1. Reprezentacja centralności Kościoła
- Podział na dwa obozy (1378): obediencja (z łac. oboedientia – posłuszeństwo) papieży rzymskich i obediencja papieży awiniońskich w czasie schizmy w Kościele katolickim (1378–1417). W tym czasie także zakony dzieliły się na obediencje, np. zakon karmelitów czy zakon dominikanów, a podziały te ulegały zatarciu po przywróceniu jedności w świecie katolicyzmu.
Rzymskich papieży uznawała Anglia, Dania, Flandria, Irlandia, Litwa (wprowadzająca od 1386 roku chrześcijaństwo), Norwegia, Polska, Szwecja, Święte Cesarstwo Rzymskie (w większości), Węgry, północne Włochy i zakon krzyżacki, a awiniońskich papieży uznawały Aragonia, Burgundia, Cypr, Francja, Kastylia i León, Nawarra, Sabaudia, Szkocja, Zakon Joannitów.
- Od 1409 roku – trzy obediencje: Rzym, Awinion i Piza: Papieże obediencji awiniońskiej i pizańskiej są tradycyjnie nazywani antypapieżami.
- Decyzje w Kościele zapadały wskutek trzech możliwości:
via compromissi (osiągnięty kompromis)
via cessionis (na skutek ustąpienia dwόch papieży, mało prawdopodobny)
via concilii (na soborze powszechnym)
2. Sobόr w Konstancji (1415)
 |
| Sobόr w Konstancji w 1415 roku, rycina kronikarza Ulricha von Richental |
Gdy sobór był zwoływany, istnieli trzej – uważający się za prawowitych – papieże: Benedykt XIII (obediencja awiniońska), Grzegorz XII (obediencja rzymska) i Jan XXIII (obediencja pizańska). Kilka lat wcześniej (w 1409) zdecydowana większość biskupów na soborze w Pizie zakwestionowała prawa do tronu piotrowego papieży rzymskiego i awiniońskiego, wybierając trzeciego papieża – Jana XXIII – tworząc obediencję pizańską, twierdząc przy tym, że rada biskupia ma większe prawa niż tylko jeden biskup, nawet jeśli jest biskupem Rzymu. Niestety w wyniku tego schizma nasiliła się, gdyż zamiast dwóch, urzędowało trzech papieży.
Z poparciem Zygmunta Luksemburskiego, sobór w Konstancji sugerował wszystkim trzem papieżom abdykację i opowiadał się za wyborem nowego – następnego. W związku z ciągłą obecnością Zygmunta Luksemburskiego inni władcy żądali prawa do głosu w sprawie wyboru. Większość czasu trwania soboru zajęły więc swary na tle politycznym – bardziej usiłowano ułagodzić świeckich władców niż rzeczywiście podjąć reformę Kościoła i jego hierarchii.
Nowością podczas soboru było, że zamiast głosować indywidualnie, biskupi głosowali w blokach narodowych. Stanowiło to odzwierciedlenie sporόw leżących u podstawy schizmy drążącej Kościół.
6 kwietnia 1415 sobór opublikował podczas swojego szóstego posiedzenia dekret Haec sancta zobowiązujący papieża do posłuszeństwa (obedire tenetur in his), ponieważ sobór jest zgromadzony w Duchu Świętym (in Spiritu sancto legitime congregata). Dekretu tego nigdy nie zaakceptował Kościół katolicki, jako że nie został zaakceptowany przez Grzegorza XII (do dziś oficjalnie uznawanego przez Kościół katolicki za prawowitego papieża), a wydano go, zanim Grzegorz XII formalnie zatwierdził zwołany już sobór.
Kurializm to teoria głosząca wyższość papieża nad soborem oraz całym Kościołem.
Drugim celem soboru było kontynuowanie reform rozpoczętych podczas soboru w Pizie. Reformy te były skierowane przede wszystkim przeciwko Johnowi Wyclifowi (wyklętemu na ósmej sesji 4 maja 1415), Janowi Husowi i ich następcom. Jan Hus pomimo listu żelaznego wydanego przez Zygmunta Luksemburskiego został podczas soboru skazany, a następnie spalony na stosie 6 lipca 1415.
3. Rozwόj koncyliaryzmu
Koncyliaryzm to w XIV i XV wieku doktryna w katolicyzmie, twierdząca, że sobory powszechne są najwyższą władzą Kościoła, mającą nawet władzę sędziowską nad papieżem.
A) Franscesco Zabarella (1360-1417)
.jpg)
W 1409 brał udział w posłudze weneckiej na soborze w Pizie. W 1410 roku został biskupem Florencji, a także urzędnikiem papieskim. 6 czerwca 1411 został kardynałem-diakonem tytularnego diakonatu Santi Cosma e Damiano. Od 1412 do 1413 był uczestnikiem soboru rzymskiego. Po tym, jak sobór nie spełnił swoich celów, Zabarella został wysłany w październiku 1413 jako legat papieski do króla Zygmunta Luksemburskiego. Tutaj uzyskał zgodę na nowy zwołanie nowego soboru, w Konstancji. Zabarella pozostał tam aż do śmierci, nawet po odejściu Zygmunta i obaleniu Jana XXIII, i odegrał znaczącą rolę w negocjacjach z Janem Husem.
Istotne jest rozumienie Kościoła przez Zabarellę:
- Kościόł jako congregatio fidelium (wspólnota wiernych) zgodnie z 1 Kor
- Sobόr powszechny jako repraesentatio (przedstawicielstwo) wiernych
B) Pierre d´Ailly (1350-1420)
7 czerwca 1415 również na soborze brał udział w przesłuchaniu Jana Husa. Ponieważ Hus reprezentował realizm w powszechnym sporze, d´Ailly wywnioskował, że Czech musiał również zaprzeczać transsubstancjacji i nauczać o konsubstancjacji (realnej obecności Chrystusa w Eucharystii). Hus temu zaprzeczył, ale został spalony jako heretyk z powodu tego wniosku i licznych zeznań. W następnych latach doprowadziło to do stłumienia realizmu i wzrostu nominalizmu na uniwersytetach.
W swym dziele „De materia concilii generalis” d´Ailly podkreśla, że faktyczną głową Kościoła jest Chrystus, a autorytet papieża jest ograniczony. Papież pozostaje widzialną (ziemską) głową Kościoła, jednak powinien być zawsze posłny Chrystusowi.
C) Jean Gerson (1363-1429)
W swojej obronie idei soborowej Gerson przyjął pogląd, że Chrystus ustanowił Kościół jako wspólnotę wierzących, a papież był jedynie ich reprezentantem. Jako taki mógł być również usunięty wbrew swojej woli przez zgromadzenie wierzących (tj. sobór).
Literatura:
1. J. Wysmułek, Stos, od którego zgorzał cały kraj. Historia rewolucji husyckiej, 2010.
2. J. Hof, Was uns vom Konstanzer Konzil bleibt. In: Südkurier, 20. April 2018, 20–21.
3. J. Watts, Europe 1300-1500, 2009.
4. V. Leppin, Die Reformation, 2017, 9-12.
5. J. Kejr, Husův proces, 2000, 235.
6. A. Frenken, PETRUS von Ailly. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Bd. 7, 1994, 320-324.
7. A. Frenken, Zabarella (de Zabarellis), Franciscus. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL), Bd. 14, 1998, 289-292.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz