O Katarzynie Melanchton

 Dokładnie 500 lat temu Filip Melanchton poślubił w Wittenberdze Katarzynę Krapp. Z tej okazji chciałbym przypomnieć jej postać.

Filip Melanchton

Katharina (1497-1557) była córką krawca Hansa (Hieronymusa) Krappa (1469-1515) i Kathariny Münzer (1468-1548). Znane jest jej rodzeństwo: siostra Anna Barbara Krapp wyszła za mąż za Johannesa Schwertfegera, a po jego śmierci  - za Sebaldusa Münsterera. Braćmi Kathariny Melanchton byli Christoph, Hans, Caspar, Andreas i Hieronymus Krapp (1490–1563), który kontynuował interes krawiecki ojca i był kilkakrotnie wybierany na burmistrza.

Rodzina Krappów była jedną z wiodących rodzin w Wittenberdze - ojciec Hans (Hieronymus) był burmistrzem od 1494 roku. W momencie zawarcia małżeństwa z Filipem Melanchtonem ojciec Katarzyny nie żył od czterech lat, a jej posag był minimalny.

Po przyjeździe do Wittenberdze Melanchton wynajął prosty dom, który często nazywał „budą”. Tam mieszkał ze swoim asystentem (famulusem) Johannesem Kochem. Ten pochodził z Ilsfeld koło Heilbronn i przeniósł się do Wittenbergi na semestr zimowy 1516, gdzie ukończył studia 22 marca 1518, uzyskując stopień naukowy Baccalaureus artium. Następnie służył rodzinie Melanchtonów, między innymi zajmował się domem i pomagał w opiece nad dziećmi. Johannes Koch miał dwóch synów, ale nie prowadził własnego domu. Zmarł 3 kwietnia 1553.

Przed ślubem Melanchtona doktor Luter obawiał się o zdrowie przyjaciela, na co najwyraźniej miał wpływ styl życia Filipa i Johannesa: nieregularne posiłki, odbiegające od standardu XVI wieku warunki higieniczne itd. Aby polepszyć warunki życia Melanchtona, ale także zatrzymać go w Wittenberdze, Marcin Luter rozpoczął szukanie żony dla Melanchtona w 1520 roku.

Kiedy Katharina i Filip Melanchton zawarli małżeństwo, mieli po dwadzieścia trzy lata. Do zaręczyn prawdopodobnie doszło około 26/28 sierpnia 1520. Melanchton zaprosił na uroczystość weselną 27 listopada 1520 roku. Początkowo para mieszkała w „budzie”, jak z żalem zauważył Marcin Luter. Poprzez swoje małżeństwo Katharina stała się częścią gospodarstwa domowego, które bardzo różniło się od jej rodziców: tradycyjna koncepcja domu opierała się na „małżeństwie zawodowym”, to znaczy, że mąż i żona biorą udział w wykonywaniu „zawodu”, czy to handlu kupieckiego, czy to rękodzieła lub pracy na wsi. Organizacja pracy w gospodarstwach domowych finansowanych z zajęć akademickich była zupełnie inna: tutaj żywicielem był tylko mąż, żona zaś, wspierana przez famulusa,  musiała poświęcić się kuchni i dzieciom. Ich obszary pracy zostały rozdzielone, męskie i żeńskie sfery życia uległy większemu zróżnicowaniu. Chociaż żona Filipa pochodziła z szanowanej rodziny, a Melanchton dobrze zarabiał jako profesor uniwersytecki, w domu panował wieczny niedostatek materialny. Stałe wizyty członków uniwersytetu, którzy gromadzili się przy dyskusjach przy stole w domu Melanchtona oraz młodych studentów, których Filip nauczał i którymi opiekował się w swojej schola domestica jako osobisty mentor, zmniejszały regularnie  budżet gospodarstwa domowego. Katharina i Filip mieli jedną wspólną cechę: chęć niesienia pomocy. Pod tym względem była ona bardzo podobna do swojego męża, który był znany z wydawania i rozdawania pieniędzy z niemal nieracjonalną hojnością. Czasami w domu Melanchtonów nie było już gotówki na bieżące wydatki. Dzięki staraniom sekretarza elektora Jerzego Spalatina wypłacono Filipowi później z kasy elektorskiej roczną pensję w wysokości 200 guldenów.

Relacje z Kathariną Luter nie zawsze były harmonijne, chociaż obie rodziny mieszkające blisko siebie w Wittenberdze. Jak wszystkim innym rodzinom, rada miejska w Wittenberdze zaaprobowała  tylko jedną kozę, ponieważ obawiano się, że zbyt wiele kóz zniszczy groble nad Łabą. Jednak ze względu na wielu uczniów, którzy musieli być karmieni w schola domestica, Katharina Melanchton złożyła wniosek o trzymanie trzech kóz na wolności. Żona Lutra, która była postrzegana jako asertywna i odnosząca sukcesy w sprawach finansowych, interweniowała przeciwko temu. Ale Katharina Melanchton otrzymała pozwolenie miasta.

Czworo dzieci Melanchtonów - dwie córki i dwóch synów - urodziło się w „budzie”. Najstarsza córka Anna urodziła się 24 sierpnia 1522, najstarszy syn Filip 21 lutego 1525 roku. Trzecie dziecko, Georg, zmarł w wieku trzech lat w 1529, a Magdalena urodziła się 19 lipca 1531.

Katharina Melanchton wspierała swoją najstarszą córkę Annę, która żyła w nieszczęśliwym małżeństwie z Georgem Sabinusem, poetą i lokalnym dyplomatą, późniejszym pierwszym rektorem Albertyny w Königsbergu. Kiedy urodziło się czwarte dziecko jej córki, pojechała do niej do Frankfurtu nad Odrą, by pomóc w opiece. Katharina Melanchton interweniowała w negocjacjach płacowych swojego zięcia na jego korzyść.

Dopiero w 1536 roku, w tym samym miejscu, gdzie stała „buda”, położono kamień węgielny pod nowy dom (znany dzisiaj jako Melanchthonhaus przy Collegienstraße 62). Anna Münsterer mieszkała przez lata z Melanchtonami jako przybrana córka; jej matka była siostrą Kathariny. Münstererowie zmarli na zarazę, która podobno wybuchła w ich domu w październiku 1539 roku przez studentów, którzy często podróżowali. Siostrzenica Anna Münsterer pozostawała pod opieką rodziny Melanchtonów aż do ślubu z Ulrichem Sitzingerem 20 sierpnia 1548 roku.

Niewiele wiadomo o Katharinie Melanchton, nie zachował się po niej żaden dokument. A jednak w pisemnych świadectwach jej męża ujawnia się odważna i silna wierna kobieta, która stanęła przed swoim losem bez lęku. Katharina prawdopodobnie cierpiała na przewlekłą chorobę wątroby, która najwyraźniej zaczęła się objawiać w 1536 roku. Kiedy zmarła 11 października 1557 roku o godzinie trzeciej nad ranem, obecny był przy niej Jakob Milich, jej córka Magdalena z mężem i wnuczkami. Filip w tym czasie brał udział w dyspucie w Wormacji, po powrocie popadł w chroniczne przygnębienie. Miejsce spoczynku Kathariny Melanchton nie jest znane.

 

Literatura:

1.       H. Scheible, Melanchthon. Vermittler der Reformation. C. H. Beck, 2016, 311-322.

2. W. Schwendenmann (Hrsg.), Philipp Melanchthon: 1497–1997; die bunte Seite der Reformation; das Freiburger Melanchthon-Projekt. LIT Verlag, 1997, 40f.

3. H. Ellrich, Die Frauen der Reformatoren, 2012, 13-14.