Tomasz Müntzer

Thomas Müntzer (1489/90-1525)

Thomas Müntzer to czołowy twórca anabaptyzmu. Początkowo zwolennik inicjatora reformacji Marcina Lutra, następnie w opozycji do niego. Ideolog i przywódca wojny chłopskiej w Niemczech. Żonaty z Ottilią von Gersen, miał z nią dwóch synów.


Thomas Müntzer krytykował istniejący ustrój i wzywał do walki z orężem w ręku o realizację „Królestwa Bożego” na ziemi, które pojmował jako bezklasowe społeczeństwo oparte na wspólnocie dóbr (komunizm chrześcijański). Przez Karola Marksa nazywany prekursorem komunizmu.


Thomas Müntzer pochodził z mieszczańskiej rodziny. Studiował w Lipsku i Frankfurcie nad Odrą. W 1513 został wyświęcony na księdza i skierowany do kościoła świętego Michała w Brunszwiku. Ponadto uczył w małej prywatnej szkole dla zamożnych synów chłopów. Od 1520 predykant (kaznodzieja) w Zwickau, gdzie został jednym z „proroków”. W 1521 przebywał w Pradze, gdzie wygłaszał kazania m.in. Kaplicy Betlejemskiej (podobnie jak Jan Hus) i napisał tzw. manifest praski. Od 1523 działał w Allstedt, głosząc kazania w kościele świętego Jana, przystąpił do reformy liturgii. Stworzył w tajemnicy militarną organizację, która 24 marca 1524 zniszczyła małą kaplicę w wiosce Mallerbach koło Allstedt, prawdopodobnie z powodu różnic w poglądach między księdzem z Mallerbach a samym Müntzerem.


W 1524 zerwał z Lutrem po czym propagował swoje poglądy między innymi w Szwajcarii, Turyngii i Alzacji. Pod wpływem Müntzera na przełomie 1524 i 1525 powstał pierwszy program powstańców chłopskich. W kwietniu 1525 stanął na czele powstania chłopskiego w Turyngii. 15 maja dowodził powstańcami w bitwie pod Frankenhausen, która zakończyła się totalną klęską chłopów. Müntzerowi udało się uciec z pola bitwy na strych w mieście, gdzie został wykryty symulując chorobę psychiczną. Został poddany torturom, osądzony i uznany za heretyka a następnie przetransportowany do Mühlhausen i ścięty mieczem. Ciężarna żona Müntzera została zgwałcona przez żołnierza wojsk saksońskich. Pozostawiono ją przy życiu, jej dalszy los oraz jej synów nie jest znany.


Literatura:

1. H.-P. Hasse, Müntzer, Thomas. In: V. Leppin, G. Schneider-Ludorff (Hrsg.), Das Luther-Lexikon, 2015, 489-490.

2. H. Schilling, Martin Luther. Rebell in einer Zeit des Umbruchs, 2014, 294-305.

3. V. Leppin, Martin Luther, 2017, 221-236.