Johann von Staupitz

Johann von Staupitz (1465-1524)

Johann von Staupitz był katolickim teologiem, duchownym, przyjacielem i ojcem duchowym Marcina Lutra. Pochodził z rodziny szlacheckiej z Saksonii. Jego siostra Magdalena von Staupitz wraz była jedną z dziewięciu zakonnic, które uciekły z Katarzyną von Bora z klasztoru Nimbschen w 1523 roku, a brat Günther prowadził majątek ziemski Dabrun. W 1483 roku Staupitz zapisał się na uniwersytet w Kolonii, gdzie rok później uzyskał stopień bakałarza i przeniósł się na uniwersytet w Lipsku na rok. Po uzyskaniu stopnia magister artium w 1489 roku w Kolonii wrócił do ojczyzny.

Johann von Staupitz wstąpił do zakonu augustianów w Monachium w 1490, a w 1497 roku został przeorem w Tybindze, gdzie jako bakałarz zaczął prowadzić wykłady biblijne. 7 lipca 1500 roku otrzymał tytuł doktora teologii. W 1502 roku został wybrany przez elektora Fryderyka III  do Wittenbergi na pierwszego dziekana wydziału teologii nowo utworzonego uniwersytetu. W 1503 roku Staupitz został wybrany na przeora zakonu augustianów w Monachium, a 7 maja 1503 roku  w Eschwege został wikariuszem generalnym niemieckiego zgromadzenia zakonu augustianów-obserwantów i sprawował ten urząd do 29 sierpnia 1520.

3 kwietnia 1506 Marcin Luter spotkał się po raz pierwszy z wikariuszem generalnym augustianów Johannem von Staupitzem. Po wstąpieniu Lutra do zakonu augustianów to przede wszystkim jego spowiednik, Johann von Staupitz, wprowadził go w późny średniowieczny mistycyzm i zdecydowanie ukształtował jego dalszy rozwój. Staupitz miał ogromne znaczenie dla jego rozwoju osobistego i teologicznego. Był spowiednikiem Lutra, polecił młodemu Lutrowi studiować teologię i przeniósł go do Wittenbergi, zawsze kierował swego brata, który był surowy wobec siebie i bał się zbawienia duszy i litości Boga, a w 1518 zwolnił go z obowiązku przestrzegania porządku augustiańskiego. Marcin wyznał mu swój strach czy wręcz paniczną bojaźń przed Jezusem. Staupitz pomógł młodemu mnichowi i skierował go w stronę nauki, naprowadzając na drogę duchowego spokoju. W 1518 r. Staupitz zachęcił Lutra do stawienia się przed kardynałem Kajetanem w Augsburgu. Na początku 1521 roku Staupitz odmówił zaprzeczeniu nauki Lutra, wskazując, że nauka ta nie pochodzi od niego. W liście z 1 kwietnia 1524 Staupitz skrytykował Lutra za odwołanie wielu praktyk katolickich i odrzucenie ślubów zakonnych, ale stwierdza, że wiele zawdzięcza Lutrowi i że chce móc rozmawiać z nim przez co najmniej kolejną godzinę, aby poznać „sekrety jego serca”. Jego listy do Marcina Lutra, które były przechowywane w opactwie św. Piotra w Salzburgu, zostały spalone w XVII wieku.

W 1520 roku został kaznodzieją w katedrze w Salzburgu, ale w 1521 odwołano go ze stanowiska, ponieważ nie spełnił oczekiwań. Za zgodą papieża przeniósł się do zakonu benedyktynów i został wybrany opatem klasztoru św. Piotra w Salzburgu 22 sierpnia 1522 r., gdzie zmarł 28 grudnia 1524 r.

Johan von Staupitz napisał wiele pism religijnych, na które silny wpływ ma średniowieczny mistycyzm. W jednym z nich, Libellus de executione aeternae praedestinationis z 1517 roku, nawołuje m.in. do kontemplacji męki Chrystusa i wpatrywanie się w Jego rany na krzyżu.

Literatura:

1. M. Wriedt, Staupitz, Johann von, in: Neue Deutsche Biographie 25 (2013), 95–96.

2. I. Ulpts, Der Augustiner-Eremitenkonvent Heilig-Grab in Sternberg, in: Die Bettelorden in Mecklenburg. 1995, 140, 300–302.

3. J. Köhler, Luther! Biographie eines Befreiten, 2016, 71-81.

4. V. Leppin, Die fremde Reformation, 2017, 11-22.

5. H. Lars, Johann von Staupitz: Luther og den indre vej, 2019, 14-28.