 |
| Andriej Rublow, Trójca Święta (ikona z ok. 1411 roku) |
Antytrynitaryzm jest nurtem doktrynalnym nieuznającym nauki o Trójcy Świętej i boskości Jezusa z Nazaretu zwanego Chrystusem. Zapoczątkowany został w I wieku naszej ery. Głównym założeniem antytrynitaryzmu jest wiara w Boga w jednej osobie w postaci, w jakiej ich zdaniem występował u pierwszych chrześcijan, a wcześniej w judaizmie. W tym zakresie występują różnice z wyznawcami dogmatu o Trójcy Świętej.
Antytrynitarze wyznają dość jednolite poglądy na temat natury Boga Ojca, zaś niejednolite na temat natury Syna Bożego, Jezusa Chrystusa oraz Ducha Świętego. Nie tworzą więc jednej spójnej grupy – łączy ich jedynie to, że odrzucają doktrynę o Bogu w takiej postaci, w jakiej jest powszechnie przyjmowana przez większość wyznań chrześcijańskich, głównie przez protestantyzm, katolicyzm i prawosławie.
Wiele argumentów przeciwko Trójcy zostało wysuniętych przez arian już w IV wieku, ale zachowały się one głównie jako cytaty w tekstach ich przeciwników. Ariusz (260–330), od którego pochodzi nazwa tej szkoły teologicznej, widział Syna jako stworzonego przez Boga. Argumentował bardziej filozoficznie niż biblijnie, wskazując, że Trójca jest sprzeczna z sylogizmem Arystotelesa i dlatego jest nielogiczna. Dlatego chciał mocno trzymać się jedności i wyjątkowości Boga Ojca.
Ogólnie rzecz biorąc, różne nauki o Bogu w chrześcijaństwie (wliczając także trynitaryzm) różnią się między sobą w kilku punktach. Są to:
A) Antytrynitarze cytują fragmenty Biblii, które mają na celu udowodnienie, że Bóg Ojciec jest wyższy od swego Syna Jezusa, jedynego Boga i Ojca wszystkich, który jest ponad wszystkim i przez wszystkich i we wszystkich. Ireneusz z Lyonu (~ 135-200) pisze o Ef 4,6: „W ten sposób powstaje Bóg Ojciec, który jest ponad wszystkim i przez wszystko i we wszystkim. Bo nade wszystko Ojciec, a On sam jest Głową Chrystusa. " Antytrynitarze wierzą, że Bóg Ojciec jest większy niż Jezus Chrystus, już z powodu słów Jezusa: „Ojciec jest większy ode mnie.” (J 14,28) równość między Ojcem a Synem jest niemożliwa. Ireneusz pisze w komentarzu do Jana 14:28: „... abyśmy się od Niego (Chrystusa) uczyli, że Ojciec jest Najwyższy. „Ojciec jest większy ode mnie”. Dlatego nasz Pan nauczał, że Ojciec jest także wyższy od wszystkich w swojej wiedzy ”. Bóg Ojciec posłał swego Syna, ale Syn nigdy nie posyła swego Ojca. To wyraźny znak poddania się. Jezus kilkakrotnie świadczył, że Ojciec go posłał (J 5,36; 17,3; 17,18).
B) Bóg jest niezmienny, jest duchem (J 4,24). Justyn Męczennik (133 - ok. 163) nie uważał Jezusa za „tej samej natury”, a jedynie uznał go na drugim miejscu po niezmiennym i wiecznym Bogu, Stwórcy świata. Jego Syn, zwany Synem w ścisłym tego słowa znaczeniu, Logos, który był z Nim przed całym stworzeniem, został zrodzony, kiedy stworzył i wszystko przez Niego zarządził na początku; nazywany jest Chrystusem, ponieważ był namaszczony i ponieważ Bóg wszystko przez niego zaaranżował.
C) Jezus jest Słowem Bożym, zwanym także Logosem (J 1,1), i Pośrednikiem między Bogiem a ludźmi: istnieje bowiem „jeden” Bóg i „jeden” pośrednik między Bogiem a ludźmi, a mianowicie człowiek Chrystus Jezus (1 Tm 2,5). Nowacjan (ok. 200-258) skomentował Jana 10,30: „On też mówi jeden, a heretycy powinni pamiętać, że nie mówi jedno ”. Jako nijakie „jedno” oznacza harmonię we wspólnocie, a nie wyjątkowość osoby… stwierdzenie „jeden” powinno jednak iść w parze z harmonią między sobą i zgodą w myśleniu i związkiem w miłości. Dlatego Ojciec i Syn naprawdę tworzą jedną całość dzięki ich jednomyślności i miłości ”.
D) Również w przypadku apostoła Pawła nie było równości między Ojcem, a Synem. Pisze: „Skoro wszystko jest Mu poddane, wtedy i sam Syn podda się Temu, który Mu wszystko podporządkował, aby Bóg był wszystkim we wszystkich”. Paweł mówi o „Bogu i Ojcu naszego Pana Jezusa Chrystusa” i nazywa Boga „głową Chrystusa” w tym samym znaczeniu, w jakim Chrystus jest głową człowieka. Znamienne jest również to, że Paweł prawie zawsze orzekanie Boga rezerwuje wyłącznie dla Ojca. Na przykład 1 Kor 8,6 mówi: „Chociaż jest wielu bogów i wielu panów, my (chrześcijanie) mamy tylko jednego Boga, a mianowicie Ojca.” Klemens z Aleksandrii (ok. 150–215) napisał komentarz do J 17,3: „Trzeba (...) wpoić w duszę największą i najważniejszą naukę prowadzącą do życia wiecznego, która polega na świadomości, że Bóg wieczny jest Dawcą wiecznych dóbr, a pierwszym i najwyższym, jedynym i dobrym jest Bóg. Dlatego Pan zachęca tych, którzy dążą do prawdziwego życia, aby najpierw poznali Tego, którego nikt nie rozpoznaje, tylko Syna i któremu Syn objawia '' (Mt 11, 27), a następnie po Bogu wielkość Zbawiciela ... do przechwytywania ”.
Do antytrynitarzy należeli starożytni judeochrześcijanie (częściowo, np. ebionici), arianie (zaprzeczający boskiej naturze Jezusa Chrystusa) i macedonianie (zaprzeczający boskiej naturze Ducha Świętego). Różne antytrynitarne nurty, takie jak adopcjanizm oraz arianizm, istniały wspólnie z tzw. głównym prądem chrześcijaństwa do czasu formalnego uchwalenia doktryny o współistotności Ojca i Syna (będącej podstawą doktryny Trójcy Św.) w 325 roku.
Zatem doktryny odrzucające wiarę w Trójcę Świętą mogą być bardzo zróżnicowane. Wśród różnych doktryn antytrynitarnych można wymienić m.in.: unitarianizm, tryteizm, subordynacjanizm, monarchianizm itd.
Arianizm istniał do VIII wieku. Dopiero na tle humanizmu i Reformacji ponownie wyłoniły się wspólnoty antytrynitarne. Wybitnym przedstawicielem antytrynitarzy był Michał Servet, który został aresztowany w Genewie w 1553 roku podczas podróży. Z powodu odrzucenia przez niego doktryny o Trójcy zawartej w książce „De trinitatis erroribus”, okrzykniętej przez teologów katolickich i protestanckich za heretycką, został spalony żywcem w Genewie za namową rady miejskiej. W ruchu anabaptystycznym reformatorskim istniały także tendencje antytrynitarne. Przykładem jest mennonicki kaznodzieja Adam Pastor. Jednak zdecydowana większość anabaptystów była trynitarzami. We Włoszech zarówno antytrynitarze, jak i protestanci byli prześladowani przez inkwizycję. Prześladowani antytrynitarze często uciekali do Europy Wschodniej, jak lekarz Giorgio Biandrata († 1585) do Siedmiogrodu. Wpływowy był także Faustus Socyn († 1604), który stworzył ruch socyński. Na terenie Polski i Litwy od 1548 roku powstały parafie antytrynitarne, które od 1565 miały również własną strukturę kościelną. Polscy antytrynitarze nazywani byli braćmi polskimi. Matteo Gribaldi i Petrus Gonesius odegrali ważną rolę w formowaniu polskich unitarian. W XVI wieku na Węgrzech i w Siedmiogrodzie założono także kościół antytrynitarny.
Zwolennicy F. Socyna zostali jednak wygnani w czasach kontrreformacji, a wielu wyemigrowało do Ameryki Północnej przez Holandię i Anglię, co doprowadziło do powstania kościołów unitarnych w Wielkiej Brytanii (Zgromadzenie Ogólne Kościołów Unitarnych i Wolnych Chrześcijan) i w Ameryce Północnej (American Unitarian Association). Pod wpływem transcendentalizmu i po zjednoczeniu z Kościołem uniwersalistycznym wyłonili się dzisiejsi uniwersaliści unitarni. Niektórzy z pierwszych mężów stanu i prezydentów Stanów Zjednoczonych byli zdeklarowanymi unitarianami. Izaak Newton był także unitarianinem i antytrynitarystą, co czasami nawet zagrażało jego pozycji na uniwersytecie w Cambridge. Prowadził szeroko zakrojone studia teologiczne, ale ich nie publikował, a swoje stanowisko zachował w tajemnicy.
Nawet w ostatnim czasie wielu krytyków uważa doktrynę o Trójcy Świętej za starą pogańską koncepcję, która po długiej dyskusji i bez biblijnych podstaw znalazła drogę do dogmatyki chrześcijańskiej. Alexander Hislop opisał to w swojej książce „The Two Babylons” (1858).
Współcześnie do antytrynitarzy zaliczają się m.in.:
· Chrystadelfianie
· Chrześcijanie Dnia Sobotniego
· Jednota Braci Polskich
· Świadkowie Jehowy
· Świecki Ruch Misyjny „Epifania”
· Zielonoświątkowcy Jedności Bóstwa
· Unitarianie
· Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego
· Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego
Literatura:
1. G. Alberigo (Hrsg.), Geschichte der Konzilien. Von Nicaenum bis zum Vaticanum II., 1998, 29–31.
2. H. Fischer, Haben Christen drei Götter? Entstehung und Verständnis der Lehre von der Trinität, 2008, 52.
3. D. K. Bernard, Oneness and Trinity A.D. 100 – 300 – The Doctrine of God and Ancient Christian Writings, 1991, 156.
4. B. M. Litfin, Getting to Know the Church Fathers. Retrieved 5 March 2015.
5. J. K. Walker, The Concise Guide to Today's Religions and Spirituality. Eugene, Oregon: Harvest House Publishers, 2007, 117–118.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz