Betbüchlein

Betbüchlein, wydanie z 1532 roku

Wydane w 1522 roku pismo Reformatora, które można znaleźć w Edycji Weimarskiej (WA 10 II,331-495), należy do popularnego wówczas gatunku literackiego a także do jednych z trzydziestu najbardziej znanych jego dzieł. Modlitewniki były podstawą indywidualnych nabożeństw domowych, formułowały przebieg spowiedzi, stanowiły zbiór modlitw, pobudzały wewnętrzną potrzebę pokuty i napominały do stałego sprawdzania siebie w wierze. Marcin Luter wydaje zamiast tradycyjnego modlitewnika, „książeczkę” (niem. Büchlein), w której na początku zbiera informacje, jak rozumieć Dziesięć Przykazań, formułuje przebieg indywidualnej spowiedzi, a dalej interpretuje Apostolskie Wyznanie Wiary i Ojcze Nasz, jak zrobił to w piśmie z 1519 roku „Ein kurze form, das Pater noster zu versteen unnd zu beten, für die jungen kinder im christglauben” („Krótko o tym, jak rozumieć i jak modlić się Ojcze Nasz, dla małych dzieci w wierze chrześcijańskiej”; WA 6,11-19).

Betbüchlein, fragmenty z Pisma: Iz 7 i Łk 1

Pismo zawiera również interpretację Ave Maria (Zdrowaś Mario), która nie służy jako modlitwa do Matki Bożej, tylko jako kontemplacja nad łaską, jaką otrzymała przez Pana. W części trzeciej doktor Luter zebrał niektóre psalmy: Ps 12; 67; 51; 103; 20; 79; 25 i 10. Ich wybór łączy się z rozmaitymi potrzebami modlitewnymi: od pochwały Ewangelii i pobudzenie w wierze do obrony przed antychrystem. Pierwsze wydanie „Książeczki modlitewnej” kończy się przedrukiem Listu do Tytusa. Późniejsze wydruki zawierają rozmyślania nad tym, czym jest modlitwa, spowiedź, o istocie słuchania podczas mszy, czy opieranie się pokusom podczas umierania. Załącznik stanowią dodatki: Calendarium (WA 10 II, 452-453) i Passional (WA 10 II, 458-469).

Reformator zwraca się przeciwko innym modlitewnikom swoim wprowadzeniem, by chrześcijanie nie zostali kuszeni pozorną łatwością modlitwy (WA 10 II,375). Modlitewniki jako gatunek literacki miały wzmacniać dzieło Reformacji i być zbiorem ewangelickiej pobożności, a także służyć recytowaniu zamieszczonych tekstów jako modlitwę.

Literatura:

D. Hiller, Betbüchlein. In: V. Leppin, G. Schneider-Ludorff (Hg.), Das Luther-Lexikon, 2015, 107-108.