A) Rozwiązanie kleru, augustyńskie rozumienie Kościoła w drodze z Anglii do Czech
- John Wycliffe (1329-1384)
 |
b) Inicjator pierwszego przekładu Pisma Świętego na język angielski, tzw. Biblia Wycliffe’a
c) Biblia jako Lex Dei (Prawo Boże), instrukcja życia
d) Kościół jako numerus praedistinatorum (liczba predestynowanych) i jako wspólnota ubogich
e) Urząd papieski jest antychrześcijański ze względu na bogactwo
f) Sprzeciw wobec nauki i transsubstancjacji (przeistoczeniu), niemoralności i żądzy władzy wśród duchownych
g) Ruch klasztorny jest w sposób nieodwracalny zepsuty
h) Urzędy kościelne i sakramenty są nieważne z powodu niemoralności księży
i) Odrzucił pojęcie czyśćca, był przeciwny celibatowi, pielgrzymkom, sprzedaży odpustów i kultowi świętych
j) Zainicjował ruch lollardów, wędrownych kaznodziejów Pisma Świętego, którzy dalej szerzyli jego idee
- Papież Grzegorz XI wydał pięć bulli potępiających Wycliffe’a, nigdy go nie ekskomunikował
- Sobór w Konstancji (1414–1418) potępił pisma Wycliffe’a i nakazał spalenie jego książek, nakazał również usunięcie jego szczątków z poświęconej ziemi; W 1428 roku angielski biskup na polecenie papieża Marcina V wyjął kości Wycliffe’a z grobu cmentarza w Lutterworth. Zostały one zmiażdżone, spalone na popiół i wrzucone do rzeki Swift
 |
| J. Foxe, Spalenie kości Wycliffe'a, 1563 |
- Krόl Ryszard II poślubił Annę Czeską, córkę Karola IV Luksemburskiego – cesarza rzymskiego, króla niemieckiego i czeskiego oraz Elżbiety Pomorskiej, 22 stycznia 1383 roku. Wkrόtce potem przybywają liczni studenci z Czech do Anglii i zapoznają się z ideami Wycliffe´a, następuje powolna dyfuzja intelektualna, myśli angielskiego teologa trafiają na ziemie czeskie
B) Jan Hus (1370-1415)
· Propagator idei Johna Wycliffe´a
· Głosił kazania w Kaplicy Betlejemskiej w języku czeskim
 |
| Alfons Mucha, Mistrz Jan Hus wygłasza kazanie w kaplicy Betlejemskiej, 1916 |
· Za największe zagrożenie uważał symonię, lecz twierdził, że jedynie władca świecki i szeregowe duchowieństwo jest w stanie się temu przeciwstawić
· Krytykował zwierzchność papieża nad władzą świecką i jego prymat w dziele „De Ecclesia” (1412) – uważał, że właściwą głową Kościoła jest Chrystus
· Nie podważał natomiast dogmatu eucharystycznego, twierdzącego, że w konsekrowanej Hostii znajduje się Ciało i Krew Jezusa (opisał to w dziele „De corpore Christi”)
· Postulował przyjmowanie Komunii pod dwiema postaciami (sub utraque)
· W 1406 roku wydał dzieło „Ortographia bohemica” (cz. „Abeceda“), w którym zawarł reguły diakrytyczne liter, a następnie dokonał korekty czeskiej wersji Nowego Testamentu
- Uniwersytet Karola w Pradze: założony w 1348 roku na wzór Uniwersytetu Paryskiego przez króla Czech Karola IV Luksemburskiego, najstarszy uniwersytet w Europie Środkowej
Jan Hus jako symboliczna figura napięć narodowych
Podział głosόw w rektoracie Uniwersytetu Karola:
Po 3 głosy miał tzw. natio Bohemorum (wybrani z ziem czeskich), po jednym głosie mieli: natio Polonorum (wybrani z ziem polskich), natio Bavarorum (wybrani z ziem bawarskich) i natio Saxonorum (wybrani z ziem saskich)
Konkurencja pomiędzy natio Bohemorum, a innymi nacjami w podejmowaniu decyzji
C) Proces Jana Husa
Ø Początkowo kazania Husa były odbierane pozytywnie, zarówno przez króla Wacława IV, jak i arcybiskupa praskiego Zbynka z Hasenburka
Ø Od 1403 roku – zakaz krzewienia idei Wycliffe´a w Pradze; pracownicy uniwersytetu Karola, w tym Hus i jego zwolennicy zaprotestowali i odwołali się od tej decyzji najpierw do arcybiskupa, a potem do antypapieża Jana XXIII
Ø W 1407 roku relacje ze Zbynkiem znacznie się pogorszyły, ponieważ Hus wystąpił w obronie Stanislava ze Znojma, a także skrytykował niemoralne życie duchowieństwa
Ø 16 lipca 1410 roku Zbyněk postanowił publicznie spalić książki, a dwa dni później rzucił klątwę na Husa
Ø Krótko potem do Czech przybyli wysłannicy papiescy i para królewska, zwróciła się do nich o opinię, legaci odrzucili nauki Husa, oskarżyli Królestwo o herezję i nakazało kaznodziei udać się do papieża, aby tam oczyścić się z zarzutów. Król odesłał jednak urzędników i napisał list do papieża, potępiający ich działanie, prosząc by wysłał kompetentnych wysłanników oraz by Hus nie musiał wyjeżdżać z Czech w obawie o jego bezpieczeństwo.
Ø Antypapież Jan XIII wyznaczył komisję, której przewodniczył kardynał obediencji pizańskiej Francesco Zabarella, komisja jednak zwlekała z wydaniem wyroku, 14 kwietnia 1411 roku Zbyněk z Hasenburka polecił ogłosić obłożenie anatemą Husa we wszystkich kościołach w Pradze
Ø W 1413 roku do Husa dotarła wiadomość od Zygmunta Luksemburskiego o nakazie stawienia się na nowym soborze w Konstancji; 11 października Jan wyruszył do Konstancji, a tydzień później otrzymał od króla Zygmunta list żelazny zapewniający mu pozostawanie na wolności do czasu prawomocnego ukończenia postępowania.
Ø 28 listopada 1413 Jan został wezwany na przesłuchanie, które dotyczyło transsubstancjacji i boskiej natury Jezusa, w skutek czego zamknięto Husa w dominikańskim klasztorze
Ø W trakcie soboru abdykowało dwóch papieży i Hus został więźniem cesarza
Ø Zygmunt Luksemburski, pomimo nalegań ze strony czeskiej szlachty, oddał go pod władzę biskupa Konstancji
Ø W międzyczasie powołano kolejną komisję do spraw zbadania nauk Wycliffe’a i Husa, w której zasiadali m.in.: Jan Gerson i Pierre d’Ailly
Ø Tuż przed przesłuchaniem 5 czerwca 1415 roku, lektor Oldřich odkrył podpisany zawczasu wyrok na Husa
Ø 7 czerwca odbyło się drugie przesłuchanie dotyczące transsubstancjacji, w którym Hus zdecydowanie odciął się od nauk Wycliffe’a. Ostatnie przesłuchanie odbyło się 8 czerwca, gdzie omawiano kwestię prymatu papieża i jego zwierzchności nad władzą świecką. Jan powtórzył swój pogląd, że to cesarz i królowie powinni mieć prawo do kontroli duchowieństwa. Komisja po naradzie przedstawiła dwa wyjścia: albo odwoła swoje tezy, albo zda się na wyrok soboru. Kaznodzieja postanowił bronić swoich przekonań, pomimo rad Zygmunta Luksemburskiego, by tego nie robił.
Ø 6 lipca odczytano wyrok, w którym oficjalnie potępiono jego tezy, a jego księgi uznano za heretyckie. Podjęto decyzję o pozbawieniu go stanu duchownego, na głowę założono mu koronę z wizerunkiem trzech diabłów i wydano wyrok śmierci. Następnie Hus został wyprowadzony poza bramy miasta, gdzie miał zostać spalony na stosie. Przed śmiercią odmówił wyspowiadania się, twierdząc że nie ma grzechów ciężkich. Został obnażony z szat i po raz kolejny poproszony o odwołanie swoich nauk, co pozwoli mu zachować życie. Ten ponownie odmówił, wobec czego kat wykonał wyrok i spalił kaznodzieję, który podczas płonięcia śpiewał pieśni religijne. Po jego śmierci pal ze szczątkami został obalony na ziemię, a strażnicy ponownie je podpalili, a kości i czaszkę rozbili kijami, a następnie wrzucili do Renu.
D) Reakcja Czech
§ W Pradze wybuchło powstanie, które ogarnęło całe Czechy i stało się początkiem wojen husyckich (1419-1436)
§ Ukształtował się również w Czechach odrębny Kościół taborycki (mimo iż nie było to bezpośrednim zamiarem Husa), który udzielał wiernym komunii pod dwiema postaciami (sub utraque) i który uznał Husa i Hieronima z Pragi za męczenników. Członkowie tego Kościoła to znani w Polsce, Niemczech i wielu innych krajach bracia czescy (znani później jako bracia morawscy). Kościół husycki odrodził się w Czechosłowacji w 1920 roku, a wspólnoty braci morawskich istnieją w wielu krajach świata.
§ Pokój kutnohorski został zawarty w 1485 roku w Królestwie Czeskim pomiędzy utrakwistami a Kościołem rzymskokatolickim. Był to pierwszy wewnątrzchrześcijański pokój religijny. Został zawarty w kościele św. Jakuba w Kutnej Horze. W postanowieniach stwierdzono, że wolność sumienia i kultury dotyczy każdego, kto może teraz sam wybrać, gdzie i jak chce przystąpić do komunii. Ponadto księżom pozwolono na większą swobodę i wyrażanie własnych poglądów w kazaniu, co w praktyce oznaczało uznanie Kościoła taboryckiego. Ogólnie rzecz biorąc, pokój religijny w Kutnej Horze był ważnym etapem na drodze do Reformacji oraz wolności słowa i wyznania.
§ Trwałym skutkiem epoki wojen religijnych pozostał na ogół niechętny stosunek Czechów do Kościoła rzymskokatolickiego.
Podział głosόw w rektoracie Uniwersytetu Karola:
Po 3 głosy miał tzw. natio Bohemorum (wybrani z ziem czeskich), po jednym głosie mieli: natio Polonorum (wybrani z ziem polskich), natio Bavarorum (wybrani z ziem bawarskich) i natio Saxonorum (wybrani z ziem saskich)
Konkurencja pomiędzy natio Bohemorum, a innymi nacjami w podejmowaniu decyzji
C) Proces Jana Husa
Ø Początkowo kazania Husa były odbierane pozytywnie, zarówno przez króla Wacława IV, jak i arcybiskupa praskiego Zbynka z Hasenburka
Ø Od 1403 roku – zakaz krzewienia idei Wycliffe´a w Pradze; pracownicy uniwersytetu Karola, w tym Hus i jego zwolennicy zaprotestowali i odwołali się od tej decyzji najpierw do arcybiskupa, a potem do antypapieża Jana XXIII
Ø W 1407 roku relacje ze Zbynkiem znacznie się pogorszyły, ponieważ Hus wystąpił w obronie Stanislava ze Znojma, a także skrytykował niemoralne życie duchowieństwa
Ø 16 lipca 1410 roku Zbyněk postanowił publicznie spalić książki, a dwa dni później rzucił klątwę na Husa
Ø Krótko potem do Czech przybyli wysłannicy papiescy i para królewska, zwróciła się do nich o opinię, legaci odrzucili nauki Husa, oskarżyli Królestwo o herezję i nakazało kaznodziei udać się do papieża, aby tam oczyścić się z zarzutów. Król odesłał jednak urzędników i napisał list do papieża, potępiający ich działanie, prosząc by wysłał kompetentnych wysłanników oraz by Hus nie musiał wyjeżdżać z Czech w obawie o jego bezpieczeństwo.
Ø Antypapież Jan XIII wyznaczył komisję, której przewodniczył kardynał obediencji pizańskiej Francesco Zabarella, komisja jednak zwlekała z wydaniem wyroku, 14 kwietnia 1411 roku Zbyněk z Hasenburka polecił ogłosić obłożenie anatemą Husa we wszystkich kościołach w Pradze
Ø W 1413 roku do Husa dotarła wiadomość od Zygmunta Luksemburskiego o nakazie stawienia się na nowym soborze w Konstancji; 11 października Jan wyruszył do Konstancji, a tydzień później otrzymał od króla Zygmunta list żelazny zapewniający mu pozostawanie na wolności do czasu prawomocnego ukończenia postępowania.
Ø 28 listopada 1413 Jan został wezwany na przesłuchanie, które dotyczyło transsubstancjacji i boskiej natury Jezusa, w skutek czego zamknięto Husa w dominikańskim klasztorze
Ø W trakcie soboru abdykowało dwóch papieży i Hus został więźniem cesarza
Ø Zygmunt Luksemburski, pomimo nalegań ze strony czeskiej szlachty, oddał go pod władzę biskupa Konstancji
Ø W międzyczasie powołano kolejną komisję do spraw zbadania nauk Wycliffe’a i Husa, w której zasiadali m.in.: Jan Gerson i Pierre d’Ailly
Ø Tuż przed przesłuchaniem 5 czerwca 1415 roku, lektor Oldřich odkrył podpisany zawczasu wyrok na Husa
Ø 7 czerwca odbyło się drugie przesłuchanie dotyczące transsubstancjacji, w którym Hus zdecydowanie odciął się od nauk Wycliffe’a. Ostatnie przesłuchanie odbyło się 8 czerwca, gdzie omawiano kwestię prymatu papieża i jego zwierzchności nad władzą świecką. Jan powtórzył swój pogląd, że to cesarz i królowie powinni mieć prawo do kontroli duchowieństwa. Komisja po naradzie przedstawiła dwa wyjścia: albo odwoła swoje tezy, albo zda się na wyrok soboru. Kaznodzieja postanowił bronić swoich przekonań, pomimo rad Zygmunta Luksemburskiego, by tego nie robił.
Ø 6 lipca odczytano wyrok, w którym oficjalnie potępiono jego tezy, a jego księgi uznano za heretyckie. Podjęto decyzję o pozbawieniu go stanu duchownego, na głowę założono mu koronę z wizerunkiem trzech diabłów i wydano wyrok śmierci. Następnie Hus został wyprowadzony poza bramy miasta, gdzie miał zostać spalony na stosie. Przed śmiercią odmówił wyspowiadania się, twierdząc że nie ma grzechów ciężkich. Został obnażony z szat i po raz kolejny poproszony o odwołanie swoich nauk, co pozwoli mu zachować życie. Ten ponownie odmówił, wobec czego kat wykonał wyrok i spalił kaznodzieję, który podczas płonięcia śpiewał pieśni religijne. Po jego śmierci pal ze szczątkami został obalony na ziemię, a strażnicy ponownie je podpalili, a kości i czaszkę rozbili kijami, a następnie wrzucili do Renu.
D) Reakcja Czech
§ W Pradze wybuchło powstanie, które ogarnęło całe Czechy i stało się początkiem wojen husyckich (1419-1436)
§ Ukształtował się również w Czechach odrębny Kościół taborycki (mimo iż nie było to bezpośrednim zamiarem Husa), który udzielał wiernym komunii pod dwiema postaciami (sub utraque) i który uznał Husa i Hieronima z Pragi za męczenników. Członkowie tego Kościoła to znani w Polsce, Niemczech i wielu innych krajach bracia czescy (znani później jako bracia morawscy). Kościół husycki odrodził się w Czechosłowacji w 1920 roku, a wspólnoty braci morawskich istnieją w wielu krajach świata.
§ Pokój kutnohorski został zawarty w 1485 roku w Królestwie Czeskim pomiędzy utrakwistami a Kościołem rzymskokatolickim. Był to pierwszy wewnątrzchrześcijański pokój religijny. Został zawarty w kościele św. Jakuba w Kutnej Horze. W postanowieniach stwierdzono, że wolność sumienia i kultury dotyczy każdego, kto może teraz sam wybrać, gdzie i jak chce przystąpić do komunii. Ponadto księżom pozwolono na większą swobodę i wyrażanie własnych poglądów w kazaniu, co w praktyce oznaczało uznanie Kościoła taboryckiego. Ogólnie rzecz biorąc, pokój religijny w Kutnej Horze był ważnym etapem na drodze do Reformacji oraz wolności słowa i wyznania.
§ Trwałym skutkiem epoki wojen religijnych pozostał na ogół niechętny stosunek Czechów do Kościoła rzymskokatolickiego.
 |
| Pomnik Jana Husa w Pradze. Foto: pl.wikipedia.org |
§ Rocznica spalenia Husa (6 lipca) jest w Czechach świętem państwowym i dniem wolnym od pracy.
1. A. Larsen, John Wyclif c. 1331–1384, in Ian Christopher Levy (ed.), A Companion to John Wyclif. Late Medieval Theologian, 2006, 1–61.
2. W.R. Cooper (Hrsg.), The Wycliffe New Testament 1388. An Edition in Modern Spelling, with an introduction, the original prologues and the Epistle to the Laodiceans, 2002.
3. A. Vauchez, Histoire du christianisme, t. 6 : Un temps d'épreuves (1274-1449), Desclée / Fayard, chap. VI (« Contestations et hérésies dans l'Eglise latine »)
4. A. Sibué, Luther et la Réforme protestante, 2016, 14.
5. A. Paner, Jan Hus, 2002, 7-56.
6. W. Rügert, Die Hussitische Kulturroute. In: Konstanzer Almanach 2015, 34–35.
7. W. Rügert, Ein Zeichen der Versöhnung. In: Konstanzer Almanach 2016, 58–60.
8. W. Eberhard, Der Kuttenberger Religionsfriede (1485). In: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 1992 (199), 101–118.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz