Gotujemy z Lutrem: Pieczone buraki

Pieczone buraki. Foto: Beszamel.pl

Pieczone buraki:

Buraki z dodatkiem masła i cebuli dusić na małym ogniu. Po kwadransie dodać pokrojoną pietruszkę i 250 ml śmietany 6%. Dusić dalej do wyparowania ciekłej zawartości garnka. Posypać startym serem żółtym, podawać na ciepło.

L. Vogt, Das Luther-Melanchthon Kochbuch, Lindemann Verlag GmbH 2015, 95.

Dom Filipa Melanchtona w Wittenberdze

Dom Melanchtona w Wittenberdze jest uważany za jedną z najpiękniejszych kamienic w mieście. W renesansowej budowli z późnogotyckimi oknami i łukowatymi, schodkowymi szczytami mieści się umeblowany gabinet i sala śmierci Filipa Melanchtona, w której mieszkał on i jego rodzina. Uważany jest za „jeden z najpiękniejszych zachowanych domów obywateli i naukowców w Wittenberdze”.

Od 1954 roku w domu mieści się tu muzeum, w którym jest udostępniane zwiedzającym życie i twórczość tego najbliższego współpracownika Marcina Lutra: zdjęcia, grafiki i rękopisy Melanchtona i jemu współczesnych zostały pokazane z zachowaniem strukturalnie zastrzeżonej autentyczności. Od 1996 roku Dom Melanchtona znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO jako część obiektów reformacyjnych w Wittenberdze.

W 1518 roku Filip Melanchton został mianowany profesorem w Wittenberdze. Po jego ślubie z Katarzyną Krapp w dniu 25 listopada 1520 roku oboje wprowadzili się do posiadłości przy Collegienstrasse 62. Początkowo na posesji znajdował się wyraźnie niszczejący gliniany budynek, który Melanchton nazywał także „Bude” („Buda”).

Kiedy w 1536 roku Melanchton zagroził opuszczeniem Wittenbergi, kosztem elektora Jana Fryderyka I i uniwersytetu wybudowano dla niego nowy, trzypiętrowy dom z przylegającym do niego dużym ogrodem. To zmotywowało go do pozostania w Wittenberdze, gdyż majątek ten podniósł go do rangi pełnoprawnego obywatela z związanymi z nim prawami, a dom już w roku 1556 dzięki podłączeniu do sieci wodociągowej posiadał bieżącą wodę.

Po śmierci Melanchtona 19 kwietnia 1560 salon i pokój śmierci od strony ulicy rzekomo pobielono, a dom służył później za mieszkanie profesora uniwersytetu. W latach 1796-1808 obok istniejącego budynku gospodarczego wybudowano stajnie dla koni i świń. W 1810 roku przygotowano i udostępniono dla zwiedzających salę mieszkalną, gabinetową i śmierci. W 1845 roku prywatny budynek został sprzedany państwu pruskiemu i poddany renowacji. Odsłonięto malowidła ścienne na drugim piętrze i odtworzono okno ze średniowiecznymi okrągłymi szybami. Podczas dalszych prac remontowych w 1897 roku odnaleziono dodatkowe malowidła w sali śmierci. Ponieważ zachowały się one jedynie we fragmentach, postanowiono stworzyć repliki. Od tego czasu wnętrze budynku zasadniczo zachowało swój obecny wygląd. 16 kwietnia 1945 bomby nalotu zniszczyły sąsiedni dom od wschodu (Collegienstrasse 59), a fala uderzeniowa zniszczyła także podwórze Domu Melanchtona, którego pozostałości następnie usunięto. W 1954 roku utworzono w Domu Melanchtona (Melanchthonhaus) muzeum historii lokalnej. Jej dyrektorem od 1956 roku był historyk i lokalny badacz Heinrich Kühne.

Dom Melanchtona od Collegienstraße

Tablica pamiątkowa

Dawna jadalnia

W muzeum 

Pokój śmierci Filipa Melanchtona

Filip Melanchton zmarł 19 kwietnia 1560 roku tuż przed godziną
19:00 

Astrolabium

Filip Melanchton i Jan Kalwin

Popiersia Melanchtona

Z dziełami Melanchtona zebranymi w muzeum

XVI-wieczna grafika

W ogrodzie

Widok na dom Melanchtona z ogrodu

Literatura:

1. E. Wießner, Zur Geschichte des Melanchthonhauses nach 1945. In: Jens Hüttmann, Peer Pasternack (Hrsg.), Wissensspuren. Bildung und Wissenschaft in Wittenberg nach 1945, 2004,109–115.

2. MUSEUM

Kolędy słowackie

Słowackie oblaty z miodem. Foto: dobrochut.sk

Čas radosti (Czas radości) jest wesołą kolędą opowiadającą o radości z wcielenia Bożego, betlejemskiego cudu:

Čas radosti, veselosti světu nastal nyní
Že bůh věčný, nekonečný narodil se z panny
V městečku betlémě, v jesličkách na slámě
Leží malé pacholátko na zimě
V městečku betlémě, v jesličkách na slámě
Leží malé pacholátko na zimě

To jsme všichni lidé hříšní radostně čekali
Co andělé dnes vesele nám jsou zvěstovali
A protož plesejme, všichni se radujme
Pacholátku, nemluvňátku zpívejme
A protož plesejme, všichni se radujme
Pacholátku, nemluvňátku zpívejme

Čas radosti, veselosti světu nastal nyní
Že bůh věčný, nekonečný narodil se z panny
V městečku betlémě, v jesličkách na slámě
Leží malé pacholátko na zimě
V městečku betlémě, v jesličkách na slámě
Leží malé pacholátko na zimě

Búvaj Dieťa krasne (Bujaj, piękne Dzieciątko) to swoista kołysanka dla Nowonarodzonego, strzeżonego przez drozdy i gołębie otoczonego dziełem stworzenia:

Búvaj Dieťa krásne, uložené v jasle.
Búvaj, búvaj pachoľa, milostivé Jezuľa,
budeme Ťa kolísať abys mohol dobre spať.

Ježišku náš milý, aby sa Ti snili,
veľmi krásne sny, veľmi krásne sny.

Drozdy a hrdličky, chystajte pesničky,
nech sa Dieťa poteší, na tom našom salaši.
spev škovránka slávika, k tomu pekná muzika.

My budeme s Vami spievať za jasľami
Synu milému, synu milému.

Hory ticho buďte, dieťa nezobuďte.
Nech si ono podrieme, na slame a na sene.
Aj vy milé fialky, zaváňajte do diaľky.

Zavejte Mu vône, Pánovi na tróne,
ticho sladúčko, ticho sladúčko.

Dobrý Pastier sa narodil (Dobry Pasterz się narodził) podkreśla miłosierne oswobodzenie człowieka Bożą miłością:

Dobrý pastier sa narodil,
by ovečky vyslobodil,
pri betlémskom salaši
radujte sa, veselte sa, valasi.

Radujte sa a plesajte,
láskou k Bohu plápolajte,
že nám Boh dal takého,
žiadaného nám pastiera dobrého.

Keď sa jedna ovca stratí,
on sa hľadať ju navráti,
nebojí sa zanechať,
pre tú jednu deväťdesiať aj deväť.

Povedzte nám, pastierovia (Powiedzcie nam, pasterze) to kolęda-pastorałka relacjonująca cud Narodzin. W ostatniej zwrotce śpiewający powierzają się miłości „kochanego Baranka”:


Povedzte nám pastierovia, čo ste videli,

Keď ste sa tak o polnoci všetci rozbehli.

[:Videli Dieťatko, krásne Pacholiatko,

narodené v Betléme.:]


Ktože vám to o Dieťati tomto povedal?

Ja by som bol s vami ta šiel, keby som bol znal.

[:Anjeli spievali, nám oznamovali,

že sa Kristus narodil.:]


A kdeže je na hospode s Matkou sveta Kráľ,

by som i ja ta šiel s vami a ho privítal?

[:V chudobnej maštali, tam mu aj postlali,

tam je jeho hospoda.:]


V chladnej noci jak obstojí Dieťa prekrásne,

keď v stajni nieto ničoho, len biedne jasle?

[:Vôl, osol, dýchajú a tak zohrievajú

to prekrásne Dieťatko.:]

Vylož svoje, ó, Ježiško, útle ručičky,

nech sa tešia s nimi tvoje verné dušičky!

:Hľa ľúbam ja teba Dieťatko ty s neba Spasiteľu môj dobrý!:


Otváram ti svoje srdce, milý Baránku,

diablu, sveta ho zatváram, nemá v ňom stánku.

[:Stále v ňom prebývaj, sladko v ňom spočívaj,

ó, môj dobrý Ježišku.:]


Tichá noc, svätá noc jest słowackim przekładem niemieckiej kolędy Cicha Noc z 1818 roku (oryg. Stille Nacht):

Tichá noc, svätá noc!

Všetko spí, všetko sní,

sám len svätý bdie dôverný pár,

stráži Dieťatko, nebeský dar.

Sladký Ježiško spí, sní,

nebesky ticho spí, sní.

Literatura:

1. TEXT  

2. SK

3. DOBRY

4. VIANOCE