziś? W Kościele Braci zjednoczyły się nurty czeskiej reformacji Jana Husa, pietyzmu i kalwinizmu. Reprezentuje wspólnotę, w której pracują teolodzy i świeccy. Każdy członek ma prawo i obowiązek samodzielnie czytać i interpretować Biblię.
Potrójna ordynacja: diakonat, prezbiter i biskup, pochodzą z Kościoła Braci Czesko-Morawskich. Ordynacja kobiet nie jest jeszcze dozwolona we wszystkich prowincjach Kościoła morawskiego. Zinzendorf ordynował kobiety na prezbiterów i diakonów już w XVIII wieku, jednak po jego śmierci zarzucono tę praktykę i zapomniano o niej, a wznowiono ją dopiero w latach pięćdziesiątych XX wieku. Południowoafrykańska Angelene Harriet Swart, Przewodnicząca Jedności Braci w Republice Południowej Afryki, została wybrana na nową Przewodniczącą ogólnoświatowej Jedności Braci w styczniu 2007.
Nauczanie Braci Morawskich kładzie nacisk na usprawiedliwienie i odkupienie przez śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu, miłość Zbawiciela i działanie Ducha Świętego. Zinzendorf powiedział: „Jeśli znamy Go [Jezusa], to wiemy wszystko, co powinniśmy wiedzieć o Boskości”.
Projektując swoje cmentarze, zwane Polem Boga (niem. Gottesacker), Bracia realizują swoje idee równości przed śmiercią i odpoczynku przed zmartwychwstaniem. Herrnhuter Gottesacker, zbudowany w 1730 roku, jest zabytkiem kultury o znaczeniu narodowym i jest uważany za wzór dla wielu miejsc pochówku Braci na całym świecie. W odróżnieniu od barokowej kultury cmentarnej charakteryzuje się podkreśloną prostotą projektu (jednolite rozmiary grobów, ujednolicone już w 1747 roku leżące kamienie zwłok, dominacja poziomu itp.).
Już w 1740 roku zdecydowano, że każda gmina lokalna powinna posiadać własne pole kościelne i miał to być wymóg nawet przy późniejszych nowych parafiach. Tak jak ludzie we wszystkich swoich działaniach powinni kierować się ku Jezusowi, tak Zinzendorf nauczał, że leżenie w grobie jest także aktem liturgicznym. Przecież Jezus też leżał w grobie. Pole kościelne było zatem jedną z przestrzeni liturgicznych wspólnoty.
Zjednoczenie Braci Ewangelickich (Evangelische Brüder-Unität) publikuje corocznie hasła do codziennego nabożeństwa od 1731 roku (w 2024 roku po raz 297), każde z wersetem biblijnym ze Starego i Nowego Testamentu. Ponadto od 1912 roku Towarzystwo Ewangelickie w Niemczech współpracuje nad wydaniem księgi nabożnej „Światło i siła” wraz z odpowiednimi interpretacjami. Hasła zostały obecnie przetłumaczone na ponad 50 języków i są używane na wszystkich kontynentach w rocznym nakładzie około 1,75 miliona. Od 2010 roku istnieje również kalendarz spotkań zatytułowany „Die Losungen” dla młodych ludzi w Niemczech.
Bracia Morawscy prowadzą obecnie sześć szkół w krajach niemieckojęzycznych, w tym szkoły średnie, szkoły zawodowe, szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły specjalne (cztery w Niemczech (Gnadau/Saksonia-Anhalt, Herrnhut/Saksonia, Königsfeld/Schwarzwald i Morze Północne kurorcie Tossens w Dolnej Saksonii), dwa w Holandii).
Zinzendorf przywiązywał wielką wagę do ciągłego śpiewania zboru podczas nabożeństwa. Śpiew uważał za szczególny dar Ducha Świętego. W związku z tym we wspólnocie Braci stworzono liczne śpiewniki. Charakterystyczne jest tu to, że utwory te często rozwijały się na przestrzeni lat, a do ich powstania przyczyniło się kilku autorów.
Literatura:
1. D. Meyer, Nikolaus Ludwig von Zinzendorf: Bibel und Bibelgebrauch, 2015.
2. D. Meyer, Zinzendorf und die Herrnhuter Brüdergemeinde, 2009, 37-62.
3. D. Meyer, Die erneuerte Brüder-Unität und ihre Entwicklung bis zum Zweiten Weltkrieg. In: Matthias Meyer, Peter Vogt (Hrsg.): Die Herrnhuter Brüdergemeine (Evangelische Brüder-Unität / Unitas Fratrum) (= Die Kirchen der Gegenwart 6), 2020, 30-32.
4. J. Halama, Die Alte Brüder-Unität. In: Matthias Meyer, Peter Vogt (Hrsg.): Die Herrnhuter Brüdergemeine (Evangelische Brüder-Unität / Unitas Fratrum) (= Die Kirchen der Gegenwart. 6), 2020, 15-27.
7. K. Nielsen, Böhmisk Brødre: Tro, Tradition og Samfundsrolle, 2022.
8. S. Müller, Böhmische Brüder und die Reformation: Ein Blick auf die Wurzeln der Brüdergemeine, 2023.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz