 |
| Testament wrześniowy, drzeworyt Łukasza Cranacha |
Gdy Marcin Luter wrócił do Wittenbergi na początku marca 1522, miał w bagażu gotowy rękopis Nowego Testamentu na niemiecki. Reformator omawiał tłumaczenie z Melanchtonem jako specjalistą od języka greckiego w następnych tygodniach. Jerzy Spalatin, również znawca greki, był często proszony o pomoc w wyjaśnianiu słów. Pozyskał także kamienie szlachetne ze skarbca elektora jako materiał ilustracyjny do przekładu Objawienia (Apokalipsy) 21,19-20 (WA BR 2,490,54-55). Marcin Luter pragnął oddać jak najwierniej nazwy kamieni szlachetnych, w swoim tłumaczeniu. I tak:
- szmaragd (łac. smaragdus, gr. Σμάραγδος) oznacza „zielony klejnot”
- rubin (łac. rubens) = czerwony
- szafir (łac. sapp(h)irus, starogr. Σάπφειρος, hebr. סַפִּיר) = piękne
- jaspis (gr. ἴασπις) = cętkowany kamień
- ametyst (gr. ἀμέθυστος) = nie-pijany, gdyż według greckich wierzeń, picie wina z czar ametystowych zabezpieczało pijącego przed upojeniem
Należy dodać, że 500 lat temu kamienie szlachetne nie były tak rozpowszechnione w Europie, jak dzisiaj, i posiadały je osoby zamożne. Reformator konsultował także anatomiczne części zwierząt. Numizmatyk Wilhelm Reiffenstein doradzał Melanchtonowi listownie w kwestiach dotyczących starożytnych monet. W wyniku tej wyuczonej wymiany, Luter mógł zaktualizować wszystkie monety Nowego Testamentu monetami swoich czasów: grosz, halerz, srebrny grosz itd. Te historyczne niemieckie oznaczenia monet są używane w Biblii Lutra do dzisiaj, zwłaszcza że kojarzy się z nimi kilka skrzydlatych słów. Erfurcki szerf, moneta ze świata życia Lutra, oznacza lepta (do 2001 setna część drachmy, jednostki monetarnej nowożytnej Grecji) w jego tłumaczeniu Nowego Testamentu.
Aby zapobiec przedrukom konkurencji, druk został przygotowany w tajemnicy. Łukasz Cranach i Christian Döring ponieśli ryzyko wydawnicze. Imię Lutra nie pojawiło się na stronie tytułowej. Ten Nowy Testament był wysokiej jakości tomem folio, a zatem stosunkowo drogim, jednokolumnowym, w stylu Schwabach, z konwencjonalnymi dekoracjami obrazu. Cykl 11 całostronicowych drzeworytów z pracowni Cranacha ozdobił Apokalipsę. Wzorem dla nich stały się dzieła Albrechta Dürera o podobnej tematyce. Luter i Cranach wspólnie zaprojektowali wykonanie, chodziło im o aktualną polemikę z papiestwem.
Od 1523 roku po przekładzie Nowego Testamentu następowały jedynie częściowe wydania Starego Testamentu, ponieważ tłumaczenie z oryginalnego tekstu hebrajskiego było często bardzo trudne. Podczas gdy Luter potrzebował tylko jedenastu tygodni na Nowy Testament, tłumaczenie Starego Testamentu zajęło łącznie 13 lat. W 1534 roku Hans Luft opublikował w Wittenberdze pierwsze pełne wydanie wszystkich ksiąg biblijnych w przekładzie Lutra jako dwutomowe dzieło.
Literatura:
1. A. Beutel, Ein Meisterstück der deutschen Prosa. Die Anfänge der Lutherbibel auf dem Hintergrund früherer Bibelübersetzungen. In: Bibel und Kirche, 2017, 14-16.
2. S. Michel, Die Lutherbibel in den Händen seiner Kollegen. In: Bibel und Kirche, 2017, 23.
3. C. Schneider, Das Septembertestament, 173-175.
4. Th. Kaufmann, Der Anfang der Reformation: Studien zur Kontextualität der Theologie, Publizistik und Inszenierung Luthers und der reformatorischen Bewegung, 2012, 92.
5. A. McGrath (2009-10-13). Christianity's Dangerous Idea: The Protestant Revolution--A History from the Sixteenth Century to the Twenty-First
Aby zapobiec przedrukom konkurencji, druk został przygotowany w tajemnicy. Łukasz Cranach i Christian Döring ponieśli ryzyko wydawnicze. Imię Lutra nie pojawiło się na stronie tytułowej. Ten Nowy Testament był wysokiej jakości tomem folio, a zatem stosunkowo drogim, jednokolumnowym, w stylu Schwabach, z konwencjonalnymi dekoracjami obrazu. Cykl 11 całostronicowych drzeworytów z pracowni Cranacha ozdobił Apokalipsę. Wzorem dla nich stały się dzieła Albrechta Dürera o podobnej tematyce. Luter i Cranach wspólnie zaprojektowali wykonanie, chodziło im o aktualną polemikę z papiestwem.
 |
Testament wrześniowy: Początek rozdziału 11 Objawienia Jana z drzeworytem Łukasza Cranacha przedstawiający bestię z otchłani, która nosi tiarę. |
 |
| Nierządnica z Babilonu (córa babilońska) |
Technologia druku sprawiła, że żaden z zachowanych egzemplarzy nie był taki sam: w warsztacie Melchiora Lottera pracowały jednocześnie trzy maszyny drukarskie. Presja terminów doprowadziła do łamania istniejących zdań, aby móc użyć liter na nowych stronach tekstu. Zjawisko to towarzyszy Biblii Lutra aż do XVIII wieku: liczba wariantów tekstu rosła z każdym przedrukiem.
Nowy Testament był dostępny w nakładzie 3000 egzemplarzy 29 września 1522, „w samą porę na Targi Książki w Lipsku”. Egzemplarz kosztował od ½ do 1½ guldena w zależności od konfiguracji i został wyprzedany w ciągu trzech miesięcy. Już w grudniu 1522 wydrukowano drugie wydanie z poprawionym tekstem i poprawionymi obrazami (testament grudniowy).
Testament wrześniowy (Septembertestament) jest dostępny online TUTAJ.
Od 1523 roku po przekładzie Nowego Testamentu następowały jedynie częściowe wydania Starego Testamentu, ponieważ tłumaczenie z oryginalnego tekstu hebrajskiego było często bardzo trudne. Podczas gdy Luter potrzebował tylko jedenastu tygodni na Nowy Testament, tłumaczenie Starego Testamentu zajęło łącznie 13 lat. W 1534 roku Hans Luft opublikował w Wittenberdze pierwsze pełne wydanie wszystkich ksiąg biblijnych w przekładzie Lutra jako dwutomowe dzieło.
Literatura:
1. A. Beutel, Ein Meisterstück der deutschen Prosa. Die Anfänge der Lutherbibel auf dem Hintergrund früherer Bibelübersetzungen. In: Bibel und Kirche, 2017, 14-16.
2. S. Michel, Die Lutherbibel in den Händen seiner Kollegen. In: Bibel und Kirche, 2017, 23.
3. C. Schneider, Das Septembertestament, 173-175.
4. Th. Kaufmann, Der Anfang der Reformation: Studien zur Kontextualität der Theologie, Publizistik und Inszenierung Luthers und der reformatorischen Bewegung, 2012, 92.
5. A. McGrath (2009-10-13). Christianity's Dangerous Idea: The Protestant Revolution--A History from the Sixteenth Century to the Twenty-First
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz