 |
| Ołtarz Reformacyjny w Kościele Miejskim w Wittenberdze |
Ołtarz Reformacyjny to najważniejsze dzieło Cranachów w kościele Najświętszej Marii Panny (Kościele Miejskim) w Wittenberdze. Dwustronnie malowany tryptyk z predellą powstał w latach 1539-47 i zaraz po ukończeniu został przekazany kościołowi. Powstał we współpracy ojca i syna. Łukasz Cranach Młodszy malował tablice znajdujące się w tylnej części ołtarza, ojciec - w przedniej.
 |
| Środkowa część Ołtarza Reformacyjnego (Reformationsaltar) |
Środkową część zajmuje przedstawienie Ostatniej Wieczerzy. Ten motyw był niezwykle często przedstawiany w sztuce wczesnoreformacyjnej z uwagi na ustanowienie Sakramentu Ołtarza przez Jezusa Chrystusa (Mk 14, Mt 26, Lk 22, 1 Kor 11). Chrystus obejmuje najukochańszego z Uczniów (Jana Apostoła), ta bliskość ma ogromne znaczenie teologiczne (J 13). Na uwagę zasługuje stojąca postać po prawej stronie malowidła - to Łukasz Cranach Młodszy. Podaje on kielich Marcinowi Lutrowi w przebraniu rycerza (junkra) Jörga
(podczas pobytu na zamku Wartburg w latach 1521-22). W ten sposób artysta podkreśla, że każdy chrześcijanin ma udział w komunii z Bogiem, a nie tylko wybrani apostołowie.
 |
| Boczne skrzydło ołtarza |
|
Lewe boczne skrzydło Ołtarza Reformacyjnego zawiera przedstawienie chrztu udzielanego przez jednego z największych przyjaciół Doktora Lutra, Filipa Melanchtona. Chrzest jest drugim (i ostatnim) sakramentem kościoła ewangelickiego tradycji augsburskiej, a jego ważność ekumeniczną uznają kościoły protestanckie, prawosławne i rzymsko-katolicki.
 |
| Boczne skrzydło ołtarza |
Po prawej stronie widnieje zobrazowanie spowiedzi udzielanej przez Jana Bugenhagena, proboszcza Kościoła Miejskiego w Wittenberdze od 1523 roku. Po tym jak poznał Marcina Lutra stał się jego wiernym przyjacielem oraz stałym spowiednikiem, udzielił mu także ślubu z 26-letnią wówczas Katarzyną von Bora.
W późniejszych latach pracował przy układaniu 17 artykułów, które stały
się podstawą wyznania ewangelicko-augsburskiego, pomagał również
Lutrowi tłumaczyć Biblię na język niemiecki.W 1533
roku jako jeden z pierwszych uczonych otrzymał tytuł doktora na
zreformowanym wydziale teologii uniwersytetu w Wittenberdze. W latach 1533–34 dokonał samodzielnego przekładu Pisma Świętego. Był współuczestnikiem zawiązania unii szmalkaldzkiej.
 |
| Centralna część Ołtarza Reformacyjnego |
Centralna część ołtarza niejako podsumowuje teologię nowo zreformowanego Kościoła, bowiem przedstawia szereg fundamentalnych dla niego założeń: dwa sakramenty (Sakrament Ołtarza, chrzest - w pierwszych latach za trzeci sakrament uznawano absolucję: odpuszczenie win), powszechne kapłaństwo wiernych, przedstawienie czołowych postaci wittenberskiej reformacji (Luter, Melanchton, Bugenhagen, ale także artystę sprzyjającemu ruchowi - Cranach).
 |
| Predella |
Na uwagę zasługuje predella ołtarza. Pośrodku jest ukazany ukrzyżowany Chrystus, zaś po bokach przemawiający z ambony Marcin Luter i grupa wiernych. Ukrzyżowany pełni funkcję Jedynego Pośrednika między Bogiem, a człowiekiem zgodnie z zasadą
solus Christus (Jedynie Chrystus). Wierni mogą Go poznać poprzez Zwiastowanie Żywego Słowa podczas kazania, kolejnego istotnego elementu nabożeństwa ewangelickiego. Marcin Luter ma na sobie togę uniwersytecką, a nie szaty liturgiczne. Teolog ewangelicki jest bowiem w pełni świadomym naukowego charakteru tego, co robi nauczycielem. Wiarę przyjmuje się sercem i rozumem (!). Ksiądz ewangelicki to osoba, która ukończyła konkretne studia upoważniające m.in. do kompetentnego Zwiastowania Słowa Bożego, przy czym jedynym autorytetem w kwestii wiary pozostaje Biblia (
sola scriptura, Jedynie Pismo). Nie należy on do wybranej kasty z uwagi na inne rozumienie pojęcia "sakrament" i powszechne kapłaństwo chrześcijan. Podczas głoszenia kazania Luter wskazuje prawą ręką na Ukrzyżowanego, co powinno być stałą inspiracją do bazowania na Chrystusie i sformułowanej przez wittenberskiego Reformatora w 1518 roku tzw. teologii krzyża (theologia crucis) podczas Zwiastowania Słowa. Kim są słuchacze? To wierni chrześcijanie wsłuchani w to, co jest przekazywane z ambony. Warto jednak zwrócić uwagę, że na pierwszym planie są widoczne kobiety i dzieci (!). Tym samym podkreślono ich znaczenie i zmieniającą się rolę w obrębie kościoła chrześcijańskiego. Kobiety z predelli ołtarza są pewne siebie, świadome, można by rzec: tak samo wolne w wierze jak mężczyźni.
A co znajduje się w tylnej części Ołtarza Reformacyjnego (Reformationsaltar)? Na rewersach: w części środkowej scena Zmartwychwstania Pańskiego, na skrzydłach ofiara Abrahama oraz umieszczenie węża na palu przez Mojżesza. Na predelli wątek z Sądu Ostatecznego.
 |
| Fragment tylnej części ołtarza |
Tylna strona ołtarza była przez dziesięciolecia zamurowana. Dopiero w 1883 roku odkryto, że dzieło można zamknąć. Gruntowny remont tryptyku ukończono w 2016 roku z okazji zbliżającego się Jubileuszu 500-lecia Reformacji.
Literatura:
1.
https://stiftungkunstgut.de/projekte/reformationsaltar-wittenberg/2. Der Reformationsaltar : Lucas Cranach der Ältere, Lucas Cranach der Jüngere ; Stadtkirche St. Marien, Lutherstadt Wittenberg, 2011.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz