"Do chrześcijańskiej szlachty..." - artykuły o reformie Kościoła

Strona tytułowa przedruku "Do chrześcijańskiej szlachty..." z 1520 roku

Jak wcześniej podaliśmy pismo "Do chrześcijańskiej szlachty narodu niemieckiego..." Marcina Lutra zawiera 26/27 artykułów o reformie Kościoła Powszechnego:

1. Podobnie jak Sobór Powszechny w Bazylei z 1431 roku, Reformator wezwał do zaprzestania płacenia tzw. annatów, które były niezbędnym źródłem finansowania papiestwa.

2. Papieskie nadużywanie władzy nad urzędami kościelnych na terytorium Niemiec wiążące się z ich obsadzeniem przez zagranicznych duchownych, którzy nie wykonywali swoich obowiązków na miejscu, powinno zostać zakończone.

3. Biskupi nie powinni już być powoływani przez Rzym. Idąc za przykładem Kościoła wczesnochrześcijańskiego, biskup powinien zostać powołany przez dwóch sąsiadujących biskupów lub arcybiskupa.

4. Świeckich spraw nie należy już rozpatrywać w Rzymie.

5. Tzw. reservatio pectoralis powinien zostać zniesiony. Umożliwiło to papieżowi skorzystanie z prebendy - uposażenia duchownych niepołączonego zasadniczo z obowiązkami duszpasterskimi, powstałego w średniowieczu.

6. Tzw. casus reservati powinien zostać zniesiony. W sakramencie pokuty papież i biskupi zastrzegli pewne kary kościelne, często ich nadużywając.

7. Dwór papieski nie powinien już poświęcać się funkcji reprezentacyjnej, lecz studiować Pismo Święte i modlić się.

8. Przysięgi biskupie na wierność papieżowi, zgodnie z bullą Significasti, powinny zostać zniesione.

9. Papież nie powinien już mieć władzy duchowej nad cesarzem, z wyjątkiem namaszczenia go i ukoronowania; należy unikać gestów pokory cesarza wobec papieża. Marcin Luter odrzuca pogląd, który ustanowił wyższość papieża nad cesarzem. W tym kontekście Reformator nazwał "Dar Konstantyna" kłamstwem.

10. Papież nie powinien być władcą Królestw Neapolu i Sycylii.

11. Kult osoby papieża powinien zostać zakończony. Papież nie powinien już pozwalać, by jego stopy były całowane, jak tego zażądał Grzegorz VII w Dictatus Papae. Może chodzić lub jeździć sam zamiast być noszonym jak "bóstwo w lektyce".

12. Pielgrzymki do Rzymu powinny zostać zniesione lub ograniczone, nie jest to znaczący akt religijny. Pielgrzymi wydaliby fortunę na podróż i sprawili, że ich krewni cierpieliby niedostatek finansowy. Przed jej odbyciem każdy, kto zdecyduje się na nią, powinien zdobyć pozwolenie miejscowego proboszcza.

13. System klasztorny musi zostać zreformowany, a klasztory połączone w celu zapewnienia ich utrzymania. Pierwotnym celem klasztorów było służyć jako szkoły.

14. Obowiązkowy celibat księży powinien zostać zniesiony, co pomogłoby wielu prostym kapłanom, którzy mieszkali z żoną i dziećmi. Duchowni pobierali się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Miejscowy zbór powinien wybrać (ordynować) parafianina na kapłana lub biskupa.

15. Zakonnicy powinni mieć możliwość samodzielnego wyboru spowiednika.

16. Msze w intencji zmarłych powinny zostać zreformowane.

17. Należy znieść kary prawa kanonicznego, szczególnie interdykt (zakaz odprawiania obrzędów religijnych na danym terenie).

18. Liczba świąt kościelnych powinna zostać zmniejszona; najlepiej byłoby znieść święta maryjne i wspominające innych świętych lub przełożyć je na niedzielę.

19. Papieska dyspensa przed małżeństwem dla pewnego stopnia pokrewieństwa między panną młodą i panem młodym nie powinna być dłużej konieczna. Każdy miejscowy proboszcz mógłby wydać dyspensę. Poszczenie w określonym czasie powinno być dobrowolne.

20. Kościół Cudownej Krwi Chrystusa w Wilsnack, kaplica Świętej Krwi w Sternberg w Meklemburgii, Święta Skała w Trewirze, sanktuaria maryjne w Grimmenthal i Ratyzbonie są diabelskie, bo pokazują ekstatyczną pobożność ludzi, którzy masowo tam pielgrzymowali. Pielgrzymowanie do takich miejsc łaski nie jest konieczne, ponieważ wszystko, co ważne, znajdowało się w kościele parafialnym.

21. Żebranie powinno zostać zniesione. Każde miasto powinno dbać o biednych wśród ludności i odrzucać obcych żebraków, w tym pielgrzymów i mnichów. Aby to zrobić, należałoby ustalić, kto cierpi niedostatek i potrzebuje pomocy. Zakony żebracze nie byłyby w stanie zbudować tak dużych kościołów i klasztorów bez dochodów z żebrania, ale doktor Luter też nie uważa tego za konieczne: „Jeśli chcesz być biedny, nie powinieneś być bogaty, ale jeśli chcesz być bogaty, chwytasz pług i orzesz własną ziemię. ”

22. Żadne mszy jako ofiary nie powinny być dłużej sprawowane. Ale Luter przyznaje, że czytanie mszałów zapewnia utrzymanie wielu duchownych. Konieczna jest tutaj gruntowna reforma i reorganizacja. Tzw. ołtarznicy (inaczej: altaryści, ministranci) otrzymywali wynagrodzenie od pobożnych fundacji, którzy czytali mszały dla zbawienia założycieli. Historyk Kościoła ewangelickiego Karl-Heinz zur Mühlen opisuje to jako „proletariat kapłański, który przyczynił się do złej reputacji Kościoła”, zwłaszcza że niektórzy kapłani byli reprezentowani przez ołtarznika jako księdza.

23. Listy odpustowe i tym podobne nie powinny już dłużej istnieć. Papieże wyrządzili chrześcijaństwu wielką szkodę, między innymi byli głównymi winowajcami w konflikcie z husytami: Jan Husa nie trzeba go traktować jako heretyka. Heretyków należy przezwyciężyć argumentami Słowa, a nie paleniem.

24. Marcin Luter widzi potrzebę reformy uniwersytetów. Z prac Arystotelesa powinno się nadal uczyć logiki, poetyki i retoryki, ale dominacja arystotelizmu w programach uniwersyteckich powinna zostać zniesiona. Luter wybiera prawników i teologów spośród wydziałów: prawo kanoniczne, a zwłaszcza dekrety, należy odrzucić; prawo świeckie potrzebuje reformy. Średniowieczną teologię scholastyczną należy zastąpić studiowaniem Biblii.

25. Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego musi zostać zreorganizowane, ponieważ cesarz zrzekł się podstawowej władzy nad papieżem.

26. Cały pakiet pomysłów na reformę poświęcony jest życiu społecznemu. Należy zapobiegać zbytniemu dogadzaniu sobie w kwestii ubioru i posiłków. Dominacja ekonomiczna Fuggera powinna zostać zakończona.

27. Władze miasta powinny zamknąć domy publiczne.

Skutki:

Ewangelicki historyk Kościoła Thomas Kaufmann opisuje pismo "Do chrześcijańskiej szlachty..." jako „manifest Reformacji”, a tutaj, a nie w 95 tezach z 1517 Luter przedstawił projekt przeprojektowania Kościoła i społeczeństwa. Jednak ten scenariusz z 1520 roku nie był planem późniejszej organizacji ewangelickich parafii. W swojej otwartości i nieokreśloności traktat zapewnia punkty wyjścia dla różnych rodzajów Reformacji: „reformy społeczności miejskiej lub wiejskiej; reformę soborów, reformy rycerskie, terytorialne reformy książęce i królewskie (w Skandynawii lub Anglii)." Zasada powszechnego kapłaństwa wszystkich ochrzczonych wielokrotnie stymulowała nowe początki w spektrum kościołów protestanckich (konstytucja synodalna, ordynacja kobiet) i pozostaje czynnikiem zakłócającym ekumeniczną dyskusję z teologami rzymskokatolickimi.

Literatura:

1. Th. Kaufmann, An den christlichen Adel deutscher Nation von des christlichen Standes Besserung. Tübingen 2014, 7-10.

2. K.-H. zur Mühlen, Reformation und Gegenreformation. Band 1, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1999, 14-15.