 |
Urodził się w 1486 roku Karlstadt, nieopodal miasta Würzburg. Andreas Bodenstein prawdopodobnie pochodził z wczesnej klasy średniej. Przyjmuje się, że jego ojciec Peter (Rudolff) Bodenstein był biskupi mistrzem piwniczny a od 1481 roku - burmistrzem. Ojciec mieszkał z rodziną około 1480 roku w Karlstadt am Markt w domu należącym do kapituły katedralnej w Würzburgu. Przynajmniej jedna jego siostra jest wspomniana w dokumentach historycznych. Radny norymberski i prawnik Leonhard Bodenstein († 1549) jest uważany za brata Andreasa. Innym bratem był Michael Bodenstein, który w 1517 roku rozpoczął pracę jako piekarz w Wittenberdze.
Młody Andreas prawdopodobnie uczęszczał do miejscowej szkoły łacińskiej, zanim wstąpił na uniwersytet w Erfurcie w 1499 roku, w wieku zaledwie 13 lat. W 1502 roku zdał pierwszy egzamin. Opuścił Erfurt w 1503 roku z tytułem bakałarza i przeniósł się na uniwersytet w Kolonii, gdzie zapoznał się z naukami Tomasza z Akwinu.
W 1505 roku wyjechał z Kolonii do Wittenbergi. Tutaj, na Uniwersytecie w Wittenberdze, 12 sierpnia tego samego roku otrzymał promocję na magisterium. Dwa lata później, w 1507/08, został tam mianowany dziekanem wydziału artystycznego (artes liberales). Jego kariera kościelna doprowadziła go przez drobne święcenia kapłańskie w 1508 roku, a ostatecznie na kapłaństwa w 1510 r. W tym samym roku, 13 listopada, Bodenstein również uzyskał doktorat z teologii.
Następnie wyjechał z Wittenbergi z powrotem do swojego rodzinnego miasta w Karlstadt nad Menem, aby tam prowadzić swoją szkołę podstawową. Wkrótce jednak Andreas Bodenstein wrócił do Wittenbergi, gdzie kontynuował karierę naukową - ukończył habilitację i nazwał się w tradycji humanistycznej po swoim rodzinnym mieście „Dr Karlstadt ”. Wtedy zaczęła się jego głęboka przyjaźń z Jerzym Spalatinem.
W 1511 roku Bodenstein przyjął stanowisko wykładowcy na wydziale teologicznym, z którym związany był archidiakonat kolegiaty Wszystkich Świętych (kościół zamkowy). Jako wykładowca zajmował się głównie teologią Tomasza z Akwinu, a także pismami Jana Dunsa Szkota i Wilhelma Ockhama. Jako dziekan Karlstadt brał udział w przyznawaniu Marcinowi Lutrowi stopnia doktora. W latach 1515–1516 studiował prawo kanoniczne i prawo świeckie w Rzymie.
13 stycznia 1517 roku Karlstadt udał się do Lipska, aby kupić dzieła Doktora Kościoła Augustyna z Hippony i chciał obalić krytykę Marcina Lutra, którą ten sformułował w swojej wstępnej pracy nad teologią scholastyczną, a później w 95 tezach z 31.10.1517. Jednak argumenty doktora Lutra przekonały go i podczas dalszej dyskusji rozwinęła się osobista przyjaźń.
26 kwietnia 1517 roku Karlstadt napisał pracę dyplomową, w której zaciekle atakował teologię scholastyczną, a przede wszystkim skrytykował odwoływanie się do metafizyki arystotelesowskiej. „Sto pięćdziesiąt jeden wniosków dotyczących natury, prawa i łaski” zawierało 151 tez, które krytycznie odnosiły się do tomizmu i Tomasza z Akwinu.
W 1518 roku Karlstadt otworzył spór z Johannesem Eckiem w swej pracy „Apologeticae conclusiones”, w której zajął między innymi stanowisko w kwestii relacji między wolą ludzką a łaską Bożą w sensie augustiańskim. Podczas konfliktu Marcina Lutra i jego powierników z Wittenbergi z Kościołem, odbyła się latem 1519 roku dysputa lipska. Rozpoczęła się ona 27 czerwca 1519 mszą w kościele św. Tomasza. Marcin Luter i jego towarzysze, uczony Philipp Melanchthon i teolog Andreas Karlstadt, przygotowywali się do całodniowego pojedynku przemówień ze swoim przeciwnikiem, Johannesem Eckiem, profesorem teologii, który był lojalny papieżowi. Dysputa trwała kilka tygodni i składała się z trzech sesji, podczas których Eck wykazał, iż doktor Luter broni Jana Husa, uznanego przez papiestwo za heretyka (TUTAJ).
Dopiero po bulli papieskiej „Exsurge Domine” z 15 czerwca 1520 przeciwko Lutrowi i jego zwolennikom, w tym osobiście Karlstadtowi, otwarcie zerwał on z papieskim kościołem i tradycją. W tym samym odrzucił w swoim dziele „De Canonicis Scripturis Libellus” jako pierwszy z teologów okresu reformacji księgi deuterokanoniczne jako niekanoniczne.
W 1521 r. Justus Jonas został nowym proboszczem kościoła Wszystkich Świętych w Wittenberdze. Nadzieje Andreasa Bodensteina na to stanowisko zostały rozwiane. Na zaproszenie Christiana II przez krótki czas pracował w stolicy Danii, Kopenhadze w 1521 roku, ale w czerwcu tego samego roku wrócił do Wittenbergi.
Podczas pobytu Lutra w Wartburgu Karlstadt stał się najważniejszym bohaterem tzw. ruchu wittenberskiego. Ani rada miejska, ani Philipp Melanchthon nie stawili żadnego znaczącego oporu wobec niego. Karlstadt początkowo ostrzegał przed zwyczajnym zniesieniem prywatnych mszy (missa privata). W listopadzie tego samego roku opublikował „Von anbettung und Ererbgabe der Tzeychen des newen Testament” (1521), które zadedykował Albrechtowi Dürerowi. Jego punkt widzenia był zgodny z doktorem Lutrem w kwestii Wieczerzy Pańskiej, ponieważ prawdziwe Ciało Chrystusa było rzeczywiście obecne w chlebie i winie, to znaczy w obu formach (sub utraque). Czyniąc to, zaprzeczył stanowisku Gabriela Zwillinga, który wypowiadał się przeciwko czci hostii poprzez jej podniesienie (elewacji).
Karlstadt głosił kazania i konsekwentnie wdrażał odnowienie kultu (zniesienie mszy), zniesienie wizerunków świętych, muzyki kościelnej oraz spowiedzi prywatnej i celibatu. Głównym pytaniem stało się dla niego obchodzenie Wieczerzy Pańskiej w obu formach, tj. rozdawanie chleba i wina społeczności. W Boże Narodzenie 1521 roku Karlstadt poprowadził liturgię w języku niemieckim. Nosił świeckie ubrania i celebrował Wieczerzę Pańską w obu formach (sub utraque), a świeccy wzięli kielich w swoje ręce. W ten sposób pośrednictwo zbawienia przez kapłanów zostało praktycznie zniesione. W lutym 1522 roku doszło do rozruchów związanych z usunięciem obrazów z kościołów w Wittenberdze.
O zerwaniu z celibatem świadczył małżeństwo z Anną von Mochau (* ok. 1507) z Seegrehna w dniu 19 stycznia 1522 roku. Rodzina Bodensteinów miała prawdopodobnie siedmioro dzieci, najstarszego syna Johannesa (* 1523), następnie Andreasa (* 1525), Adama (1528–1577), a potem Daniela (* 1539) i syna Küngolda (* 1537?) oraz dwoje innych dzieci o imieniu Gertrud i Jakob, których daty urodzenia nie są znane. Adam Bodenstein został później uczniem Paracelsusa i wykonywał zawód lekarza.
Literatura:
1. L. Roper, Der Mensch Martin Luther – Die Biographie, 2016, 281-284.
2. V. Joestel, Martin Luther. Rebell und Reformator, 2005, 31.
3. M. Keßler, Das Karlstadt-Bild in der Forschung. Bd. 174 Beiträge zur historischen Theologie, 2014, 462.
4. R. Pietkiewicz, Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638, 2002, 28.
5. V. Joestel, Andreas Bodenstein genannt Karlstadt: Schwärmer und Aufrührer?, 2000, 15-35.
6. M. Beck, Apokryphen (AT). In: www.wibilex.de (ostatnia aktualizacja: luty 2018)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz