 |
| Judaika przy Starej Mykwie w Spirze |
1. Wprowadzenie
Judaika jest określeniem dla przedmiotów (dokumenty, rękopisy, rzeczy itd.) związanych z Żydami. W zakładce o tej nazwie pragnę wyjaśnić złożone relacje judeochrześcijańskie, szczególnie stosunek Marcina Lutra do Żydów. Ta kwestia jest niejednoznaczna, jako że poglądy Reformatora ewoluowały z biegiem czasu (tzw. młody Luter i stary Luter). Ponadto trudno ją oderwać od kontekstu historycznego. Relacje Żydów i chrześcijan miały skomplikowany charakter od ukrzyżowania Jezusa z Nazaretu zwanego Chrystusem. Zwolennicy jego nauk nawracali nie tylko pogan, lecz również Żydów, którzy w ich mniemaniu odrzucili Boga w osobie Jezusa, nie rozpoznając w nim Mesjasza, Pomazańca. Historia Kościoła jest swoistym kontinuum i nie można traktować jej jak gdyby była tortem, którego osobne kawałki smakują równie dobrze a tym samym są niezależne względem siebie co do treści. Potrzeba wyjaśnienia stosunków między Żydami, a chrześcijanami na przestrzeni wieków pełni kluczową rolę w podjęciu oceny pism wittenberskiego Reformatora na ten temat. Wyrywkowe i tendencyjne traktowanie omawianej sprawy, jak ma to miejsce na wielu polskojęzycznych stronach internetowych i publikacjach, jest po prostu krzywdzące zarówno dla jednej, jak i drugiej strony, a także nie służy konstruktywnemu dialogowi na poziomie historycznym i teologicznym. Stwierdzenie "Marcin Luter był dzieckiem swoich czasów, osadzony w mentalności średniowiecznej zmieniał poglądy pod coraz większym wpływem humanizmu i renesansu" nie wystarczy. Wprawdzie pisma tzw. młodego Lutra podkreślały przynależność Chrystusa do Narodu Wybranego, co w tamtych czasach było rewolucyjne, a w egzegezie Magnificatu z 1521 roku Reformator mówił o "duchowym Izraelu" i przestrzegał przed misjonowaniem Żydów wbrew ich woli, ale traktaty tzw. późnego (starego) Lutra są pełne goryczy i bolesnych słów. Posłużyły propagandzie nazistowskiej prawie 400 lat potem do marginalizacji wszystkiego, co było związane z Narodem Wybranym, dziś wykorzystuje się je do obrony postaw rasistowskich zarówno wobec Żydów, jak i luteran. O tym należy dyskutować na bazie rzetelnych dokumentów historycznych, a nie legend przepełnionych emocjami, na które nie można argumentować. Ten temat przybliżałem wcześniej (KÄßMANN, LITERATURA i STANOWISKO SYNODU KEA), jednak zasługuje on moim zdaniem na szersze omówienie. Człowiek jest suwerennym indywiduum w sposobie odczuwania rzeczywistości. Pisma historyczne służą do pokazania świata odartego z indywidualnych oczekiwań tych, którzy je czytają po latach. Opisują rzeczywistość z perspektywy ich autorów, a nie czytelników, dlatego wnoszą zupełnie inny wymiar w dyskusję o minionych czasach. Chciałbym zaznaczyć, że nie chodzi mi o relatywizowanie postawy Reformatora do Żydów, tylko o całościowe jej pokazanie. Mój projekt nie pomijał trudnych tematów, np. Marcin Luter i anabaptyści. W zamieszczanych na tej stronie postach wyjaśniałem poszczególne zagadnienia na tyle rzetelnie, na ile pozwalała mi zebrana literatura historyczna i teologiczna. W podobny sposób chciałbym omówić tak kompleksowe zagadnienie jak Marcin Luter, a Żydzi w tej zakładce, biorąc pod uwagę aktualne i historyczne źródła bibliograficzne z rozmaitych kręgów językowych i kulturowych przy zrozumieniu indywidualnych postaw wynikających z trudnej historii.
O wielopłaszczyznowości tej kwestii niech świadczy fakt, iż już podstawowe pojęcia nie są tak łatwe do wyjaśnienia, jak mogłoby się to wydawać. Na pytanie "Kto jest Żydem?" nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Dyskusja o przynależności rasowej, narodowościowej i antropologicznej Żydów wzbudza do dzisiaj wiele emocji. Żydzi mieszkający w Izraelu są nazywani Izraelczykami. Określenie to oznacza także wszystkich obywateli tego kraju, w tym Arabów, a czasem odnosi się do wszystkich mieszkańców Izraela.
Zgodnie z zasadami ortografii języka polskiego, zgodnie z którymi nazwy narodowości są zapisywane wielką literą, a nazwy wyznawców konkretnych religii małą. Członków narodu żydowskiego, niezależnie od ich konfesji, nazywa się Żydami, natomiast wyznawców judaizmu - żydami. Stosowanie wielkiej litery może mieć także podłoże grzecznościowe.
2. Podstawowe pojęcia
Antysemityzm to postawa niechęci, wrogości wobec Żydów i osób pochodzenia żydowskiego, która wynika z uprzedzeń, prześladowań i ich dyskryminacji jako grupy etnicznej lub rasowej oraz poglądy uzasadniające takie działania. Wbrew nazwie, która mogłaby wskazywać na uprzedzenie do wszystkich ludzi pochodzenia semickiego, antysemityzm jest stosowany wyłącznie jako określenie wrogości do Żydów. To pojęcie zostało użyte po raz pierwszy przez niemieckiego dziennikarza Wilhelma Marra w 1879 roku w propagandowej broszurze "Zwycięstwo żydostwa nad germanizmem" (niem. Der Sieg des Judentums über das Germanentum).
Antyjudaizm to postawa niechęci, wrogości wobec żydów wynikająca z uprzedzeń, prześladowań i ich dyskryminacji jako grupy wyznaniowej.
Filosemityzm jest postawą polegającym na pozytywnym, przyjaznym stosunku do Żydów jako grupy etnicznej, rasowej i/lub wyznaniowej.
Syjonizm to ruch polityczny i społeczny dążący do odtworzenia siedziby narodowej Żydów na terenach starożytnego Izraela, będących w okresie międzywojennym mandatem Wielkiej Brytanii. Syjonizm doprowadził do powstania państwa Izrael w 1948 roku.
Antysyjonizm jest postawą sprzeciwu wobec syjonizmu, która prowadzi m.in. do negowania potrzeby istnienia państwa Izrael.
Literatura:
1. https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/antysemityzm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-02-25].
2. V. Leppin, Die Reformation, 2017, 89.
3. J. Heil, Antijudaismus und Antisemitismus. Begriffe als Bedeutungsträger. In: W. Benz (Hrsg.): Jahrbuch für Antisemitismusforschung, 1997, 92–114.
4. http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/52
5. http://www.zydziwpolsce.edu.pl/biblioteka/czytelnia/pr_d001.pdf
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz