Zanim zaczęły się starcia, Jan Eck i Marcin Luter byli w przyjaznej korespondencji.
Norymberski dyplomata i humanista Christoph Scheurl zapoznał ich obu z sobą. W ten sposób powstała przyjaźń nie była jednak osobistą relacją, ale wspólnym kontaktem między humanistami.
Jan Eck wysłał do Marcina Lutra swoje wiedeńskie tezy dysputacyjne, a Luter kazał Eckowi przedstawić tezy o sporze przeciwko teologii scholastycznej i odpustowi. Eck napisał do Scheurla, że pójdzie dziesięć mil, aby uczestniczyć w dyspucie, do której Luther zaprosił go, by omówić 95 tez i że uwielbia tę formę debaty akademickiej. W liście do wiedeńskiego humanisty Johannesa Kuspiniana Eck ocenił 95 tez następująco: „Nie neguję bardzo wielkich nadużyć dotyczących odpustów. W tym pochwalam Lutra. Ale zaprzeczam temu, co on mówi o sakramencie pokuty ”.
Podczas wizyty u biskupa Gabriela von Eyb, kanclerza Uniwersytetu Ingolstadt, w Eichstätt Eck krytycznie wypowiadał się o 95 tezach Reformatora z 31.10.1517. Biskup motywował von Ecka do pisemnego opracowania tej krytyki. Eck napisał notatki (Adnotationes) do osiemnastu 95 tez Lutra, które były przeznaczone do osobistego użytku biskupa. Kanonik augsburski Bernhard Adelmann wysłał ten tekst do Lutra w marcu 1518 roku, który nazwał go "obeliskami" (Obelisci). Starożytni badacze literatury używali tego określenia do zdefiniowania fałszywych, wykorzenionych fragmentów. W średniowieczu w ten sposób określano pisma heretyckie. W związku z późniejszą dyskusją jest ciekawe, że Eck oskarżył Lutra (prawdopodobnie z myślą o tezach 48 i 57) o brak szacunku wobec papieża. Według Volkera Leppina Luter przyjął wówczas posłuszeństwo papieżowi i jednocześnie uważał go za osobę omylną. Eck zauważył również, że rozumienie Kościoła przez Doktora Lutra popularyzowało „czeską truciznę”. Podejrzenie Ecka, że mnich augustiański z Wittenbergi był bliski czeskiemu teologowi Janowi Husowi, spalonemu jako heretyk w Konstancji w 1415, przechodzi przez następujący argument jako motyw przewodni, dopóki temat nie został publicznie wystawiony w bezpośredniej konfrontacji w Lipsku między Eckiem, a Lutrem. Odnowiciel Kościoła napisał pismo polemiczne do Obelisci, a jako wartościowemu tekstowi krytycznemu nadał tytuł Asterisci (WA 1,278-314), czyli Gwiazdki. Wysłał je do Ecka 18 maja 1518. W dołączonym do niego liście Luter opisuje się jako zraniony ostrym tonem Ecka. Scheurl podjął próbę pojednania między teologami w czerwcu tego samego roku. Zarówno Obelisci jak i Asterisci nie były przeznaczone do druku i miały charakter prywatny. Oba pisma zostały wydrukowane w ramach komponowania łacińskich dzieł Reformatora.
Pismo Ecka Obelisci przeczytał również ówczesny dziekan wydziału teologicznego Uniwersytetu w Wittenberdze Andrzej Bodenstein zwany Karlstadtem, ktory opublikował 9 maja 1518 bez wiedzy Lutra 406 tez (380 plus 26 dodanych do druku). Od 103 do 213 tez było skierowanych przeciwko Eckowi. Biblia to dla Bodensteina najwyższy autorytet. W swych tezach przedstawił on także pogląd niezdolności ludzkiej woli do dobra i bierność człowieka wobec łaski Bożej i chciał publicznie przedyskutować je latem 1518 roku. Po wydaniu pisma broniącego swoje stanowisko 14 sierpnia 1518 Eck zwrócił się do Uniwersytetu w Lipsku za pośrednictwem księcia Jerzego z Saksonii, aby uzyskać ich zgodę na dysputę. Teologowie z Lipska początkowo stawiali opór. Ich zdaniem temat był delikatny i powinien być negocjowany na synodzie prowincjalnym lub przed komisarzami papieskimi. W tym celu do księcia dołączył również biskup Adolf von Merseburg. Władca osobiście interesował się jednak tym, by pozwolić na dysputę, by zwiększyć reputację swojego uniwersytetu.
W ramach przygotowań do dysputy w Lipsku Karlstadt opracował we współpracy z Cranachem Starszym dużą ulotkę (format poziomy 29,9 × 40,7 cm) zatytułowaną „Przewóz”. Pojawiła się ona w marcu 1519 i szybko się rozprzestrzeniła. Jako tekstową podstawę do dyskusji z Karlstadtem Eck opublikował 29 grudnia 1518 dwanaście tez. Podjął jednak tematy z 95 tez Marcina Lutra. Luter, który w tym czasie nie był przeznaczony jako uczestnik dyskusji akademickiej w Lipsku, odpowiedział 12 tezami, dołączonymi do listu otwartego Karlstadta z 4/5 lutego 1519. Wydrukowano je 7 lutego. Jan Eck rozszerzył swoją serię tez w Disputatio et excusatio Joannis Eccii adversus criminationes F. Martini Lutter ordinis Eremitarum wydrukowanym 14 marca 1519 roku. Dalsza wymiana pism pomiędzy Lutrem, Eckiem, a Karlstadtem dotyczących m.in. wczesnej historii chrześcijaństwa przybierała na ostrości wypowiedzi coraz bardziej.
Jerzy Brodaty powierzył organizację dysputy swojemu doradcy Cezarowi Pflugkowi i jego kanclerzowi J. Kochelowi. Johannes Eck przybył do Lipska 22 czerwca 1519 w towarzystwie służącego. Prawdopodobnie legat papieski mieszkał z burmistrzem Lipska Benediktem Beringershainem w jego domu Petersstraße na rogu Thomasgäßchen. 24 czerwca delegacja Wittenbergi przekroczyła bramę miasta Grimmasche Tor: w przednim samochodzie siedział Karlstadt, który nosił wiele książek. Karlstadt siedział w przednim wozie z licznymi książkami.
W drugim powozie siedzieli Luter i Melanchton z późniejszym księciem Barnimem IX z Pomorza, w tym czasie honorowym rektorem Uniwersytetu w Wittenberdze. Nikolaus von Amsdorf i Johann Agricola dołączyli jako koledzy do delegacji. Około 200 uzbrojonych studentów z Wittenbergi szło za wozami jako honorowi towarzysze. Podczas około trzytygodniowej debaty reformatorzy mieszkali z drukarzem Melchiorem Lotterem Starszym w jego domu przy Hainstraße.
Literatura:
1. B.-U. Münch, A. Tacke: Kunst. In: Helga Schnabel-Schüle (Hrsg.): Reformation: Historisch-kulturwissenschaftliches Handbuch, J.B.Metzler Verlag, Stuttgart 2017, 346.
2. E. Iserloh, Johannes Eck, Münster 1981, 22 f.
3. M. Brecht, Martin Luther, Band 1, Stuttgart 1983, 160.
4. V. Leppin, Die Genese des reformatorischen Schriftprinzips. Beobachtungen zu Luthers Auseinandersetzung mit Johannes Eck bis zur Leipziger Disputation. In: Transformationen. Studien zu den Wandlungsprozessen in Theologie und Frömmigkeit zwischen Spätmittelalter und Reformation (=Spätmittelalter, Humanismus, Reformation. Band 86), Mohr Siebeck, Tübingen 2015, 358.
5. Th. Kaufmann, Der Anfang der Reformation, 2018, 37.
6. Th. Kaufmann, Mitte der Reformation, 2019, 488-489.
7. Ch. Spehr, Luther und das Konzil, 2010, 130 f.
8. J. Köhler, Luther! Biographie eines Befreiten, 2016, 209-224.
9. V. Leppin, Die Reformation, 2017, 31-32.
10. A. Kohnle, Martin Luther. Reformator, Ketzer, Ehemann, 2015, 85-90.
11. V. Leppin, Martin Luther, 2017, 144-151.
12. H. Schilling, Martin Luther - Rebell in einer Zeit des Umbruchs, 2017, 186-190.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz