Anabaptyści byli zróżnicowanym ruchem z ramienia radykalnego skrzydła Reformacji XVI wieku. Łączyło ich odrzucanie chrztu dzieci (który ich zdaniem chrztem nie był) oraz pogląd o konieczności zasadniczej zmiany życia społecznego w celu powrotu do ideałów pierwotnego chrześcijaństwa. Kult religijny anabaptystów odznaczał się prostotą – zrezygnowali z przedmiotów kultu (obrazy, ołtarze, budynki kościelne). Odrzucają też hierarchię kościelną oraz odmawiają pełnienia służby wojskowej.
Anabaptyzm powstał w Szwajcarii wśród zwolenników Thomasa Müntzera. Konrad Grebel i Felix Manz odrzucali chrzest dzieci z dwóch powodów. Po pierwsze, nie był wg nich sakramentem zgodnym z nauczaniem ewangelicyzmu reformowanego. Zwingli głosił, iż sakrament jest świadomym aktem wyznania wiary. Grebel i Mantz pytali, jak dzieci (niemowlęta) mogą świadomie przyznać się do Chrystusa. Poza tym, w Biblii nie ma bezpośrednich dowodów na chrzest dzieci. Pierwsze wzmianki o tym pojawiają się w dokumentach historycznych ok. 180 r.n.e. Wcześniej był rozpowszechniony chrzest dorosłych. Drugi powód miał charakter polityczny i chodziło o oddawanie tzw. dziesięciny. Zwolennicy anabaptyzmu mówili, że chrzest dzieci to swoisty protest przeciwko jej oddawaniu. 15 stycznia odbyła się w Zurychu dysputa mająca na celu wyjaśnienie wszelkich wątpliwości. 21 stycznia 1525 odbył się ponowny chrzest - Jerzy Blaurock przyjął go z rąk K. Grebela. Dla H. Zwingliego oznaczało to sprzeniewierzenie się Nauce Chrześcijaństwa i blasfemię (bluźnierstwo), co prowadziło do jednego: wykluczenia z Kościoła. Wkrótce potem anabaptyści założyli w Zollikon koło Zurychu pierwszą gminę. Zwingli umożliwił administracyjnie prześladowania nowo powstałych grup pod zarzutem blasfemii w kantonie Zurych, w efekcie czego zostało straconych 844 zwolenników anabaptyzmu. Na konspiracyjnym synodzie w Schleitheim w 1527 powstały tzw. artykuły schleitheimskie, zawierające teologiczne założenia ruchu. Ich autorem był Michael Sattler, spalony na stosie w tym samym roku.
Baltazar Hubmaier rozpowszechnił nauki anabaptystów na Morawach. Po jego śmierci anabaptyści morawscy podzielili się na skrzydło rewolucyjne i skrajnie pacyfistyczne, które od swojego przywódcy Jacoba Huttera przyjęło nazwę huterian lub braci huterskich. Huterianie liczyli około 20 tysięcy członków, zorganizowanych we wspólnotach opartych na braterstwie i wspólnej własności. Odznaczali się skromnym i zdyscyplinowanym życiem; rygoryzm i spory wokół interpretacji Biblii doprowadziły do licznych podziałów.
Podważający porządek społeczny radykalizm anabaptystów oraz ich zapał misjonarski przerażał zarówno katolików, jak i protestantów i wkrótce doprowadził do prześladowań. Członków wspólnot karano śmiercią na stosie w większości krajów niemieckich. Nieprzyjazny stosunek mieli do anabaptystów przywódcy reformacji: Zwingli, Luter i Kalwin. W memorandum z 1536 roku Luter nawoływał do karania śmiercią nawet pokojowo usposobionych anabaptystów. Tej opinii Lutra nie podzielał jego najbliższy współpracownik Filip Melanchton.
Wśród izolowanych sekt zaczęły przejawiać się coraz bardziej skrajne idee, oczekiwania eschatologiczne, chiliastyczne i tendencje komunistyczne. Niektórzy anabaptyści głosili zniesienie różnic społecznych i wspólną własność na wzór pierwszej wspólnoty chrześcijańskiej. Najbardziej znaną postacią w dziejach anabaptyzmu jest Tomasz Müntzer, który pozyskał rzesze chłopstwa i plebsu miejskiego i którego idee rozpaliły w Niemczech wojnę chłopską. Należy jednak pamiętać, że został on zabity w 1525 roku, gdy ruch dopiero się rodził. Liderzy anabaptystów szwajcarskich – Konrad Grebel, Felix Manz, Jerzy Blaurock – odcinali się od rewolucyjnych postulatów Müntzera.
W Niderlandach i północnych Niemczech działalność misyjną rozwinął kaznodzieja Melchior Hoffmann, który głosił nadejście w roku 1533 tysiącletniego Królestwa Bożego. Po uwięzieniu Hofmanna jego zwolennicy, piekarz Jan Matthijs i 24-letni krawiec Jan z Lejdy, uznali się za narzędzie do ustanowienia Królestwa orężnie. Ośrodkiem ich agitacji było miasto Münster w Westfalii gdzie pozyskali miejscowego kaznodzieję i ochrzcili ponad 1400 dorosłych mieszkańców. Miejscowy biskup Franz von Waldeck wysłał wojsko przeciwko rebelii i obległ miasto, ale został odparty. Po śmierci Matthijsa, Jan z Leidy obwołał się królem „Nowego Królestwa Syjonu” i zaprowadził dyktaturę teokratyczną, obowiązek pracy fizycznej i poligamię. Własność prywatna i różnice stanowe były zniesione; zamykanie drzwi domów było karane śmiercią. Zagrożeni władcy niemieccy wysłali ponownie wojska i zdobyli miasto w czerwcu 1535, przywracając władzę biskupa katolickiego. Jan z Lejdy został stracony. Okrucieństwa i fanatyzm powstania münsterskiego zahamowały rozwój anabaptyzmu. Odnowił go Menno Simmons, były proboszcz katolicki, który zjednoczył umiarkowanych anabaptystów, odrzucających wszelką przemoc. Jego wyznawców nazwano mennonitami. Odrzucali oni instytucję kapłaństwa, tworzyli autonomiczne zbory, rygorystycznie przestrzegali przykazań dekalogu i zasad ewangelicznych. Z powodu prześladowań zmuszeni byli opuścić kolejno Niderlandy, Prusy, Syberię, aż osiedlili się w USA.
Marcin Luter
nazywał anabaptystόw marzycielami (niem. Schwärmer). Roland H.
Bainton określił ich jako lewe skrzydło (ang. left wing)
Reformacji w 1941 roku, a George Hunston Williams – radykalną Reformacją (ang.
radical Reformation) w 1962 roku.
Literatura:
1. Fr. Blanke: Täufertum und Reformation. In: Guy F. Hershberger (Hrsg.): Das Täufertum. Erbe und Verpflichtung. Stuttgart 1963, 59f.
2. J. Hiebert, T.G. Hiebert, New Calvinists and Neo-Anabaptists: A Tale of Two Tribe. Direction: A Mennonite Brethren Forum. 42 (2), 2017, 178–194.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz