Henryk VIII Tudor o końca życia pozostał przeciwnikiem Reformacji (za swoje pisma w obronie papiestwa otrzymał z rąk papieża tytuł „obrońcy wiary”), nie rozumiał jej postulatów, problemów - w Anglii np. nie istniała tradycja handlu odpustami. Brak męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną Aragońską skłonił monarchę do wystąpienia u papieża o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Prośba spotkała się z odmową Biskupa Rzymu, reperkusją czego było zerwanie przez Henryka VIII Tudora kontaktów dyplomatycznych i kościelnych ze Stolicą Apostolską. W 1534 roku za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Tomasza Cranmera ogłoszono niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Akt supremacji naśladujący tytulaturę papieską, ogłosił króla Anglii „jedyną i najważniejszą głową na Ziemi Kościoła anglikańskiego” (łac. Ecclesia Anglicana). Jego następcy nie noszą już jednak tego tytułu. W rozumieniu anglikanów głową Kościoła jest tylko Jezus Chrystus. Nie ma nikogo, kto mógłby nazwać siebie „głową Kościoła anglikańskiego” już tylko z tego powodu, że nie ma jednego Kościoła anglikańskiego, lecz 38 autokefalicznych Kościołów. Jednym z nich – najstarszym – jest Kościół Anglii (Church of England) zbliżony liturgicznie do protestantyzmu. Tzw. Kościół Wysoki (High Church) jest zbliżony liturgicznie do katolicyzmu, podobnie jak luteranizm wysokokościelny. Papież Klemens VII ekskomunikował króla, ale część społeczeństwa angielskiego, w tym część episkopatu i kleru, poparła reformy i uznała króla za zwierzchnika Kościoła. Przeciwnicy zostali poddani prześladowaniom, w tym wielu zamordowano, m.in. kanclerza Anglii i filozofa Tomasza Morusa oraz biskupa Rochester kardynała Jana Fishera (obaj później kanonizowani – w tym również w Kościele anglikańskim, który odcina się od tego, co robił Henryk VIII).
W 1536 wybuchło powstanie, nazwane Pielgrzymką Łaski, w proteście przeciwko rozwiązywaniu i niszczeniu klasztorów katolickich. Powodem powstania było również niezadowolenie ludności, głównie chłopskiej, rozłamem w Kościele katolickim dokonanym przez króla. W zrywie wzięli udział również wysoko urodzeni, np. baron Tomasz Darcy czy baron Jan Hussey. Powstanie ogarnęło niemal całą północną Anglię i liczyło ok. 40 tysięcy uczestników. Pielgrzymka Łaski zakończyła się złożeniem przez Henryka VIII obietnic, których król później nie dotrzymał. W kolejnym roku zduszono ponowne powstanie.
Początkowo akt supremacyjny nie miał implikacji teologicznych, ale reformy Henryka VIII Tudora utorowały drogę do Anglii pismom reformacyjnym o tradycji luterańskiej i kalwińskiej. Dzięki temu po śmierci Henryka VIII przy udziale Tomasza Cranmera z różnych tradycji opracowano oryginalną teologię, zawartą w Modlitewniku Powszechnym (Book of Common Prayer). Nie odrzucono katolickiej Tradycji, ani dogmatu o zbawieniu wyłącznie w Kościele. Przyjęto doktrynę Marcina Lutra o usprawiedliwieniu przez wiarę oraz elementy teologii Jana Kalwina (nacisk na Bożą suwerenność, pojęcie wyboru – bez przyjmowania kalwinistycznej doktryny o predestynacji podwójnej jako obowiązującej). Opublikowano nowy przekład Biblii w języku angielskim. Jednocześnie rozwiązano klasztory, skonfiskowano majątki kościelne i zniesiono obowiązkowy celibat duchownych.
Po śmierci Edwarda VI Tudora (jedynego syna Henryka VIII Tudora z prawego łoża) na tron wstąpiła córka Henryka VIII Tudora i Katarzyny Aragońskiej, Maria I Tudor, która postanowiła przywrócić katolicyzm w Anglii. Następczyni Marii I Tudor, Elżbieta I Tudor przywróciła niezależność Kościoła Anglii, ogłaszając 39 artykułów wiary. Stanowią one do dziś kanon dogmatyczny anglikanizmu. Elżbieta I wydała w 1559 tzw. Akt o Zwierzchnictwie (ang. Act of Supremacy), który nakazywał wszystkim urzędnikom złożenie przysięgi, uznającej królewską zwierzchność nad kościołem. W przeciwnym razie mogło im grozić oskarżenie o zdradę i egzekucja. Katolicy nie uznawali praw Elżbiety I do korony, co spowodowało długi okres ich prześladowania i niestabilność monarchy - stanowili oni 1/3 angielskiego społeczeństwa.
Podsumowując, trzeba powiedzieć, że Henryk VIII, wbrew wielu nieprawdziwym opiniom, nie założył Kościoła anglikańskiego, ale jego działalność utorowała drogę Reformacji, która została przeprowadzona dopiero po jego śmierci. Anglikanie odcinają się od Henryka VIII i nie uważają go za założyciela swojego Kościoła, o czym świadczy np. brak wspomnienia króla w Kalendarzu Liturgicznym oraz uznawanie za świętych ludzi, którzy zostali zabici z jego rozkazu.
Doktryna anglikanizmu:
· Źródłem objawienia i najwyższym autorytetem jest Biblia, interpretowana w oparciu o Tradycję, w świetle danego człowiekowi przez Stwórcę rozumu. Uznano dogmaty czterech pierwszych soborów ekumenicznych. Tradycyjne stanowisko konfesyjne wyraża 39 artykułów.
· Uznano, że Jezus Chrystus jest obecny w Eucharystii w sposób symboliczny (tzw. memorializm).
· Uznano zasadę usprawiedliwienia przez wiarę oraz wyboru człowieka przez Boga, kładąc nacisk na pracę człowieka nad sobą, wolną wolę i łaskę Bożą.
· Odrzucono zwierzchnictwo jurysdykcyjne papieża (obecnie około 100 wspólnot uznaje zwierzchnictwo papieża jako głowy Kościoła).
· Zachowano hierarchiczny (episkopalny) ustrój Kościoła z nienaruszoną sukcesją apostolską. Wyznaczanie biskupów jest przywilejem króla (faktycznie sprawowanym przez premiera).
· Udzielanie sakramentów, kaznodziejstwo i odprawianie nabożeństw zastrzeżono dla duchownych wyświęcanych przez biskupów.
· Odrzucono celibat i kult obrazów.
· Zlikwidowano klasztory. W czasach współczesnych nastąpił powrót do organizowania anglikańskich wspólnot zakonnych.
Doktrynę anglikańską cechuje pewien eklektyzm, czerpiący z katolicyzmu rzymskiego i protestantyzmu. Zdaniem biskupa kościoła episkopalnego Pierre Whalona:
"Anglikanizm jest podstawowym sposobem bycia chrześcijaninem, a nie ideologią. Stara się dać wierzącym konieczne minimum, którego potrzebuje każdy, aby podążać za Chrystusem. Nie rościmy sobie pretensji do posiadania pełni wiary, której nikt inny nie posiada. Mogę delektować się całym chrześcijaństwem: reformowanym, prawosławnym i rzymskim, będąc w swoim Kościele. Co jednak najważniejsze, mogę „z bojaźnią i drżeniem zabiegać o moje zbawienie”, jak pisze Paweł w Liście do Filipian (por. Flp 2,12)."
Literatura:1. P. Bays, This Anglican Church of Ours, 2012, 20-25.
2. H. M. Campbell (ed.), The Ascent of the West: From Prehistory Through the Renaissance, 2011, 110-112.
3. Office, Anglican Communion. "Anglican Communion: Doctrine". Anglican Communion Website. Retrieved 17 January 2018.
4. T. J. Zieliński, Państwowy Kościół Anglii. Studium prawa wyznaniowego, 2016, 13.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz