Gettoizacja Żydów w średniowieczu

Tzw. cegła wstydu przeciwko Żydom (Ravensburg, XV wiek). Do ok. 1430 roku synagoga i budynki mieszkalne ludności żydowskiej znajdowały się na zachód od niej, przy Judengasse. 

Po doświadczeniach wypraw krzyżowych, w 1236 roku Fryderyk II nadał Żydom status sług cesarskich. To czyniło ich bezpośrednio zależnymi od cesarza. Ich opiekę opłacał „podatkiem żydowskim”. Do tej „żydowskiej regulacji” rościło sobie prawo wielu niemieckich książąt terytorialnych po upadku cesarskiej władzy centralnej w okresie bezkrólewia. Złota Bulla z 1356 roku potwierdziła prawo elektorów do sprawowania władzy nad Żydami na własnym terytorium. Podatek ochronny był często tak wysoki, że zmuszał żydowskich kupcόw do pobierania wysokich stóp procentowych. Wytworzyło to nowe uprzedzenia i wzmogło nienawiść do „lichwiarzy” wśród ludności chrześcijańskiej, która sama podlegała wówczas zakazowi oprocentowania.

Papieże także postrzegali siebie jako obrońców Żydów i poddawali ich „służbie grzechowi”. Papież Innocenty III żądał od króla francuskiego, aby uciskał Żydów jako karę za ich winę za śmierć Chrystusa.

Sobór laterański IV (1215) nałożył na wszystkich Żydów i „saracenów” (muzułmanów) obowiązek przestrzegania zasad ubioru, aby wykluczyć „małżeństwa mieszane”. Postanowiono także zakazać Żydom sprawowania urzędów. Ochrzczonym Żydom całkowicie zakazano przestrzegania obrzędów żydowskich.

Zakazy zawodowe wobec Żydów były powszechną praktyką od 100 lat. Istnieją również dowody na istnienie gett żydowskich od początku XI wieku.

Postanowienia Soboru laterańskiego IV nie zostały wdrożone wszędzie i jednolicie. Dopiero od XV wieku oprócz spiczastego kapelusza Żydzi musieli nosić na płaszczu żółty pierścień lub kółko. Tym bardziej, że „dekret żydowski” soboru w Bazylei (1434) – który m.in. był propagowany podczas podróży poselskiej kardynała Mikołaja z Kuzy po jego nominacji na legata papieskiego w latach 1450-1452 - w większości niemieckich miast powstały dzielnice żydowskie. Dzielnice te, zwane gettami lub alejkami żydowskimi, otoczone były murami i zamykane na noc bramami. To czyniło Żydów łatwym celem pogromów. Swoistym reliktem tamtych czasόw są do dziś istniejące na niemieckich starόwkach ulice „żydowskie”, np. Judenstraße, czy Judengasse.

Literatura:

1. P. Johnson, A History of the Jews, 1987, 23ff.

2. A. E. McGrath, Christianity: An Introduction,2006, 150ff.

3. D. Boyarin, Border Lines - The Partition of Judaeo-Christianity, 2006, 40ff.

4. P. Savy, Histoire du peuple juif dans l'Occident mdiv al, 2016.

5. J. Cohen, Living Letters of the Law. Ideas of the Jew in Medieval Christianity, 1999.