Złota Róża

Złota Róża z Minucchio da Siena (1330), podarowana przez papieża Jana XXII Rudolfowi III z Nidau, hrabiemu Neuchâtel

Dzisiaj obchodzimy Niedzielę Laetare. Ta nazwa pochodzi od pierwszych słów antyfony na wejście (dawniej zwanej introitem) tejże mszy: Laetare, Ierusalem... (Wesel się, Jeruzalem...). Niedziela Laetare przypada dokładnie 21 dni przed Niedzielą Wielkanocną, jest ruchomym świętem opartym na cyklach księżyca. Data może przypadać między 1 marca a 4 kwietnia włącznie; za rzadkie uważa się wystąpienie w kwietniu; ostatnie zdarzenie miało miejsce 3 kwietnia 2011, a następne 4 kwietnia 2038, po czym wystąpi ponownie dopiero 1 kwietnia 2057. Niedziela Laetare znajduje się w środku Wielkiego Postu i dlatego jest również nazywana „Środkiem Czasu Pasyjnego”. Inną nazwą tej niedzieli, opartą na ewangelii rozmnożenia chleba, jest „Niedziela Chlebowa”. W Kościele rzymskim ta niedziela jest również nazywana „Niedzielą Róży”, ponieważ papież poświęcał w tym dniu złotą różę, która została przyznana szanowanym osobistościom lub instytutom za wybitne zasługi dla Kościoła. Ten zwyczaj nie jest już dziś przestrzegany.

Papież Urban II podarował hrabiemu Anjou jedną z pierwszych złotych róż w 1096 roku. Jednym z najstarszych tego typu obiektów jest Złota Róża, podarowana księciu-biskupowi Bazylei przez papieża Klemensa V na początku XIV wieku i przechowywana w Musée de Cluny w Paryżu.

Przyznana Radzie Florenckiej w 1417 roku, Złota Róża składała się z dziewięciu złotych kwiatów ozdobionych szafirami i wypełnionych balsamem, piżmem i mirrą. Papież Innocenty III (1198–1216) porównał złotą różę z Jezusem w słowach: „Tak jak róża składa się ze złota, piżma i balsamu, tak Jezus również składa się z trzech substancji: bóstwa, ludzkiej duszy i ludzkiego ciała”.

Czasami jednak Złotą Różę wręczano osobistościom, aby skłonić je do uznania papieskiej hierarchii. We wrześniu 1519 szambelan papieski Karl von Miltitz przywiózł Różę elektorowi saskiemu Fryderykowi III Mądremu, aby zachęcić go do wydania Marcina Lutra rzymskiej inkwizycji. Elektor nie odebrał jej osobiście. Zrobił to w imieniu Fryderyka III jego radca Fabian von Feilitzsch. Książę wprawdzie przyjął odznaczenie, ale nie wydał Reformatora.

Złota Róża była pierwotnie zarezerwowana dla mężczyzn. Kiedy później zwyczaj jej wręczania przeszedł na kobiety, nazywano go głównie różą cnoty. Od tego czasu mężczyźni otrzymują miecz papieża. Zwyczaj nadawania cnót kobietom sięga naszych czasów: w 1925 roku belgijska królowa Elżbieta została uhonorowana przez papieża Złotą Różą. Ostatnią osobą rządzącą, która otrzymała różę cnoty, była Wielka Księżna Luksemburga Charlotte w 1956 roku. Mówi się, że królowa Sycylii Giovanna otrzymała pierwszą różę cnoty.

Od pontyfikatu Pawła VI (1963–1978) nagrodę specjalną otrzymują tylko miejsca pielgrzymkowe. Ten pierwszy wręczył je pięć razy, papież Jan Paweł II (1978-2005) dziewięć, a Benedykt XVI (2005–2013) nawet osiemnaście razy. Papież Franciszek przyznał swoją pierwszą Złotą Różę w listopadzie 2013 roku.

Niektórzy odznaczeni Złotą Różą (w nawiasie podano imię papieża, który uhonorował daną osobę lub instytucję) to m.in.:

1096 - Fulko IV, hrabia Anjou (Urban II)

1148 – Alfons VII, król Kastylii (Eugeniusz III)

1183 – Wilhelm I, król Szkocji (Lucjusz III)

1227 – Raimondo Orsini, szlachcic włoski (Grzegorz IX)

1244 – Kościół Saint Juste w Lyonie (Innocenty IV)

1348 – Ludwik I, król Węgier (Klemens VI)

1368 – Joanna I, królowa Neapolu (Urban V)

1369 – Bazylika św. Piotra na Watykanie (Urban V)

1391 – Albert d´Este, markiz Ferrary (Bonifacy IX)

1448 – Kazimierz IV Jagiellończyk, król Polski (Mikołaj V)

1457 – Karol VII, król Francji (Kalikst III)

1505 – Aleksander Jagiellończyk, król Polski (Juliusz II)

1506 – Manuel I, król Portugalii (Juliusz II)

1519 – Fryderyk III Mądry, elektor saski (Leon X)

1521 – Henryk VIII, król Anglii (Leon X)

1524 – Henryk VIII, król Anglii (Klemens VII)

1548 – Katarzyna Medycejska (Paweł III)

1560 – Maria Stuart, królowa Szkocji (Pius IV)

1592 – Henryk IV, król Francji (Klemens VIII)

1610 – Sancta Sanctorum, oratorium papieskie (Paweł V)

1630 – Maria Anna Habsburg, elektorowa Bawarii (Urban VIII)

1651 – Maria Luiza Gonzaga, królowa Polski (Innocenty X)

1658 – Katedra w Sienie (Aleksander VII)

1672 - Eleonora Habsburżanka, królowa Polski (Klemens X)

1684 – Marysieńka, królowa Polski (Innocenty XI)

1819 – Karolina Augusta, cesarzowa Austrii (Leon XII)

1868 – Elżbieta Habsburg, zwana Sisi, cesarzowa Austrii (Pius IX)

1877 – Sanktuarium w Lourdes (Pius IX)

1930 – Elena, królowa Włoch (Pius XI)

1956 – Charlotte, Wielka Księżna Luksemburga (Pius XII)

1965 – Sanktuarium w Fatimie (Paweł VI)

1979 – Czarna Madonna w Częstochowie (Jan Paweł II)

1987 – Kalwaria Zebrzydowska (Jan Paweł II)

2000 – Kościół w Loreto (Jan Paweł II)

2009 – Bazylika Nuestra Señora de la Cabeza (Benedykt XVI)

2011 – Bazylika w Scherpenheuvel (Benedykt XVI)

1 czerwca 2019 – kościół w Csíksomlyó (Franciszek)

Kamil Basiński ze Złotą Różą podczas ubiegłorocznych nabożeństw ekumenicznych w Heidelbergu

Literatura:

1. M. Becker-Huberti, Feiern, Feste, Jahreszeiten. Lebendige Bräuche im ganzen Jahr, 2001, 262.

2. C. Grogan, Pope Francis celebrates Mass at Transylvania’s Marian pilgrimage shrine. 1. Juni 2019.

3. Dame, Marketing Communications: Web | University of Notre. "About". The Laetare Medal. Retrieved 2021-02-01.

4. A. Dunning (26 March 2017), "The medieval origins of Mothering Sunday".

5. "Archived copy". Archived from the original on 2016-03-04.

6. M. Brecht, Martin Luther, 2013, 325.

7. U. Oelschläger, Luther in Worms. Der Reichstag im April 1521, 2020, 41-42.