Hymn Reformacji

„Warownym grodem jest nasz Bóg” w XVI-wiecznym śpiewniku

„Warownym grodem jest nasz Bóg” (Ein feste Burg ist unser Gott) to chyba najpopularniejsza pieśń Doktora Marcina Lutra, napisana przez niego w 1529 roku, w trakcie podróży na Sejm w Augsburgu jako wolny przekład psalmu 46. Jedni sądzą, że utwór powstał dwa lata wcześniej, czyli w 1527 roku, prawdopodobnie pod wpływem nadchodzącej zarazy. Zdaniem innych powstała ona, by zagrzać Europę do boju przeciwko islamskiemu agresorowi, Imperium Osmańskiemu. Jeszcze inni są zdania, że jej powstanie wiązało się z Sejmem w Spirze, na którym książęta sprzyjający ruchowi reformacyjnemu stanowczo wyrazili protest przeciwko przymusowemu zakazowi szerzenia idei naprawy Kościoła (odtąd zwolennicy Reformacji nazywani są protestantami).

Moc słów oraz podtrzymująca żwawe tempo melodia sprawiły, iż dzieło zyskało na ogromnej popularności nie tylko wśród luteran, ale także ewangelików reformowanych, metodystów a z czasem wszystkich kościołów protestanckich. W XIX wieku poddawano w wątpliwość, czy Luter skomponował także melodię do słów. Abstrahując od tego, pieśń stała się symbolem idei reformacyjnych. Wykonano ją m.in. podczas narodowego święta na zamku Wartburg w 1817 roku czy też przy odsłonięciu pomnika Reformacji w Wormacji w 1868. Niemiecki poeta, Heinrich Heine, określił ją mianem „Marsylianki Reformacji”. Jej pierwsze słowa (Warownym grodem jest nasz Bóg = Ein feste Burg ist unser Gott) odnaleźć można na wieży Kościoła Zamkowego w Wittenberdze, czy nad wejściem do kościoła p.w. św. Jerzego w Eisenach, gdzie młody Luter był chórzystą.

Pieśń towarzyszy zawsze większym uroczystościom kościelnym, w tym także z okazji Święta Reformacji 31 października. Autorem polskiego przekładu „Warownym grodem jest nasz Bóg” z 1965/66 roku jest ksiądz Edward Romański (1912-1984). Tekst tego tłumaczenia został przygotowany na zlecenie władz Kościoła luterańskiego do „Śpiewnika Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego" (Wydawnictwo Zwiastun, Warszawa) i przeznaczony do powszechnego użytku.


1.Warownym grodem jest nasz Bóg,
Orężem nam i zbroją.
Wybawia On ze wszelkich trwóg,
Co nas tu niepokoją!
Stary, chytry wróg
Czyha, by nas zmógł;
Swych mocy złych rój
Prowadzi na nas w bój,
Na ziemi któż mu sprosta?


2. My złego nie zdołamy zmóc,
Nam zginać wnet by trzeba;
Lecz walczy za nas chrobry Wódz
Anielskich hufców z nieba.
Kto On? – pytasz się,
Jezus On się zwie,
To Chrystus, nasz Pan,
Szatański zburzy plan,
Innego nie masz Boga.

3. Choć diabłów pełen byłby świat,
Co połknąć nas by chcieli,
My nie boimy się ich zdrad,
Będziemy tryumf mieli.
Książę ziemi tej
W całej złości swej
Nie szkodzi już nam,
Bo jest skazany sam
Wszechmocnym Boga Słowem.

4. Niech Słowo wzruszać strzegą się,
Im go nie zawdzięczamy,
Sam Chrystus przy nas z Duchem swym
I z łaski swej darami.
Niech pozbawią źli
Żony, dzieci, czci;
Niech biorą, co chcą,
Ich zyski liche są,
Królestwo nam zostanie!


W swojej książce proponuję własny przekład pierwszej zwrotki hymnu Reformacji. Mam nadzieję, że przypadnie on Państwu do gustu…

Literatura:

1. M. Fischer, Ein feste Burg ist unser Gott (2007). In: Populäre und traditionelle Lieder. Historisch-kritisches Liederlexikon des Deutschen Volksliedarchivs.

2. N. Linke, Über Schwierigkeit und Notwendigkeit, melodische Herkunftsnachweise zu sichern. In: Deutsche Johann Strauss Gesellschaft (Hrsg.): Neues Leben. Heft 53 (2016/Nr. 3), 54-59.

3. "Lutherchoral 'Ein feste Burg' – Religion, Nation, Krieg" (in German). Luther2017. Archived from the original on 26 December 2013.

4. R. Dohoney, A Flexible Musical Identity: Julius Eastman in New York City, 1976-90.  In: G. Guerrilla, R. L. Packer, M. J. Leach (ed.), 2015, 123.