„O prawdziwej i fałszywej religii” („Commentarius de vera et falsa religione”)

Huldrych Zwingli napisał to dzieło w 1525 roku w duchu protestanckiego wyznania wiary, po ugruntowaniu swoich nauk politycznych i teologicznych w drodze kilku dysput w Zurychu. Utwór poświęcony jest królowi Francji Franciszkowi I, którego reformatorzy chcieli nakłonić do nawrócenia. Jednakże Zwingli skierował swoją pracę do uczonej publiczności w całej Europie. Jego prace służą profilowaniu jego teologii w przeciwieństwie do katolicyzmu, ruchu anabaptystów i teologii Marcina Lutra.

Zwingli omawia podstawowe cechy ewangelickiej teologii reformowanej w 29 rozdziałach. Nacisk jest położony na kontrowersyjne obszary, takie jak sakramenty ze szczegόlnym uwzględnieniem Wieczerzy Pańskiej (memorializm), małżeństwo, obrazy i posągi, a także kwestie polityczne, takie jak władza. Cała mowa Jezusa z 6 rozdziału Ewangelii Jana jest głównym biblijnym punktem odniesienia dla wywodu Zwingliego dotyczącego jego rozumienia Wieczerzy Pańskiej. W tym przemówieniu pokazuje, że nie chodzi tu o pokarm sakramentalny, ale o to, że Chrystus mówi o pokarmie, jakim jest wiara. Zwingli nazywa siebie sługą Chrystusa. Fragmenty Biblii odgrywające kluczową rolę w jego interpretacji Wieczerzy Pańskiej to:

- Mt 24,45 -> Wieczerza Pańska jako „pokarm podany we właściwym czasie”,

- Jan 16:12-13 –> poprzez słowa ustanowienia Chrystus chciał zastrzec przyjście Ducha Świętego,

- 1 Kor 10,16 wyraźnie zaakcentowana jest „jedność” i wspólnota,

- 1Kor 11:26-> Głoście, wysławiajcie i jednomyślnie wysławiajcie śmierć Chrystusa przez Wieczerzę Pańską,

- 1 Jana 4:16 -> miłość jako czynnik zgodny z porządkiem „władz duchowych na podstawie wiary”,

- Jan 6:29 -> pokarmem jest zaufanie Synowi. Wiara jest niebiańskim pokarmem,

- Jan 6:47-> Tylko przez wiarę w Chrystusa można mieć życie wieczne,

- Jan 6:51-> w tym rozdziale chleb oznacza ewangelię, a pokarm oznacza wiarę. (s. 262)

- Jan 6:53-55-> „Ciało Chrystusa jest pokarmem, ponieważ został wydany na śmierć dla naszego odkupienia”,

- Jan 6:56-> Wiara opiera się na łasce Chrystusa, dzięki której pozostajemy w Bogu, a On w nas. Z tego wynika także zmiana życia (materia duchowa),

- Jan 6:63-> „Zabite (mięso) uratowało nas od śmierci, ale zjedzone wcale nie pomaga.”

Ewangelia Jana 6 odgrywa kluczową rolę w interpretacji Wieczerzy Pańskiej u Huldrycha Zwingliego: nawiązanie do doktryny współistnienia, mowy chleba (Jan 6,35-59), Słowa "Ja jestem...": Ja jestem chlebem życia (Jan 6,35).

- Łk 22:19 „To jest ciało moje” -> „jest” oznacza „symbolizuje” (Hoc est corpus meum)

- Łk 22,19 „To czyńcie na moją pamiątkę”

Zwingli zwraca uwagę, że Chrystus chciał najpierw uczcić Jego radosną pamięć Wieczerzą Pańską i że za dobrodziejstwa należy publicznie dziękować w kontekście dosłownego znaczenia Eucharystii. Rozróżnia substancję (ciało) i formę. W wyniku swojej teologii stworzenia (Bóg jako duch) Zwingli odrzuca rzeczywistą obecność Chrystusa podczas Wieczerzy Pańskiej (Jana 6:63: Ciało na nic się nie przyda). Podawany pokarm jest duchowy. Wiara odgrywa w tym kluczową rolę. „A zatem tylko wiara w Chrystusa nasyca i nawadnia duszę, tak że nie brakuje jej niczego innego”. Pokarm duszy jest rzeczą duchową, a nie fizyczną. Zwingli stwierdza, że ​​„nie przypisuje żadnej wartości żadnym elementom tego świata, czyli rzeczom zmysłowym, jako środkom do osiągnięcia zbawienia”. Wiara może odnosić się jedynie do przedmiotów, które same ją powodują, dlatego wiara nie opiera się na wyborze ani na sądzie wydanym na podstawie wrażeń zmysłowych. Nie odnosi się też do rzeczy, które są postrzegane zmysłami. Wiara to dar Boga. Bóg nigdy nie uczył wierzyć, że w Eucharystii spożywa się fizyczne ciało Chrystusa. Ostatnia Wieczerza dla Zwingliego jest świętem pamięci, dziękczynienia, wspólnoty i spowiedzi.  Motywy wdzięczności i wspólnotowego celebrowania pojawiają się w kazaniu z 1519 roku. Aspekt konfesyjny jest u Lutra obecny, ale nie odgrywa tak istotnej roli jak u Zwingliego: dla niego wspólnota spotyka się i poprzez Wieczerzę Pańską celebruje przed całym światem: przez przedmiot myśli wspólnotowej. Dla Zwingliego sakramentalny charakter Wieczerzy Pańskiej nie jest już obecny, jak to było w przypadku Lutra (słowo obietnicy w "De captivitate babylonica…"): z tematu Chrystusa, który daje siebie.

 Ponadto autor nie boi się podejmować fundamentalnych pytań o naturę Boga, człowieka czy religii jako takiej. Chociaż Zwingli określił to dzieło jako „szkic”, wydaje się ono podstawowym dziełem reformacji zwingliańskiej ze względu na jego przejrzystą strukturę i pewny styl argumentacji. Dialektyka Zwingliego charakteryzuje badanie tradycji katolickiej i argumentów jego przeciwników, takich jak Johannesa Ecka. Zgodnie z duchem teologii protestanckiej Zwingli jako najważniejsze argumenty przytacza fragmenty biblijne, przy czym wykształcony humanista odwołuje się także do pism starożytnych i innych, a czasami wyraża także pewien pragmatyzm.

We wstępie do dzieła Huldrych oskarżył papieża Aleksandra VI i sugeruje, że pozwolił się nazwać „Bogiem”. Tłem jego oskarżenia był fakt, że podczas koronacji Aleksandra „Rzym stworzył wielkiego Cezara. Teraz Aleksander odważnie podnosi go na szczyt, tamten człowiek, tamten bóg!” – można przeczytać. Zwingli zauważył we wstępie: „Nie możemy temu zaprzeczyć: nazywaliśmy go «Bogiem na ziemi»”.

„O prawdziwej i fałszywej religii” jest uważany za pierwsze pismo szwajcarskiej Reformacji, które stanowi wszechstronne i argumentacyjne wyznanie wiary. Historyczne znaczenie widać z jednej strony w tym, że stanowisko Zwingliego w porównaniu do katolicyzmu i Lutra zostało po raz pierwszy wyraźnie zaprezentowane w międzynarodowej debacie teologicznej. Z drugiej strony dzieło to było ważną podstawą dla ważnych reformatorów Jana Kalwina i Heinricha Bullingera, którzy podążając za Zwinglim, stworzyli duchowy fundament dla szwajcarskiego Kościoła Reformowanego za pomocą Wyznań Helweckich.

Literatura:

1. De vera et falsa religione. Huldrychi Zvinglij commentarius, Zürich 1525.

2. S. Widmer, Zwingli, Theologischer Verlag Zürich TVZ, 1984.