Reformacja to ruch o charakterze religijno -polityczno-społecznym zapoczątkowany przez doktora Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej.
1. Reformacja jako odkrycie Antychrysta
- „Passional Christi und Antichristi” (WA 9,677-715) powstał w 1521 roku w Wittenberdze. W tym czasie rozpoczęła się polemika antypapieska za pomocą grafiki. Papież nie jest przedstawiany jako reprezentant Chrystusa, ale jako jego oponent, jako „antychryst” dotknięty zepsuciem i grzesznością.
- 1617: koncept ujawnienia Antychrysta przez Marcina Lutra w stulecie opublikowania 95 tez
- 1618: wybuch wojny trzydziestoletniej, konfliktu zbrojnego o podłożu konfesyjnym (wyznaniowym)
- 1817:
A) Unia Pruska wspierana przez Fr. Scheiermachera
= wspólne świętowanie Eucharystii Kościołόw Luterańskiego i Reformowanego w Berlinie w przeddzień Święta Reformacji
B) konfesyjne przebudzenie
Claus Harms opublikował 95 własnych tez w 1817 roku wraz z kopią tez Lutra w trzechsetną rocznicę Reformacji. W swoich tezach Harms zaatakował teologiczny racjonalizm jako rozum bożka, który został postawiony na miejscu Boga. Ponadto odrzucił także Związek Pruski między Kościołem Luterańskim a Kościołem Ewangelicko-Reformowanym w celu utworzenia Kościoła Ewangelickiego w Prusach, który był obsługiwany przez króla pruskiego. Jego celne tezy wywołały powstanie licznych pism polemicznych przez racjonalistycznych pastorów Friedricha Marquarda Meyera i Jaspera Boysena, ale także wspierają m.in. B. von Behrendsa i Twestena. Tak zwany spór tez 1817-1819 uczynił z Harmsa założyciela rodzącego się Nowego Luteranizmu.
- 1917: Marcin Luter jako bohater narodowy pocieszający strapionych I wojną światową Niemcόw
A) Karl Holl: Odkrycie Nauki o Usprawiedliwieniu z Wiary to radykalne rozstanie z teologią średniowiecza
B) Uwydatnienie doniosłej roli Marcina Lutra w procesie powstawania czasόw nowożytnych
 |
| Luther Mobil |
 |
| Piwo Luter |
 |
| Skarpety Luter |
D) Nabożeństwa pojednawcze Ewangelickiego Kościoła w Niemczech (EKD) z niemieckim Kościołem Rzymskokatolickim
2. Wyznaniowy wzór interpretacji Reformacji
- Kościόł rzymskokatolicki: Reformacja jako „podział” chrześcijaństwa zachodniego
- Kościoły ewangelickie: Reformacja jako przyczynek do powstania własnej pobożności
3. Przymiotnik „reformatorski”:
- silnie nawiązuje do działalności Marcina Lutra jako pioniera Reformacji XVI wieku;
- ma charakter jakościowy i normatywny;
- zakłada jedność ruchu reformacyjnego, co jak wiemy jest jedynie w niektórych aspektach prawdziwe (np. zasady sola, powszechne kapłaństwo wiernych) – mamy bowiem do czynienia z reformacją wittenberską i szwajcarską (H. Zwingli w Zurychu i J. Kalwin w Genewie), z ruchami wolnokościelnymi (anabaptyzm) itd.
4. Reformacja opisowo-analitycznie
Proces obejmujący wszystkie obszary życia społecznego w XVI wieku, ktόry prowadził do powstania Kościołόw ewangelickich, a tym samym do końca chrześcijaństwa łacińskiego.
5. Reformacja jako epoka?
A) Programowy podział na ewangelicyzm tradycji augsburskiej (luteranizm) i ewangelicyzm reformowany (kalwinizm, zwinglianizm)
B) Kroki o charakterze: prawnym (zmiany w rolnictwie, rewolucja medialna – druk książek: jedna trzecia rynku drukarskiego w XVI wieku to dzieła Marcina Lutra)
Prόba traktowania Reformacji w kategoriach epoki jest sensowna, ale programowy podział należy badać, uwzględniając lokalną specyfikę.
6. Reformacja w świadomości niemieckiej:
Leopold von Ranke (1795-1886) - wprowadził do historiografii metody badawcze polegające na krytycznej analizie źródeł i ich obiektywnym badaniu
Heinrich Gotthardt von Treitschke (1834-1896) - historyk, publicysta polityczny i apologeta Prus, Bismarcka i dynastii Hohenzollernόw, wielokrotnie podkreślał heroizm Lutra.
7. Reformacja jako etap przedmodernistyczny, przyczułek nowoczesności
8. Reformacja jako początek nowożytności
A) Karl Holl i „renesans Lutra”
- Protestantyzm jako „wyznanie sumienia“
- Luter jako prowodyr indywidualnej relacji z Bogiem
9. Reformacja w kontekście socjalno-historycznym w Zachodnich i Wschodnich Niemczech
- Reformacja jako „fenomen miejski” („urban event”): Dickens, Moeller
- „Wczesna rewolucja burżuazyjna” (Frühbürgerliche Revolution) w Niemieckiej Republice Demokratycznej, szczegόlnie działalność Tomasza Müntzera
10. Reformacja jako czas pomiędzy średniowieczem, a ortodoksją protestancką
A) Thomas Kaufmann (1962) – historyk Kościoła z Uniwersytetu w Getyndze:
- Reformacja jako przewrót: początek nowożytności jako epoka pluralizmu
- Średniowiecze jako punkt wyjścia dla Reformacji
- Religia jako tylko jeden z czynnikόw umożliwiający wprowadzenie idei reformacyjnych (kontekstualizacja Reformacji)
B) Volker Leppin (1966) - historyk Kościoła z Uniwersytetu Yale, wcześniej dziekan Wydziału Teologii Ewangelickiej w Tybindze
- Reformacja wynik transformacji dokonujących się w średniowiecznych społeczeństwach
W Reformacji zmiana konfiguracji stanowisk i pozycji następuje poprzez atrybucję. Spośród wielu różnych czynników religia ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia tego, co się dzieje.
11. Biegunowości w Kościele Zachodnim w późnym średniowieczu (celem zrozumienia tego czasu z perspektywy reformatorskiej)
A) Model różnicowy (Differenzmodell):
H. S. Denifle (strona katolicka): Luter poniósł porażkę w monastycznej pobożności, ktόrej nie rozumiał
K. Holl: Luter ugruntował nowożytność
B) Model dekadencyjny (Dekadenzmodell):
J. Lortz, E. Iserloh (strona katolicka): Luter pokonał katolicyzm, ktόry nie był katolicyzmem (Kościόł tradycji rzymskiej definiuje się jako rzymskokatolicki od 1546 roku, soboru w Trydencie); Luter pozostaje usprawiedliwiony, ale nie luteranizm
C) Model kulminacyjny (Kulminationsmodell):
B. Moeller (strona ewangelicka): pόźne średniowiecze był jednym z najbardziej pobożnych czasόw chrześcijaństwa; Reformacja to zmiana ilośiych zmian w jakościowe
D) Model przełomu (Bruchmodell):
Th. Kaufmann: Luter jako czołowa postać ruchu reformacyjnego, bez ktόrej nie miałby szans powodzenia
E) Model polaryzacyjny (Polaritätenmodell)
V. Leppin: pόźne średniowiecze cechują liczne napięcia na płaszczyznach:
- centralizacja kontra decentralizacja
Papież jako następca świętego Piotra kontra sobory powszechne
- klerykalizm kontra zaangażowanie osόb świeckich
Duchowieństwo skupia się na Eucharystii w świetle nauki o konkomitancji, a osoby świeckie domagają się częstszego głoszenia kazań
- zewnętrzność kontra wewnętrzność
Handel odpustami, pielgrzymki i inne formy pobożności kontra indywidualna relacja z Bogiem
Literatura:
1. I. Scheitler, Lutherus redivivus. Das Reformationsjubiläum 1617: Mit einem Ausblick auf das Jubiläum 1717, Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie, 2016 (55), 174-215.
2. L. Hein, Claus Harms. In: TRE, Bd.14, 1985, 447–449.
3. V. Leppin, Die Reformation, 2017, 13-15.
4. V. Leppin, Martin Luther, 2017, 66-72, 84f.
5. Ch. Galle, Die Reformation als Sprachereignis. Martin Luther, die Reformation und die Entwicklung einer deutschen Volkssprache. NR. 11, November 2016.
6. A. Pettegree, M. Hall, The reformation and the book. A reconsideration. In: The Historical Journal, 2004 (47), 785–808.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz