Marcin Luter o poście

E. Barlach, Choć diabłów pełen byłby świat, 1915 

Zrozumienie postu przez Marcina Lutra staje się szczególnie namacalne w jego piśmie „O dobrych uczynkach” z 1520 roku (WA 6, 204-276), w Małym Katechizmie oraz w „Piątym, szóstym i siódmym rozdziale Mateusza głoszonym i zinterpretowanym” z 1532 roku (WA 32, 299-544). Chociaż Reformator polemizuje z uzewnętrznianą praktyką postu (WA 32, 429, 30-32), może on go docenić jako „piękną zewnętrzną dyscyplinę”.

Jego krytyka współczesnego porządku postu jest skierowana przeciwko fałszywemu legalizmowi w określaniu czasu postu (WA 32, 429, 18-28), rodzaju i ilości pokarmów postnych (WA 6, 246, 3-9), przeciwko nadmiernej jednostronności (WA 6, 245, 25 f.), ale także przyczynowej powierzchowności, która nie oddaje pozytywnej wartości postu jako ćwiczenia ascetycznego („poszczenie oznacza tylko to, że nie je się mięsa, ale bo najlepsza ryba z najsmaczniejszymi sklepami i przyprawami a do tego najmocniejsze wino”: WA 32, 430, 16-19).

Doktor Luter odrzuca w szczególności przypisywany postowi charakter zasługi i potrzeby zbawienia: „Ale do tego dochodzi haniebne nadużycie (które również psuje właściwy post), że szuka się w tym wielkiej zasługi u Boga, niż zadośćuczynić za grzechy i pojednać Boga” (WA 32,430,26-28). „A nawet gdyby pościli słusznie, to i tak diabelskim nadużyciem jest to, że na tym opierają swoją świętość i chcą przez to osiągnąć coś szczególnego u Boga” (WA 32, 432, 20-22).

Właściwie rozumiany post przejawia się w postawie chrześcijańskiej wolności, która ma swoje podstawy w wierze, a swoje granice w miłości. „Nade wszystko jednak upewnij się, że najpierw jesteś pobożnym i prawdziwym chrześcijaninem i nie chcesz mieć u Boga zasługi przez taki post, ale twoim kultem powinna być wyłącznie wiara w Chrystusa i miłość do bliźniego (…) , gdyż sam post powinien służyć przyjemności ciała i odcięciu zewnętrznych przyczyn przyjemności, tak jak czyni to wiara w sercu” (WA 32, 434, 1-7).

Marcin Luter zaleca taki post jako lekarstwo na niezdyscyplinowanie: „Znowu należy uważać, aby z tej wolności nie wyrosło beztroskie lenistwo zabijania rozpusty ciała, wtedy kochający przekąski Adam jest bardzo przebiegły, by sam szukać dyspensy i folgować ciału zanim umrze, jak niektórzy wtrącają się i mówią, że nie trzeba jeszcze pościć ani umartwiać (...) tak, jakby długo praktykowali post, gdyby nie próbowali” (WA 6 , 247, 12-18). Reformator rozróżnia rozmaite praktyki postne jako możliwe formy zorganizowanej wolności: „Post świecki lub cywilny” jako oficjalny dekret ograniczający sprzedaż i spożycie mięsa nie ma faktycznej jakości religijnej, ale jest zatwierdzony jako nakaz kanoniczny (WA 32, 431, 6- 19). Dla „duchowego wspólnego postu” Luter sugeruje „kilka dni przed Wielkanocą, zwłaszcza przed Pięćdziesiątnicą i Bożym Narodzeniem” oraz „każdy piątkowy wieczór przez cały rok” (WA 32, 431, 20-38). Przydatny jest również post przed przyjęciem Sakramentu Ołtarza. Jednak prawdziwym zainteresowaniem Lutra jest „post dla wszystkich” (WA 32, 431, 40). Indywidualnie dostosowane wyrzeczenie ma na celu konsekwentny chrześcijański styl życia w równowadze i umiarkowaniu (WA 32, 433, 17-36).

Literatura:

1. A. Sander, Fasten. In: V. Leppin, G. Schneider-Ludorff (Hrsg.), Das Luther-Lexikon, 2015, 217-218.

2. WA 32, 299-544.