Teologia krzyża cz. 1

Peter P. Rubens, Chrystus ukrzyżowany

Teologia krzyża - z łaciny theologia crucis - to wyrażenie stworzone przez Doktora Marcina Lutra w celu wypracowania właściwego sposobu nauczania teologii.

Wittenberski Reformator był przekonany, iż Boga miłosiernego i zbawiającego poznajemy jako ukrytego w Chrystusie ukrzyżowanym i w przeżyciach cierpienia oraz pokus. Teologia krzyża mówi o Bogu, który objawił się w ukryciu. Opowiada dramatyczną historię od Wcielenia aż do Krzyża, który dla jednych jest zgorszeniem, a dla innych głupstwem (1. Kor 1,18 n.). Teologia ta sprzeciwia się jakimkolwiek spekulacjom, pokazując równocześnie bezmiar miłosierdzia i misterium wiary w Tego, który „ukrył” swoją boskość w ciele Człowieka. W swoim dziele na temat Lutrowej teologii krzyża Walter von Loewenich przypomina, że "krzyż Chrystusa wyraźnie pokazuje, że dla człowieka nie istnieje bezpośrednie poznanie Boga. W obliczu krzyża myślenie chrześcijańskie zatrzymuje się."

Dzięki objawieniu się Boga w nowy sposób krzyż, dawny pogański symbol, stał się świętym znakiem odkupienia: znakiem tym Kościół rozpoczyna wszelkie czynności, błogosławi nim i poświęca, dlatego też wśród symboli chrześcijańskich przysługuje mu naczelne miejsce. Znak krzyża już od pierwszych wieków chrześcijaństwa odgrywa istotną rolę. Wkrótce uznano go za centrum i zasadniczą treść wiary i życia. Przekazy o krzyżu są nie tylko historią, lecz od początku są teologią. W świecie starochrześcijańskim możemy zauważyć bogactwo symboliki krzyża i zawarte w niej treści teologiczne.

Paweł Apostoł przemyślał dogłębnie wewnętrzny związek między wydarzeniami krzyża a zmartwychwstaniem. Podejmując przekazaną mu tradycję, rozwinął nowotestamentową teologię krzyża. Orędzie o krzyżu uczynił centralnym tematem swojego przepowiadania:

 
"My zwiastujemy Chrystusa ukrzyżowanego, dla Żydów wprawdzie zgorszenie, a dla pogan głupstwo, natomiast dla powołanych - i Żydów, i Greków, zwiastujemy Chrystusa, który jest mocą Bożą i mądrością Bożą, bo głupstwo Boże jest mędrsze niż ludzie, a słabość Boża mocniejsza niż ludzie."(Biblia warszawska:1 Kor 1, 23-25).

Pomimo podstawowego odniesienia śmierci na krzyżu do zmartwychwstania, św. Paweł jeszcze ściślej wiąże wydarzenie z krzyża z wcieleniem Jezusa. Na wcielenie padają w pewnym sensie promienie krzyża. Wcielenie Jezusa jest wyrzeczeniem się własności i samoogołoceniem się Tego, który „(…) nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem (…)”. Wcielenie Jezusa prowadzące do krzyża jest objawieniem się działania Boga. Wewnętrzna jedność wcielenia, krzyża i zbawienia znajduje wyraz w różnych zwrotach.

Kolejną ideą jest przebłaganie. Chrystus jest ustanowionym narzędziem przebłagania, przez które Bóg odpuścił grzechy. W tym sensie możemy Chrystusa nazwać barankiem paschalnym- ofiarą, która czyni zadość za grzechy, ofiarą przymierza. Przebłaganie pojednało nas z Bogiem i otworzyło drogę do zbawienia:

"Bo miłość Chrystusowa ogarnia nas, którzy doszliśmy do tego przekonania, że jeden za wszystkich umarł; a zatem wszyscy umarli; A umarł za wszystkich, aby ci, którzy żyją, już nie dla siebie samych żyli, lecz dla tego, który za nich umarł i został wzbudzony. Dlatego już odtąd nikogo nie znamy według ciała; a jeśli znaliśmy Chrystusa według ciała, to teraz już nie znamy. Tak więc, jeśli ktoś jest w Chrystusie, nowym jest stworzeniem; stare przeminęło, oto wszystko stało się nowe. A wszystko to jest z Boga, który nas pojednał z sobą przez Chrystusa i poruczył nam służbę pojednania, to znaczy, że Bóg w Chrystusie świat z sobą pojednał, nie zaliczając im ich upadków, i powierzył nam słowo pojednania." (Biblia warszawska: 2 Kor 5, 14-19).


W rozumieniu św. Pawła wszystko to razem oznacza, że w samopoświęceniu się Chrystusa dokonuje się sprawiedliwość Boga, gdyż Jezus Chrystus w posłuszeństwie przyjmuje na siebie winę ludzi i ponosi za nią śmierć, niszcząc w ten sposób winę i grzech człowieka.


Kolejnym aspektem theologia crucis jest wykupienie. Chrystus, umierając na krzyżu, niszczy moc przekleństwa podającą się za moc zbawczą. Paweł, dostrzegając związek między śmiercią na krzyżu a mocami przekleństwa kreśli zarazem rozległą sferę zbawczej wartości krzyża. Śmierć Chrystusa nie jest tylko warunkiem, lecz także drogą i środkiem Jego panowania nad ludźmi. W jednym ciele przez krzyż wszyscy zostają pojednani, złożeni w ofierze Bogu. W ten sposób dzięki Chrystusowi nastaje wszystko ograniczający pokój.

Św. Paweł konsekwentnie przemyślał swoją teologię krzyża, dlatego zrozumiałe jest, że tak walczył o uznanie orędzia krzyża. Człowiek nie powinien się już chlubić swoimi uczynkami Prawa, ale w wierze przyjąć ufnie zbawienie w słowie o krzyżu.


Literatura:

 
1. Leksykon teologiczny, G. O’Collins, E. Farngina, tłum. J. Ożóg, Kraków 2002.

 
2. Praktyczny słownik biblijny, pod red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994.