CIEKAWOSTKA REFORMACYJNA: „Człowiek w kostce” (Man in a Cube)

Rzeźba w Domu Lutra w Eisenach

„Człowiek w kostce” (Man in a Cube) to współczesna rzeźba stworzona przez chińskiego artystę Ai Weiweia w 2017 roku z okazji wystawy „Luter i awangarda” (Luther and the Avant-Garde), upamiętniającej pięćsetlecie Reformacji.

Rzeźba składa się z dwóch betonowych bloków (każdy o wymiarach 150 × 105 × 52 cm), ustawionych równolegle względem siebie. Powierzchnie skierowane ku sobie tworzą pustą przestrzeń w kształcie siedzącej postaci. Twarz figury nosi rysów samego artysty.

W dziele „Człowiek w kostce" (Man in a Cube) Ai Weiwei mierzy się z doświadczeniem opresji, jakiego doznał podczas osiemdziesięciojednodniowego tajnego uwięzienia przez władze Chińskiej Republiki Ludowej.

Sam artysta tak opisał swoją pracę:

„To betonowy blok, który zawiera w sobie samotną postać. Ta postać to moje własne podobieństwo z czasów osiemdziesięciu jeden dni tajnego zatrzymania w 2011 roku. Jako jednostka, gdy posiadasz swoje idee i język, możesz poprzez sztukę przedłużyć swoje istnienie.” (Literatura)

To właśnie idee i język stanowiły dla Ai Weiweia moralne oparcie podczas uwięzienia. Te same wartości odnajduje on również u Marcina Lutra, który go szczególnie fascynuje:

„Marcin Luter to ważna postać w historii Niemiec, zwłaszcza ze względu na jego wkład w rozwój języka. Bardzo mnie imponuje. Wolność wypowiedzi jednostki ma ogromne znaczenie dla rozwoju człowieczeństwa. Chciałem wziąć udział w tej wystawie, by go upamiętnić.”

Rzeźba została stworzona w 2017 roku na potrzeby wystawy „Luter i awangarda” (Luther and the Avant-Garde), zorganizowanej w Wittenberdze w ramach obchodów pięćsetlecia Reformacji. Była prezentowana wraz z innymi dziełami sztuki współczesnej w dawnym więzieniu w Wittenberdze w okresie od 19 maja do 1 listopada 2017 roku. Motywem przewodnim wystawy było artystyczne przetworzenie idei Marcina Lutra, rozwiniętych w jego traktacie „O wolności chrześcijanina” (De libertate christiana).

„Man in a Cube" można przetłumaczyć na różne sposoby, zależnie od kontekstu artystycznego, intencji twórcy i odbioru dzieła. W kontekście tej konkretnej rzeźby Ai Weiweia — głęboko symbolicznej, związanej z izolacją, uwięzieniem i wolnością jednostki — warto rozważyć kilka alternatyw:

1. Człowiek w kostce
– dosłowne i najczęściej stosowane tłumaczenie. Proste, neutralne, dobrze oddaje formę rzeźby (zrozumiałe i wierne oryginałowi).

2. Człowiek w sześcianie
– bardziej precyzyjne geometrycznie niż „kostka”, choć brzmi nieco technicznie (możliwe, jeśli forma rzeźby faktycznie przypomina sześcian (co nie musi być zgodne z rzeczywistością, bo bloki mają różne wymiary).

3. Uwięziony człowiek
– interpretacyjne tłumaczenie, akcentuje symbol izolacji i zniewolenia (dobrze oddaje sens, ale odchodzi od dosłowności).

4. Człowiek w celi
– tłumaczenie nacechowane, odwołujące się do kontekstu więzienia i zatrzymania, czyli bezpośrednich doświadczeń Ai Weiweia (dobre jako tytuł ekspozycyjny lub interpretacyjny, mniej jako ścisłe tłumaczenie).

5. Zamknięty człowiek
– luźniejsze tłumaczenie, skupione na egzystencjalnym wymiarze zamknięcia, może kojarzyć się zarówno z izolacją fizyczną, jak i duchową.

Literatura:

Ai Weiwei, cit. In: W. Smerling (Ed.): Luther und die Avantgarde. Zeitgenössische Kunst im alten Gefängnis in Wittenberg mit Sonderpräsentationen in Berlin und Kassel, 2017, 66.