Dwanaście Artykułów

Ulotka z Dwunastoma Artykułami, 1525

Wśród żądań, jakie chłopi podnieśli przeciwko Związkowi Szwabskiemu podczas niemieckiej wojny chłopskiej w Memmingen w 1525 roku, znalazło się dwanaście artykułów. Po Magna Carta z 1215 roku są uznawane za jedno z pierwszych pisemnych żądań praw człowieka i swobód obywatelskich w Europie.

1. Historia

6 marca 1525 roku spotkało się około 50 przedstawicieli grup chłopόw z Górnej Szwabii w Memmingen, aby omówić, w jaki sposób współpracować w dalszych działaniach wojennych. Po trudnych negocjacjach dzień później powołano do życia Chrześcijańskie Stowarzyszenie Chłopów (niem. Christliche Vereinigung der Bauern), zwane także Konfederacją Górnej Szwabii. W dniach 15 i 20 marca 1525 roku chłopi spotkali się ponownie w Memmingen i po dalszych dyskusjach przyjęli Dwanaście Artykułów i Regulamin Federalny (niem. Bundesordnung).

Te dwa są jedynymi z wielu wydrukowanych programów wojny chłopskiej. Zwłaszcza Dwanaście artykułów zostało wydrukowanych w ciągu następnych dwóch miesięcy w ogromnym jak na tamte czasy nakładzie 25 000 egzemplarzy i rozprzestrzenionych po całym Świętym Cesarstwie Rzymskim. Dwanaście artykułów było także wydarzeniem w historii mediów, ponieważ dzięki drukowi można je było szybko i niedrogo reprodukować oraz szeroko rozpowszechniać. Prawie wszyscy powstańcy powoływali się na tę broszurę. Ponieważ oba teksty nie były dalej rozwijane podczas wojny chłopskiej, historyk Peter Blickle mówi o „konstytucyjnym zgromadzeniu chłopskim” (niem. „verfassungsgebende Bauernversammlung“) w Memmingen.

2. Treść

Jeden z oryginalnych dokumentów Dwunastu Artykułów znajduje się w Archiwum Miejskim Memmingen. Poniżej znajduje się przybliżona transkrypcja tekstu Dwunastu Artykułów:

I. Każda wspólnota powinna mieć prawo wyboru swego proboszcza i usunięcia go, jeśli zachowuje się niewłaściwie. Pastor powinien głosić Ewangelię głośno i wyraźnie, bez żadnych „dodatków ludzkich”, gdyż Pismo mówi, że do Boga można przyjść jedynie przez prawdziwą wiarę.

II. Pastorzy mają być opłacani z dużej dziesięciny. Ewentualną nadwyżkę należy przeznaczyć na biedę wsi i opłacenie podatku wojennego. Należy zlikwidować (porzucić) małą dziesięcinę, ponieważ została wymyślona przez człowieka, gdyż Pan Bóg stworzył bydło wolne dla człowieka.

III. Dotychczasowy zwyczaj był taki, że uważano nas za służących sobie (poddanych), co jest godne pożałowania, biorąc pod uwagę, że Chrystus odkupił i nabył nas wszystkich swoją cenną krwią, zarówno pasterza, jak i Najwyższego, bez wyjątku . Dlatego Pismo Święte mόwi, że ​​jesteśmy i chcemy być wolni.

IV. Czy to niebraterskie i sprzeczne ze Słowem Bożym, że biedny człowiek nie ma mocy łowienia zwierzyny, ptactwa i ryb? Gdyż Pan Bóg stworzył człowieka, dał mu władzę nad wszelkim zwierzęciem, nad ptactwem i nad rybami.

V. Panowie we własnym zakresie zawłaszczali drewno (lasy). Jeśli biedny człowiek czegoś potrzebuje, musi to kupić za dwa razy więcej pieniędzy. Dlatego całe drewno, które nie zostało zakupione (czyli dawne lasy gminne, które zawłaszczyło wielu władców) powinno zostać zwrócone gminie, aby każdy mógł je wykorzystać na pokrycie swoich potrzeb budowlanych i opałowych.

VI. Ze względu na usługi, które zwiększają się z dnia na dzień, należy mieć dobre zrozumienie (całkiem je ograniczając) tego, jak służyli nasi rodzice, zgodnie z samym Słowem Bożym.

VII. Władca nie powinien zwiększać usług świadczonych chłopom ponad poziom ustalony w chwili przyznania. (Podwyższenie opłaty bez porozumienia było dość powszechne.)

VIII. Wiele nieruchomości nie jest w stanie udźwignąć czynszu. Niech ludzie uczciwi obejrzą te dobra i ponownie ocenią ich wartość według słuszności, aby rolnik nie pracował na próżno, bo każdy robotnik godzien jest swojej zapłaty.

IX. Ze względu na wielkie przestępstwa (kary sądowe) ciągle powstają nowe ustawy. Nie karze się według charakteru sprawy, ale według własnego uznania (często zdarzały się zaostrzenia kar i arbitralne skazanie). Naszym zdaniem należy karać się starą pisemną karą, stosownie do sposobu, w jaki sprawa została załatwiona, a nie według przychylności.

X. Wiele z nich zawłaszczyło łąki i pola należące do społeczności (grunty społeczności, które pierwotnie były dostępne dla wszystkich członków). Chcemy je ponownie oddać w nasze wspólne ręce.

XI. Niech danina pośmiertna (rodzaj podatku od spadków) zostanie całkowicie zniesiona, a wdowy i sieroty nigdy nie powinny być haniebnie okradane z Boga i honoru.

XII. Jeżeli jest to nasza decyzja i ostateczna opinia, jeśli jeden lub więcej z przedstawionych tutaj artykułów nie jest zgodnych ze Słowem Bożym... to chcielibyśmy się od nich powstrzymać, jeśli zostanie nam to wyjaśnione na podstawie Pisma Świętego. Gdyby teraz dopuszczono nas do szeregu artykułów, a później okazałoby się, że były one niesprawiedliwe, to należałoby je zniszczyć. Podobnie chcielibyśmy zastrzec sobie prawo do tego, jeśli w Piśmie Świętym znajdzie się więcej artykułów sprzecznych z Bogiem i będących ciężarem dla bliźniego.

3. Regulamin Federalny

Regulamin Federalny również stawiał wysokie wymagania i cieszył się zapewne szczególną popularnością wśród chłopów, ponieważ oferował model wspólnotowy, federalny porządek społecznego. W Schwarzwaldzie, Alzacji i Frankonii zachowały się ślady odpowiednio zorganizowanych społeczności rolniczych.

4. Pochodzenie Dwunastu Artykułów

Kontrowersyjne jest, kto dał początek Dwunastu Artykułom. Niektóre źródła przypisują to kanclerzowi chłopów Wendelowi Hiplerowi. Z reguły jednak autorstwo przypisuje się Sebastianowi Lotzerowi z Memmingen, który być może rozwinął istniejące teksty wspólnie z reformatorem Christophem Schappelerem. Za pomocnika w pisaniu artykułów uznano także Johanna Hüglina. Przynajmniej jego rzekoma pomoc była jednym z zarzutów w procesie inkwizycyjnym, w wyniku którego został spalony.

16 lutego 1525 roku około 25 wsi należących do Memmingen protestowało, żądając od rady miejskiej znacznych usprawnień ze względu na ich sytuację gospodarczą i ogólną sytuację polityczną. Skargi zostały podsumowane w artykułach z Memmingen. Dotyczyły one władztwa cielesnego, dworskiego, prawa do korzystania z lasu i dóbr wspólnych oraz żądań kościelnych. Chłopi chcieli reform powszechnych. Miasto utworzyło komitet złożony z mieszkańców wsi i spodziewało się długiej listy konkretnych żądań. Chłopi złożyli jednak jednolite, zasadnicze oświadczenie, które składało się z dwunastu artykułów. Wiele z tych żądań nie mogło później zostać wyegzekwowanych na posiedzeniu rady miasta, można jednak przypuszczać, że Artykuły z Memmingen były podstawą dyskusji nad Dwunastoma Artykułami Konfederacji Górnej Szwabii z 20 marca 1525 roku.

5. Marcin Luter a Dwanaście Artykułów

Chłopi znosili liczne ciężary nałożone na nich i widzieli w stanowisku doktora Marcina Lutra i Reformacji potwierdzenie, że większość z nich nie była zamierzona wolą Bożą. Jednak wittenberskiemu Reformatorowi nie podobały się powstania. Być może uważał to za mające szkodliwe konsekwencje dla sprawy Reformacji. Zwrócił się do chłopów i nalegał, aby zawarli pokój. Napisał także do panów:

„Ustanowili dwanaście artykułów, a niektóre z nich są tak sprawiedliwe, że przyniosą wam wstyd przed Bogiem i światem. Ale prawie wszystkie z nich są obmyśone dla ich korzyści i nie są opracowane w najlepszy możliwy sposób. […] Na dłuższą metę nie do zniesienia jest takie opodatkowanie i karanie ludzi”.

W maju 1525 roku ukazało się dzieło Lutra „Przeciw morderczym i rabunkowym bandom chłopskim”, w którym stanął po stronie władz i nawoływał do eksterminacji chłopów w trosce o porządek ustanowiony przez Boga. Konkretnym powodem była masakra w Weinsberg, podczas której chłopi pod wodzą Jäckleina Rohrbacha po szturmie na miasto i zamek Weinsberg zabili głównego komornika, hrabiego Ludwika V z Helfenstein-Wiesensteig i jego zwolenników.

6. Dalsza recepcja

Wydaje się, że podstawowe idee zawarte w żądaniach przetrwały znacznie dłużej niż ich czołowi przedstawiciele i bojownicy. Porównanie z amerykańską Deklaracją Niepodległości z 1776 roku wskazuje na pewne podobieństwa w motywach i wykonaniu tekstu. Podobieństwa można znaleźć także w skutkach rewolucji francuskiej począwszy od 1789 roku. W ciągu następnych trzech stuleci wczesnej epoki nowożytnej chłopi prawie się już nie buntowali. Dopiero Wiosna Ludόw z 1848/49 umożliwiła realizację celów wymienionych w Dwunastu Artykułach z 1525 roku.

7. Miejsce spotkań chłopów w Memmingen

Fasada domu przy Weinmarkt 15. Motyw: Lektura Dwunastu Artykułów buntu chłopskiego

W latach 1462-1478 właścicielem domu był artysta Ivo Strigel. Od 1479 roku należał do cechu kupców. W 1512 roku na drugim piętrze urządzono dużą salę. W 1525 roku miasto Memmingen udostępniło ten dom chłopom z Górnej Szwabii jako miejsce spotkań i to w nim przygotowano Dwanaście Artykułów. Dom znajduje się przy Weinmarkt 15.

Literatura:

1. P. Blickle, Nochmals zur Entstehung der Zwölf Artikel. In: Ders. (Hrsg.): Bauer, Reich, Reformation. (= Festschrift für Günther Franz zum 80. Geburtstag), 1982, 286-308.

2. H. Ruszat-Ewig, Die 12 Bauernartikel. Flugschrift aus dem Jahr 1525. Historischer Verein Memmingen, 2018.

3. P. Blickle, Der Bauernkrieg. Die Revolution des Gemeinen Mannes, 2018, 20ff.