„Sermon von dem Sakrament des Leibes und Blutes Christi, wider die Schwarmgeister“

Marcin Luter kontra Huldrych Zwingli?

„Kazanie o sakramencie Ciała i Krwi Chrystusa, przeciwko marzycielom” („Sermon von dem Sakrament des Leibes und Blutes Christi, wider die Schwarmgeister“) powstało w 1526 roku podczas intenswynej wymiany listόw pomiędzy Marcinem Lutrem z Wittenbergi i Huldrychem Zwinglim z Zurychu na temat rozumienia obecnośi Chrystusa podczas Sakramentu Ołtarza z lat 1525-1528.

Pisma Zwingliego i Lutra na temat Wieczerzy Pańskiej z lat 1525-1528 to:

Pisma Zwingliego:

-„Akcja lub zwyczaj wieczerzy” (marzec lub początek kwietnia 1525);

-„Subsidiumsive coronis de eucharistia“ ( 17 sierpnia 1525);

-„Amica Exegesis, id est: exposition eucharistiae negocii ad Martinum Lutherum“ (8 lutego 1527);

-„Przyjazna obelga na temat kazania Lutra przeciwko entuzjastom” (28-30 marca 1527);

-„O tym, że słowa: To jest moje ciało itd., na zawsze będą miały dawne znaczenie itd.” (20 czerwca 1527; przedstawienie nauczania Augustyna);

-„O książce D. Marcina Lutra pt. Spowiedź, dwie odpowiedzi Johannesa Oekolampada i Huldrycha Zwingliego” (koniec sierpnia 1528).

Pisma Lutra:

- „Przeciwko niebiańskim prorokom, obrazom i sakramencie”, 1525 (WA 18, 62-83, 134-214);

-„ O tym, że te słowa Chrystusa („To jest moje ciało” itp.) nadal stoją mocno w sprzeczności z marzycielami”, kwiecień 1527 (WA 23, 64-283);

- „O spowiedzi Chrystusa podczas Ostatniej „Wieczerzy”, marzec 1528 (WA 26, 261-509).

Jakie powody dla napisania omawianego kazania podaje Luter? Broszury Karlstadta na temat teologii Ostatniej Wieczerzy ukazały się w Bazylei i początkowo wzbudziły duże zainteresowanie, zwłaszcza w Szwajcarii i Górnych Niemczech. H. Zwingli w Zurychu i Johannes Oekolampad w Bazylei byli zgodni co do zasadniczych aspektów swojej teologii Wieczerzy Pańskiej: odrzucenia koncepcji fizycznej, realnej obecności, orientacji ontologicznej na neoplatońskie motywy myślowe, skupienie soteriologiczne na ofierze krzyża i podkreślenie wspólnotowego charakteru posiłku (eucharystii). Latem 1526 roku Marcin Luter interweniował w początkach sporu o Ostatnią Wieczerzę za pośrednictwem pism poprzez przedmowy do niemieckich wydań „Syngramma Suevicam „(WA 19, 447-461, 529ff.) i inne mniejsze teksty, a także tłumaczenia i przedruki starszych pism.

Wittenberski Reformator pisze, że nie głosił jeszcze zbyt wiele na temat tego, w co należy wierzyć (obiectum fidei) i że właśnie to pytanie prowadzi do wyzwań i podziałów. Jego zdaniem Karlstadt musi teraz także wyrazić swoją opinię, że Ciała i Krwi Chrystusa nie ma w chlebie i winie (WA 19,186). Luter postrzega jasność przekazu słów ustanowienia, jego przeciwnicy nie odwołują się w tym względzie do nich, ale raczej do własnych przemyśleń. Luter przeciwstawia się dwóm zarzutom: „Po pierwsze, mówią: nie wypada, aby Ciało i Krew Chrystusa znajdowały się w chlebie i winie. Z drugiej strony: nie jest to konieczne.” (WA 19,189)

Jakie podobieństwa widzę pomiędzy Lutrem i Zwinglim? Obaj reformatorzy Kościoła wyraźnie odrzucili doktrynę Kościoła papieskiego o przeistoczeniu (transsubstancjacji), wskutek rozwinęło się powszechne kapłaństwo wierzących. Zastępcza czynność kapłana w ceremonii przemienienia chleba i wina nie odgrywała już roli w wittenberskiej i górnoniemieckiej koncepcji Wieczerzy Pańskiej, obie upatrują ważnego miejsca spotkania z Chrystusem w sercu (WA19, 191). Wiara odgrywa kluczową rolę w posiadaniu Chrystusa w swoim sercu.

Marcin Luter postulował realną obecność Chrystusa w chlebie i winie (unia sakramentalna). Zwingli natomiast uważał, że chleb i wino są symbolami, a Wieczerza Pańska ma między innymi charakter radosnego aktu pamięci (memorializm). Dla wspólnoty kościelnej złożonej ze Szwajcarów i Niemców z Górnej Niemiec, którzy walczyli z ideą realnej obecności jako „papistycznej pozostałości” w swojej teologii i uważali odrzucenie idei realnej obecności za ostateczną cios w Kościół papieski, teologia Marcina Lutra o Wieczerzy Pańskiej była nie do pomyślenia. Lutrowi chodziło o nienaruszalną ważność tekstu biblijnego w jego dosłownym znaczeniu, o obietnicę Jego uzdrawiającej obecności potwierdzonej własnym ciałem i krwią Chrystusa oraz o działanie samego Chrystusa podczas Wieczerzy Pańskiej ze wspólnotą, która Go przyjęła poprzez słowa obietnicy odpuszczenia grzechu (promissio) i znaku zewnętrznego (signum). Szwajcarzy i reformatorzy z Górnych Niemiec opowiadali się swoimi koncepcjami Wieczerzy Pańskiej za duchowym rozumieniem zbawienia, za „rozsądną” chrystologią, która wyklucza ideę fizycznej wszechobecności ludzkiej natury Chrystusa w rozumieniu Marcina Lutra oraz za zgromadzeniem i praktykowaniem pamiątki o Chrystusie podczas Wieczerzy Pańskiej po dokonaniu aktu spowiedzi. Luter podkreślał, że Wieczerza Pańska miała na celu odpuszczenie grzechów, ale dla Zwingliego ten aspekt nie odgrywał żadnej roli.

Jakie znaczenie ma rozum dla interpretacji Wieczerzy Pańskiej przez Lutra i Zwingliego? Dla Marcina Lutra rozum nie odgrywał istotnej roli w interpretacji Wieczerzy Pańskiej. W każdym razie wiara jest jedynym sposobem, w jaki można zacząć od fizycznej obecności. Wydarzenie sakramentalne wykracza poza rozum, podobnie jak inne cuda udokumentowane w Biblii. „Ale jeśli chcemy się nad tym zastanowić i zmierzyć to rozumem, to musielibyśmy powiedzieć także o wierze, w którą żaden człowiek nie mógłby uwierzyć, ponieważ znacznie przekracza ona wszelki rozum” (WA 19,195). Marcin Luter stawia słowo Boże ponad rozumem. Jeśli rozum nie może zrozumieć słowa Bożego, to nie wolno wyciągać wniosku, że jest ono błędne, ale wtedy twoja własna opinia musi być błędna. „Słowo Boże jest prawdą, dlatego wasza wyobraźnia musi być fałszywa” (WA 19,196). Gdyby wiara w rzeczywistą obecność nie miała sensu, należałoby odrzucić wcielenie Boga w osobie Chrystusa: „Więc i ja chciałem zakończyć z tego wynika, że ​​Bóg nie stał się człowiekiem, bo inaczej Chrystus ukrzyżowany nie byłby Bogiem” (WA 19,190). Luter nawiązuje także do 1 Kor 1,23 (WA 19,188). Jeśli rozum nie przewyższa wiary, jest chwalony przez Lutra.

Słowa ustanowienia umożliwiają uobecnienie Chrystusa poprzez wypowiadanie słowa. Rzeczywista obecność uwypukla się w chlebie i winie, stanowiąc w ten sposób obecność Boga w łaskawym wydarzeniu.

Huldrych Zwingli zaczyna od słowa do celebracji wiary we wspólnocie i postuluje humanistyczne oddzielenie ciała od ducha w wyniku rozważań racjonalnych. Doprowadziło to do ostrego oddzielenia natur Chrystusa. Rozum pomógł mu zrozumieć niejasności teologiczne.

„Kazanie o sakramencie Ciała i Krwi Chrystusa, przeciwko marzycielom” („Sermon von dem Sakrament des Leibes und Blutes Christi, wider die Schwarmgeister“) jest dostępne na kartach Edycji Weimarskiej dzieł Marcina Lutra w tomie 19 (WA 19,482-523).

Literatura:

WA 19,482-523