Ulotki Reformacji późniejszego okresu

Ulotki i broszury Reformacji późniejszego okresu skupiały się wokół przedstawienia papiestwa jako swoistej tyranii chrześcijaństwa i zwolenników Marcina Lutra jako tych, którzy wybrali Odnowę Kościoła.

Hans Sebald Beham, Papieska podróż do piekła, 1524

Hans Sebald Beham, Upadek papiestwa, ok. 1525

Hans Sachs, Ewangelickie i katolickie kazanie, 1529

Peter Flötner, Nowe cierpienie Chrystusa, ok. 1535

Łukasz Cranach Młodszy, Sakrament Ołtarza protestantów i upadek katolików, ok. 1540

Łukasz Cranach Młodszy, Prawdziwa religia Chrystusa i fałszywe nauki Antychrysta, ok. 1545

Lutherus Triumphans, ok. 1568

Ulotka „Lutherus Triumphans” (= Luter triumfujący) została wydrukowana jako akwaforta przez nieznanego autora około 1568 roku. Autor oparł projekt na drzeworycie Łukasza Cranacha Młodszego (1515-1586) o tym samym tytule, który powstał około 1567 roku. Grafika przedstawia pośrodku silnego mężczyznę w trójpoziomowej koronie (tiarze) i stroju kościelnym, który siedzi na krześle, tronie. Osoba ta, nad którą widnieje imię „Leon X”, trzyma w prawej ręce duży klucz, kawałek klucza łamie się, a w lewej miecz, którego końcówka również pęka. Krzesło znajduje się na podwyższeniu, a przy jego nogach stoją cztery różne książki. Poniżej intronizowanego mężczyzny znajduje się inny, który nosi brodę i kapelusz z dużym rondem. Nazywa się „Flacius Apricus Iudas K.”. To luterański teolog Matthias Flacius Illyricus, który zaciekle sprzeciwia się reformatorom gotowym na kompromis jak Melanchton. Jako towarzysza przyprowadza greckie mityczne stworzenie chimerę, który chce rzucić się na grupę protestancką, ziejąc ogniem. 

Lewa strona ulotki przedstawia mężczyznę w stroju mnicha, oznaczonego „D.M.L.” (= Doktor Marcin Luter), który znajduje się na tym samym poziomie co kołyszący się tron papieski. W rękach trzyma otwartą książkę, do której się odnosi, patrząc na osobę w środku. Poniżej tej osoby znajduje się grupa siedmiu mężczyzn, niektórzy z długimi brodami, czcigodnymi szatami i dwóch w kapeluszach. Ta grupa ludzi trzyma w rękach książki i inne dokumenty.

Po prawej stronie ulotki duża grupa ludzi gromadząca się za kołyszącym się krzesłem. W prawym górnym rogu widać mężczyzn z płaskimi kapeluszami trzymających w dłoniach figury świętych, dzwony, poprzeczki i włócznie. Jeden poziom niżej widz rozpoznaje grupę w strojach mnichów i częściowo z tonsurą, która w trzymają w rękach miecze i pochodnie. Na najniższym poziomie tej grupy są mężczyźni w długich szatach i trójdzielnych czapkach, z których dwóch ma długie widelce.

Ulotkę można interpretować jako oznakę, że Luter i jego tezy wstrząsają Kościołem starej wiary (katolickim) papieżowi grozi obaleniem. Reformator stanowczo sprzeciwia się kościelnym praktykom wzbogacania się poprzez sprzedaż odpustów; widzi w tym upadek Kościoła, który coraz bardziej oddala się od chrześcijańskiego stylu życia.

Autor przedstawia doktora Lutra i reformatorów w dużej mierze pozytywnie, natomiast papież i jego słudzy charakteryzują się negatywnymi cechami (chciwość / pompatyczność są krytykowane). Jest to wyrażone w ulotce, gdyż papież siedzi na tronie w pełnych oficjalnych regaliach jak książęta, władcy, i niszczy tym samym przedmioty swojej władzy, a jego święta siedziba grozi upadkiem. Te ostatnie są też przedstawiane znacznie agresywniej (z użyciem broni), podczas gdy strona reformacyjna spiera się w słowach i na piśmie. Jednocześnie wyśmiewana jest „staroobrzędowa” doktryna zbawienia, ponieważ kardynałowie używają do walki z Lutrem kilku przedmiotów przynoszących zbawienie, takich jak figury świętych, poprzeczki itp. Marcin Luter przeciwstawia je Biblią (sola scriptura), ponieważ samo Pismo Święte jest nośnikiem Boskiego przesłania.

Papież jako Antychryst, 1576

                                                         Potwór morski, 1577

Tobias Stimmer, Papież i święty Piotr, 1577

Literatura:

1. H.J. Köhler, Erste Schritte zu einem Meinungsprofil der frühen Reformationszeit. In: Volker Press, Dieter Stievermann (Hrsg.): Martin Luther: Probleme seiner Zeit, 1986, 244–281.

2. D. Bellingradt, Flugpublizistik und Öffentlichkeit um 1700. 2011, 369 ff.

3. R. Stöber, Deutsche Pressegeschichte. Einführung, Systematik, Glossar, 2000, 37.