Biblia Lutra

Już na początku swej działalności reformatorskiej Marcin Luter dostrzegł potrzebę dokonania przekładu Biblii na język niemiecki. Jeszcze przed nim istniały niemieckie przekłady Pisma Świętego, jednak ich szata językowa była dalece niedoskonała. Za podstawę tekstu Starego Testamentu służył tekst opublikowany w Brescii przez Gerszona ben Mojżesza Soncino w 1494 roku. Podczas tłumaczenia korzystano także z Septuaginty, Wulgaty i późniejszych przekładów Biblii. Praca nad Starym Testamentem była już dziełem całego zespołu, w którego skład wchodzili, obok Lutra i Melanchtona, także m.in. Jan Bugenhagen, Kaspar Cruciger, Justus Jonas i Mateusz Aurogallus. Ojciec Reformacji przełożył wprawdzie większość ksiąg (Pięcioksiąg Mojżesza wydany w 1523 roku, Księgi Jozuego do Estery oraz Księgi Hioba do Pieśni nad Pieśniami) starotestamentowych, nie był jednak pewien swojej skuteczności podczas interpretacji Ksiąg Proroków (od Księgi Izajasza do Malechiasza).

Tekst całej Biblii wskutek zawirowań historycznych, w tym wojny chłopskiej i sejmu Rzeszy w Spirze (1529) i w Augsburgu (1530), został wydrukowany dopiero w 1534 roku i kosztował 2 guldeny 8 groszy, co było równowartością prawie miesięcznego zarobku murarza. Luter stale dopracowywał swój przekład, łącznie za jego życia ukazało się pięć wydań poprawionych, z czego ostatnie w 1545 roku. Tekst Biblii bił rekordy popularności, przez pierwszych dziesięć lat kupił go co dziesiąty Niemiec (milion egzemplarzy).

Po śmierci Lutra długo nie dokonywano większych rewizji tekstu jego przekładu, jednak w wydaniach pojawiały się błędy i odstępstwa od oryginału. W przedruku opublikowanym w Heidelbergu w 1568 po raz pierwszy wprowadzono podział na wersety, w wydaniu frankfurckim z 1574 roku dodano Comma Johanneum. W niektórych wydaniach do apokryfów dodano 3. i 4. Księgę Ezdrasza oraz 3. Księgę Machabejską. Podjęta przez elektora Augusta Wettyna próba ujednolicenia tekstu nie przyniosła rezultatu. W XVIII wieku tekstem przyjętym Biblii Lutra zostało wydanie dokonane przez Cansteinsche Bibelanstalt, towarzystwo biblijne założone przez Carla Hildebranda von Cansteina. Próby rewizji dokonane w połowie XIX wieku nie przyniosły skutku, pozycje dominującą uzyskało natomiast konserwatywne wydanie z 1863 roku autoryzowane przez połączone niemieckie władze kościelne. Ostatecznie zdecydowano się na unowocześnienie języka i w 1912 roku ukazało się zrewidowane wydanie dopuszczone przez Niemiecką Ewangelicką Komisję Kościelną. Kolejne rewizje ukazały się w latach 1956 (Nowy Testament) i 1964 (Stary Testament). Rewizja z 1975 roku nie zyskała popularności, natomiast wydanie z 1984 roku weszło do powszechnego użytku. Kolejna rewizja tekstu ma ukazać się w roku 2017. Ma ona uwzględniać najnowsze osiągnięcia na polu krytyki tekstualnej i egzegezy, w warstwie językowej zachowując możliwie największe podobieństwo do przekładu Lutra.

Biblia Lutra kształtowała język niemiecki przez dwa do trzech wieków, wywierając tym samym wpływ na język niemieckich klasyków takich jak Herder, Goethe czy Schiller. W krajach katolickich stosowane przez Doktora Lutra pismo zostało przyjęte dopiero w XVIII wieku.

Literatura:

1. M. Jakubowski-Tiessen, Eigenkultur und Traditionsbildung. In: Geschichte des Pietismus. Bd. 4, 2004, 202.

2. M. Uglorz, Marcin Luter. Ojciec Reformacji, 2006, 127-130.

3. A. H. Francke: Observationes Biblicae. In: Erhard Peschke (Hrsg.): Schriften zur biblischen Hermeneutik. Bd. 1, 2003, 486.

4. Württembergische Landesbibliothek Stuttgart: Familien- und Hochzeitsbibeln (Traubibeln). Abgerufen am 22. November 2011.

5. M. Schreiber, Deutsch for sale, Der Spiegel, no. 40, October 2, 2006.

6. K.-D. Lehmann, Rede von Klaus-Dieter Lehmann zur Ausstellungseröffnung von "die Sprache Deutsch", 2009.

7. D. Hulme, Die Bibel - ein multilinguales Meisterwerk Archived 2011-07-19.