500 lat zasady sola scriptura (Jedynie Pismo)

Podstawy teologii luterańskiej (a później protestanckiej) powstawały jeszcze przed opublikowaniem 95 tez z 31.10.1517. Trudno jest podać dokładną datę ich sformułowania. Poglądy Marcina Lutra ulegały stopniowej zmianie. Wiemy, że ok. 1513 roku powstała zasada solus Christus (Jedynie Chrystus) pod wpływem teologii Johanna von Staupitza, ojca duchowego Reformatora. Rozważania w "wygódce" ("cloaca"), które nie trzeba rozumieć dosłownie (historycy przychylają się do tezy o znaczeniu "cloaci" jako "świata doczesnego" lub też pomieszczenia w wieży Czarnego Klasztoru znajdującego się nad toaletą dla mnichów, przypomniano w Mowach Stołowych jako tzw. Turmerlebnis (WA TR 2, 1681 i WA TR 4, 4192). Johann von Staupitz pisał o predestynacji, wierze i miłości. Jego publikacje znalazły się w 1559 roku w Indeksie Ksiąg Zakazanych. Doktor Luter podkreślał wielokrotnie wpływ von Staupitza na rozwój jego doktryny, np. w WA TR 2, 1490. W WA TR 1, 526 jest napisane, że "Staupitz rozpoczął doktrynę." Między 1516 a 1517 rokiem wittenberski Reformator sformułował regułę sola gratia (Jedynie Łaska) na skutek przemyśleń i indywidualnego ustosunkowania się do pism średniowiecznego mistyka Jana Taulera (1301-61). Ok. 1518 roku powstała zasada sola fide (Jedynie Wiara) jako propozycja reformy mistyki na bazie teologii świętych Pawła i Augustyna. Jedynie powstanie reguły sola scriptura (Jedynie Pismo) można podać z pewną datą roczną, a mianowicie: 1519. Jednak to nie Doktor Luter ją sformułował...

Filip Melanchton odnosi się do kwestii autorytetu Pisma nad prymatem papieskim w swoich tezach z 9 września 1519 roku celem uzyskania tytułu bakałarza. Są one wynikiem osobistej reakcji na wynik dysputy lipskiej, która odbyła się kilka miesięcy wcześniej pomiędzy Eckiem, Karlstadtem i Lutrem. Tezy 16 i 17 poruszają to zagadnienie. W tezie 17 czytamy: "Autorytet soborów stoi niżej niż autorytet Pisma." W jednym z listów Luter pointuje myśli swojego przyjaciela: "Tezy Filipa...są całkiem bezczelne, ale niezwykle prawdziwe." (WA BR 1, 202, 33f.).

Literatura:

1. V. Leppin, Martin Luther, 2017, 62-101, 150-151.

2. V. Leppin, Die fremde Reformation. Luthers mystische Wurzeln, 2017, 39-47.

3. V. Leppin, Ausschließlichkeitsformeln. In: V. Leppin, G. Schneider-Ludorff, Das Luther-Lexikon, 2015, 90-94.

4. M.H. Jung, Luther lesen. Die zentralen Texte, 2017, 18-20.

5. V. Leppin, Die Reformation, 2017, 31-32.